Fleurs du Mal Magazine
Or see the index
Het vuurwerk
Een menigte trekt langs pubs en cafés,
doemt op in de condensramen van een hotel
in het licht van kroonluchters; een feest
slingert dansmuziek uit de ballroomzaal
de buitenlucht in, waar eiken majesteit
buigen om het marktplein en de patio;
het tafeltje waarop je hand ligt is krijt-
wit als je gezicht, dat zwijgt in crescendo.
Het is mooi geweest, de passie is bedaard, uit
je streling, die mijn rimpels bedde, is alle
geduld en zin geëbd, en van de weeromstuit
knielt de avond betraand bij je neer, vallen
je haren herfstig op je jas uiteen; de dracht
van je omslag. Bloeien boven jou wolken
pioenvormig op, neerdalend in roze gruis,
is het vuurwerk zonder ons begonnen,
schuifelt op straat het gedrang in een gelag,
verklankt, ergens, een schreeuw van diep binnenuit.
Niels Landstra
kempis.nl poetry magazine
More in: Archive K-L, Landstra, Niels
Neerkomst
De dichter kuiert langs een haven. “Kijk”,
verplicht hij zich: de schepen die aankomen
zijn ver van de verlaten kade af. Komen ze
thuis of zijn ze halverwege het reizen? Hij weet
het niet. Schepen slapen als paarden, dat ziet
hij wel. Een onzichtbare zak haver voor de muil
hebben ze. Hun verzonnen vel trilt ongedurig
van nieuwsgierigheid naar al die verre einders.
Vermoeden van weemoed komt hem langs.
Langs pakhuizen maakt een meisje een radslag.
Niks tastend, voluit gaand. Hij prevelt wat
hij ziet: “Wat komt zij mooi neer.”
Bert Bevers
uit Afglans, Uitgeverij WEL, Bergen op Zoom, 1997
kempis.nl poetry magazine
More in: Archive A-B, Bevers, Bert
Salvatore Quasimodo
(1901-1968)
Wind at Tindari
Tindari, I know you
mild between broad hills, overhanging the waters
of the god’s sweet islands.
Today, you confront me
and break into my heart.
I climb airy peaks, precipices,
following the wind in the pines,
and the crowd of them, lightly accompanying me,
fly off into the air,
wave of love and sound,
and you take me to you,
you from whom I wrongly drew
evil, and fear of silence, shadow,
– refuge of sweetness, once certain –
and death of spirit.
It is unknown to you, that country
where each day I go down deep
to nourish secret syllables.
A different light strips you, behind the windows
clothed in night,
and another joy than mine
lies against you.
Exile is harsh
and the search, for harmony, that ended in you
changes today
to a precocious anxiousness for death,
and every love is a shield against sadness,
a silent stair in the gloom,
where you station me
to break my bitter bread.
Return, serene Tindari,
stir me, sweet friend,
to raise myself to the sky from the rock,
so that I might shape fear, for those who do not know
what deep wind has searched me.
Salvatore Quasimodo poetry
kempis.nl poetry magazine
More in: Archive Q-R
Laura van der Haar
winnaar NK Poetry Slam 2012
Laura van der Haar uit Amsterdam heeft op 14 december in Utrecht het Nederlands Kampioenschap Poetry Slam 2012 gewonnen. In muziekpaleis Rasa streden acht dichters om de landstitel. Het NK Poetry Slam werd voor de elfde maal gehouden.
In de jury zaten dichter Mustafa Stitou, cabaretière Katinka Polderman en critica Toef Jaeger. In de laatste slamronde werd uitsluitend gestemd door het publiek. In de finale moest Laura van der Haar het opnemen tegen de Vlaming Jee Kast. De finalisten gingen elkaar met woorden te lijf op het podium.
Het publiek stemde met overtuiging voor Laura van der Haar. Ook de jury sprak haar voorkeur uit voor Van der Haar vanwege ‘regels die spankracht hebben’ (Stitou) en de wijze waarop ze haar tegenstander Jee Kast ‘vriendelijk fileerde’ (Jaeger).
Laura van der Haar won de landstitel ‘Slampion 2012’, een geldbedrag van 1000 euro en de wisseltrofee ‘De Gouden Vink’, vernoemd naar dichter en inspirator van vele poetry slammers, Simon Vinkenoog. Van der Haar werkt als archeologe. Naast haar werk volgt ze de Schrijversvakschool en is ze redacteur bij het online literaire tijdschrift ‘Hard//Hoofd’. In mei 2013 zal ze Nederland vertegenwoordigen op het Wereldkampioenschap Poetry Slam in Parijs.
Een Poetry Slam is een wedstrijd voor beginnende dichters waarin zowel de tekst als de voordracht wordt beoordeeld. Tot eerdere winnaars behoren o.a. Erik Jan Harmens, Krijn Peter Hesselink, Ellen Deckwitz en Kira Wuck. Het NK Poetry Slam werd georganiseerd door het Poëziecircus, vanaf 1 januari 2013 het Literatuurhuis.
Alberquerquee baby
met een fletse bek van de kou zink je je huis uit
de stoep veert niet mee en de rest
ook al niet
er is een plek die je kent
waar iemand missen de vale gloed wordt
die soms boven steden hangt
steden, waar ‘s nachts een trein voorbijrijdt
waar gespeeld wordt, muziek
die harkend op een hoop veegt
wat uit jouw hoofd verdween
die hoop wordt een berg om in te schoppen
sneeuw, herfstblaadjes of
de plastic bekers na Koninginnedag, desnoods
je schopt
maar zij verdwijnt niet
jouw Albuquerquee baby
en met boliderode lippen
drukt ze vlinders in je kraag
Laura van der Haar
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive G-H, Poetry Slam, THEATRE
Luigi Pirandello: Shoot! (35)
Shoot! (Si Gira, 1926)The Notebooks of Serafino Gubbio, Cinematograph Operator by Luigi Pirandello. Translated from the Italian by C. K. Scott Moncrieff
BOOK VII
4
Turn the handle; I have turned it. I have kept my word: to the end. But the vengeance that I sought to accomplish upon the obligation imposed on me, as the slave of a machine, to serve up life to my machine as food, life has chosen to turn back upon me. Very good. No one henceforward can deny that I have now arrived at perfection.
As an operator I am now, truly, perfect.
About a month after the appalling disaster which is still being discussed everywhere, I bring these notes to an end.
A pen and a sheet of paper: there is no other way left to me now in which I can communicate with my fellow-men. I have lost my voice; I am dumb now for ever. Elsewhere in these notes I have written: “I suffer from this silence of mine, into which everyone comes, as into a place of certain hospitality. ‘I should like now my silence to close round me altogether’.” Well, it has closed round me. I could not be better qualified to act as the servant of a machine.
But I must tell you the whole story, as it happened.
The wretched fellow went, next morning, to Borgalli to complain forcibly of the ridiculous figure which, as he was informed, Polacco intended to make him cut with these precautions.
He insisted at all costs that the orders should be cancelled, offering to give them all a specimen, if they needed it, of his well-known skill as a marksman. Polacco excused himself to Borgalli, saying that he had taken these measures not from any want of confidence in Nuti’s courage or sureness of eye, but from prudence, knowing Nuti to be extremely nervous, as for that matter he was shewing himself to be at that moment by uttering this excited protest, instead of the grateful, friendly thanks which Polacco had a right to expect from him.
“Besides,” he unfortunately added, pointing to me, “you see, Commendatore, there’s Gubbio here too, who has to go into the cage….”
The poor wretch looked at me with such contempt that I immediately turned upon Polacco, exclaiming:
“No, no, my dear fellow! Don’t bother about me, please! You know very well that I shall go on quietly turning my handle, even if I see this gentleman in the jaws and claws of the beast!”
There was a laugh from the actors who had gathered round to listen; whereupon Polacco shrugged his shoulders and gave way, or pretended to give way. Fortunately for me, as I learned afterwards, he gave secret instructions to Fantappiè and one of the others to conceal their weapons and to stand ready for any emergency. Nuti went off to his dressing-room to put on his sporting clothes; I went to the Negative Department to prepare my machine for its meal. Fortunately for the company, I drew a much larger supply of film than would be required, to judge approximately by the length of the scene. When I returned to the crowded lawn, by the side of the enormous cage, set with a forest scene, the other cage, with the tiger inside it, had already been carried out and placed so that the two cages opened into one another. It only remained to pull up the door of the smaller cage.
Any number of actors from the four companies had assembled on either side, close to the cage, so that they could see between the tree trunks and branches that concealed its bars. I hoped for a moment that the Nestoroff, having secured her object, would at least have had the prudence not to come. But there she was, alas!
She stood apart from the crowd, a little way off, with Carlo Ferro, dressed in bright green, and was smiling as she repeatedly nodded her head in agreement with what Ferro was saying to her, albeit from the grim attitude in which he stood by her side it seemed evident that such a smile was not the appropriate answer to his words. But it was meant for the others, that smile, for all of us who stood watching her, and was also for me, a brighter smile, when I fixed my gaze on her; and it said to me once again that she was not afraid of anything, because the greatest possible evil for her I already knew: she had it by her side–there it was–Ferro; he was her punishment, and to the very end she I was determined, with that smile, to taste its, full flavour in the coarse words which he was probably addressing to her at that moment.
Taking my eyes from her, I sought those of Nuti. They were clouded. Evidently he too had caught sight of the Nestoroff there in the distance; but he chose to pretend that he had not. His face had grown stiff. He made an effort to smile, but smiled with his lips alone, a faint, nervous smile, at what some one was saying to him. With his black velvet cap on his head, with its long peak, his red coat, a huntsman’s brass horn slung over his shoulder, his white buckskin breeches fitting close to his thighs; booted and spurred, rifle in hand: he was ready.
The door of the big cage, through which ha and I were to enter, was opened from outside; to help us to climb in, two stage hands placed a pair of steps beneath it. He entered the cage first, then I. While I was setting up my machine on its tripod, which had been handed to me through the door of the cage, I noticed that Nuti first of all knelt down on the spot marked out for him, then rose and went across to thrust apart the boughs at one side of the cage, as though he were making a loophole there. I alone was in a position to ask him:
“Why?”
But the state of feeling that had grown up between us did not allow of our exchanging a single word at this stage. His action might therefore have been interpreted by me in several ways, which would have left me uncertain at a moment when the most absolute and precise certainty was essential. And then it was just as though Nuti had not moved at all; not only did I not think any more about his action, it was exactly as though I had not even noticed it.
He took his stand on the spot marked out for him, raising his rifle; I gave the signal:
“Ready.”
We heard from the other cage the sound of the door being pulled up. Polacco, perhaps seeing the animal begin to move towards the open door, shouted amid the silence:
“Are you ready? Shoot!”
And I began to turn the handle, with my eyes on the tree trunks in the background, through which the animal’s head was now protruding, lowered, as though peering out to explore the country; I saw that head slowly drawn back, the two forepaws remain firm, close together, and the hindlegs gradually, silently gather strength and the back rise in an arch in readiness for the spring. My hand was impassively keeping the time that I had set for its movement, faster, slower, dead slow, as though my will had flowed down–firm, lucid, inflexible–into my wrist, and from there had assumed entire control, leaving my brain free to think, my heart to feel; so that my hand continued to obey even when with a pang of terror I saw Nuti take his aim from the beast and slowly turn the muzzle of his rifle towards the spot where a moment earlier he had opened a loophole among the boughs, and fire, and the tiger immediately spring upon him and become merged with him, before my eyes, in a horrible writhing mass. Drowning the most deafening shouts that came from all the actors outside the cage as they ran instinctively towards the Nestoroff who had fallen at the shot, drowning the cries of Carlo Ferro, I heard there in the cage the deep growl of the beast and the horrible gasp of the man as he lay helpless in its fangs, in its claws, which were tearing his throat and chest; I heard, I heard, I kept on hearing above that growl, above that gasp, the continuous ticking of the machine, the handle of which my hand, alone, of its own accord, still kept on turning; and I waited for the beast to spring next upon me, having brought him down; and the moments of waiting seemed to me an eternity, and it seemed to me that throughout eternity I had been counting them, as I turned, still turned the handle, powerless to stop, when finally an arm was thrust in between the bars, carrying a revolver, and fired a shot point blank into the tiger’s ear over the mangled corpse of Nuti; and I was pulled back and dragged from the cage with the handle of the machine so tightly clasped in my fist that it was impossible at first to wrest it from me. I uttered no groan, no cry: my voice, from terror, had perished in my throat for ever.
Well, I have rendered the firm a service from which they will reap a fortune. As soon as I was able, I explained to the people who gathered round me terror-struck, first of all by signs, then in writing, that they were to take good care of the machine, which had been wrenched from my hand: that machine had in its maw the life of a man; I had given it that life to eat to the very last, until the moment when that arm had been thrust in to kill the tiger. There was a fortune to be extracted from this film, what with the enormous publicity and the morbid curiosity which the sordid atrocity of the drama of that slaughtered couple would everywhere arouse.
Ah, that it would fall to my lot to feed literally on the life of a man one of the many machines invented by man for his pastime, I could never have guessed. The life which this machine has devoured was naturally no more than it could be in a time like the present, in an age of machines; a production stupid in one aspect, mad in another, inevitably, and in the former more, in the latter rather less stamped with a brand of vulgarity.
I have found salvation, I alone, in my silence, with my silence, which has made me thus–according to the standard of the times–perfect. My friend Simone Pau will not understand this, more and more determined to drown himself in ‘superfluity’, the perpetual inmate of a Casual Shelter. I have already secured a life of ease with the compensation which the firm has given me for the service I have rendered it, and I shall soon be rich with the royalties which have been assigned to me from the hire of the monstrous film. It is true that I shall not know what to do with these riches; but I shall not reveal my embarrassment to anyone; least of all to Simone Pau, who comes every day to shake me, to abuse me, in the hope of forcing me out of this inanimate silence, which makes him furious. He would like to see me weep, would like me at least with my eyes to shew distress or anger; to make him understand by signs that I agree with him, that I too believe that life is there, in that ‘superfluity’ of his. I do not move an eyelid; I sit gazing at him, rigid, motionless, until he flies from the house in a rage. Poor Cavalena, from anoher angle, is studying on my behalf textbooks of nervous pathology, suggests injections and electric batteries, hovers round me to persuade me to agree to a surgical operation on my vocal chords; and Signorina Luisetta, penitent, heartbroken at my calamity, in which she chooses to detect an element of heroism, timidly lets me see now that she would like to hear issue, if not from my lips, at any rate from my heart a “yes” for herself.
No, thank you. Thanks to everybody. I have had enough. I prefer to remain like this. The times are what they are; life is what it is; and in the sense that I give to my profession, I intend to go on as I am–alone, mute and impassive–being the operator.
Is the stage set?
“Are you ready? Shoot….”
THE END
Luigi Pirandello: Shoot! (35)
• fleursdumal.nl magazine
More in: -Shoot!, Archive O-P, Pirandello, Luigi, Pirandello, Luigi
foto kempis.nl
JACE van de Ven
De beek
Waar begonnen, was er eerst de zee
Of de sneeuw die drup drup drup weer water
Werd, dat neerwaarts ging en niet veel later
Stroompje was, dan beek van lieverlee
Als een kind bokspringt het naar benee
Blinkend in het zonlicht, dan weer staat er
Vol de maan op en geregeld gaat er
Spiegelend een wolk of boomkruin mee
Geile woerden, vis die springt en blinkt,
In een rietkraag staat de reiger stijf en
laat alleen de blaadjes langs zich drijven
Alles stroomt voorbij, maar oud instinct
Roept zalmen terug, krioelende lijven
Vechten naar wat was om daar te blijven
© 2010 JACE van de Ven: Drie sonnetten over water. De beek
kempis.nl poetry magazine
More in: Archive U-V, Ven, Jace van de
D. H. Lawrence
(1885-1930)
Trees in the Garden
Ah in the thunder air
how still the trees are!
And the lime-tree, lovely and tall, every leaf silent
hardly looses even a last breath of perfume.
And the ghostly, creamy coloured little tree of leaves
white, ivory white among the rambling greens
how evanescent, variegated elder, she hesitates on the green grass
as if, in another moment, she would disappear
with all her grace of foam!
And the larch that is only a column, it goes up too tall to see:
and the balsam-pines that are blue with the grey-blue blueness of
things from the sea,
and the young copper beech, its leaves red-rosy at the ends
how still they are together, they stand so still
in the thunder air, all strangers to one another
as the green grass glows upwards, strangers in the silent garden.
D.H. Lawrence poetry
kempis.nl poetry magazine
More in: Archive K-L, D.H. Lawrence, Lawrence, D.H.
photo: Kevin Carter
laaste woorde aan Kevin Carter
o god van grond
my uur het gekom
my dae was minder as gras
drie jaar van honger en dors
verlatenheid alom
sy wat my gebaar het is geslag
hy wat my verwek het is gejag
bang dag in dag uit en elke nag
Anyanya
slang venyn
alles pyn
alles dof
o god van grond
ek eet gras en stof
u engel se wraak
sy laaste waak
Carina van der Walt
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive W-X, Carina van der Walt, FDM in Africa, Walt, Carina van der
In Memoriam
Louis Th. Lehmann
(19-08-1920 – 23-12-2012)
Als ‘k dood ben
Als ‘k dood ben zijn mijn kleren rare dingen.
De overhemden, nieuw of dragensbroos,
de pakken hangend waar ze altijd hingen,
steeds wijzend naar omlaag, besluiteloos.
Ik was ze, ik alleen droeg ze altoos.
En omdat ze mij vaak vervingen,
of omdat ik hen uit hun winkel koos;
zij tonen iets van mijn herinneringen.
Oh vrienden, enigszins van mijn formaat,
ik roep U als de dood te wachten staat,
(maak ik het sterven bij bewustzijn mee)
‘k Geef U of leen, ‘t zou niet de eerste keer zijn
mijn pakken, vormt met hen die mij niet meer zijn
dan langs mijn kist een onzwart defilé.
L. Th. Lehmann (1920-2012) was dichter en schrijver, jurist, scheepsarcheoloog en muzikant. Hij schreef een oeuvre dat naast poëzie uit een tweetal romans, verhalen, reportages, essays, vertalingen, wetenschappelijke studies en een ‘surrealistische kameropera’ bestaat. Zijn dichterlijke werk is verzameld in de door T. van Deel bezorgde uitgave Gedichten 1939-1998 (2000). Met zijn lichte toon en virtuoos woordgebruik maakte Lehmann bij zijn debuut in 1940 diepe indruk op critici als Vestdijk en Ter Braak. In 1996, na meer dan dertig jaar als dichter te hebben gezwegen, keerde hij terug met de bundel Vluchtige steden, gevolgd door Gedichten 1939-1998. Dat Lehmanns kruit daarmee nog niet verschoten was, bewees hij met de lovend ontvangen bundels Toeschouw (2003), Wat boven kwam (2006) en Laden ledigen (keuze uit ongepubliceerd werk, 2008). Bron: De Bezige Bij
Louis Lehmann poetry
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive K-L, In Memoriam, Lehmann, Louis Th.
Ernst Stadler
(1883-1914)
Aus der Dämmerung
In Kapellen mit schrägen Gewölben· zerfallnen Verließen
und Scheiben flammrot wie Mohn und wie Perlen grün
und Marmoraltären über verwitterten Fliesen
sah ich die Nächte wie goldne Gewässer verblühn:
der schlaffe Rauch zerstäubt aus geschwungnen Fialen
hing noch wie Nebel schwankend in starrender Luft·
auf Scharlachgewirken die bernsteinschillernden Schalen
schwammen wie Meergrundwunder im bläulichen Duft.
In dämmrigen Nischen die alten süßen Madonnen
lächelten müd und wonnig aus goldrundem Schein.
Rieselnde Träume hielten mich rankend umsponnen·
säuselnde Lieder sangen mich selig ein.
Des wirbelnden Frühlings leise girrendes Locken·
der Sommernächte Duftrausch weckte mich nicht:
Blaß aus Fernen läuteten weiße Glocken . .
Grün aus Kuppeln sickerte goldiges Licht . .
1904
Ernst Stadler poetry
fleursdumal.nl poetry magazine
More in: *War Poetry Archive, - Archive Tombeau de la jeunesse, Archive S-T, Archive S-T, Stadler, Ernst
Rupert Brooke
(1887-1915)
TIARE TAHITI
AMUA, when our laughter ends,
And hearts and bodies, brown as white,
Are dust about the doors of friends,
Or scent ablowing down the night,
Then, oh! then, the wise agree,
Comes our immortality.
Mamua, there waits a land
Hard for us to understand.
Out of time, beyond the sun,
All are one in Paradise,
You and Pupure are one,
And Taü, and the ungainly wise.
There the Eternals are, and there
The Good, the Lovely, and the True,
And Types, whose earthly copies were
The foolish broken things we knew;
There is the Face, whose ghosts we are;
The real, the never-setting Star;
And the Flower, of which we love
Faint and fading shadows here;
Never a tear, but only Grief;
Dance, but not the limbs that move;
Songs in Song shall disappear;
Instead of lovers, Love shall be;
For hearts, Immutability;
And there, on the Ideal Reef,
Thunders the Everlasting Sea!
And my laughter, and my pain,
Shall home to the Eternal Brain.
And all lovely things, they say,
Meet in Loveliness again;
Miri’s laugh, Teipo’s feet,
And the hands of Matua,
Stars and sunlight there shall meet
Coral’s hues and rainbows there,
And Teüra’s braided hair;
And with the starred tiare’s white,
And white birds in the dark ravine,
And flamboyants ablaze at night,
And jewels, and evening’s after-green,
And dawns of pearl and gold and red,
Mamua, your lovelier head!
And there’ll no more be one who dreams
Under the ferns, of crumbling stuff,
Eyes of illusion, mouth that seems,
All time-entangled human love.
And you’ll no longer swing and sway
Divinely down the scented shade,
Where feet to Ambulation fade,
And moons are lost in endless Day.
How shall we wind these wreaths of ours,
Where there are neither heads nor flowers?
Oh, Heaven’s Heaven! — but we’ll be missing
The palms, and sunlight, and the south;
And there’s an end, I think, of kissing,
When our mouths are one with Mouth …
Taü here, Mamua,
Crown the hair, and come away!
Hear the calling of the moon,
And the whispering scents that stray
About the idle warm lagoon.
Hasten, hand in human hand,
Down the dark, the flowered way,
Along the whiteness of the sand,
And in the water’s soft caress,
Wash the mind of foolishness,
Mamua, until the day.
Spend the glittering moonlight there
Pursuing down the soundless deep
Limbs that gleam and shadowy hair,
Or floating lazy, half-asleep.
Dive and double and follow after,
Snare in flowers, and kiss, and call,
With lips that fade, and human laughter
And faces individual,
Well this side of Paradise! …
There’s little comfort in the wise.
Source: Rupert Brooke. London: Sidgwick & Jackson, 1915.
Rupert Brooke poetry
kempis.nl poetry magazine
More in: Archive A-B, Brooke, Rupert
Arij Prins (1860-1922)
J.K. Huysmans,
door Arij Prins
II
Zooals gezegd, hebben de hollandsche schilders der XVIIe eeuw een grooten invloed op dezen artist uitgeoefend. Voor hunne doeken, die in de Louvre hangen, gevoelde hij den aandrang in zich ontwaken met de pen te geven wat zij hebben geschilderd, en hij schreef daarop: Le Drageoir aux Epices, een dun, thans uiterst zeldzaam werkje, vol korte beschrijvingen. Deze stukjes, waarvan enkelen o.a. La Ritournelle later in de Croquis Parisiens zijn opgenomen geworden, zijn over het algemeen vrij middelmatig. De schrijver aarzelt nog, weet nog niet welken weg hij zal opgaan – het is echter niet te loochenen, dat zijne voornaamste eigenschappen, hoewel zwak, reeds in dit boekje zijn te onderkennen.
Veel hooger staat Marthe, eene krachtige, ware studie, die een flink succès had, dank zij den dwazen maatregel van het fransche gouvernement dit werk, in Brussel uitgekomen, op de lijst der verboden boeken te plaatsen.
In dit boek, geschreven voor Nana en La fille Elisa, heeft Huysmans het eerst van alle moderne schrijvers de publieke vrouw zonder sentimentaliteit, in al hare ellende en met al hare goede en slechte eigenschappen geteekend. En juist wijl het beeld zoo streng, zoo droevig juist is en daardoor niets aantrekkelijks en verleidelijks heeft, behoort Marthe tot de hoogst zedelijke werken.
Hare geschiedenis is niets dan de verkondiging van de treurige waarheid, dat de vrouw, die zich eenmaal op het hellend vlak heeft begeven, onverbiddelijk naar omlaag gaat en steeds dieper en dieper zinkt.
Uit zucht naar weelde en genot, uit overgeërfde luiheid gaat zij een los leven leiden, heeft verscheidene minnaars, belandt uit armoede in een verdacht huis, hetwelk zij vol walging ontvlucht, heeft weder eenige minnaars en komt ten laatste op nieuw en nu voor goed in een lupanar terecht.
Ofschoon de taal een weinig gewrongen is, en men Marthe geen ‘rijp’ kunstwerk kan noemen, vindt men evenwel in dit werk uitstekende gedeelten, die van een niet gewoon talent getuigen.
In Les Soeurs Vatard is de artist tot zijn volle ontwikkeling gekomen. Men heeft over dezen roman, die het meest van al zijne werken bekend is, verbazend veel lawaai gemaakt – enkele woorden en zinnen uit hun verband gerukt, en daarmede willen aantoonen, dat nog nooit een schrijver zoo ruw en onbehoorlijk is geweest. Dit zelfde is ook aan Zola verweten, maar daar men hem thans niet meer durft aanvallen, wordt in woorden vol gehuichelde bewondering over zijne werken gesproken, en tegelijk – ten bewijze dat men onbevooroordeeld en vrijzinnig is – aan de jongeren alle talent ontzegd.
De waarheid is, dat Les Soeurs Vatard krachtige, ware beelden en tafreelen uit het leven der parijsche werklieden geeft, en dat onder de oppervlakkige ruwheid een fijn sentiment is verscholen.
In dit knappe werk verhaalt Huysmans de geschiedenis van twee zusters, die in een fabriek arbeiden. De oudste, Céline, leidt een ongeregeld leven, heeft als minnaar Anatole, een soort van schooijer, gaat daarop met een artist wonen, verlaat hem, omdat zij niet bij elkaâr passen, en keert weder tot Anatole terug. Desirée, de jongste, is verstandig. Zij geeft zich niet met mannen af, en droomt eens gelukkig getrouwd te zijn. Een stille vrijage met een fatsoenlijken werkman leidt niet tot een huwelijk, wijl Auguste zoo weinig verdient, en Desirée trouwt daarop met iemand, die zij wel mag, maar om wien zij vroeger nooit heeft gedacht.
Om deze figuren bewegen zich verscheidene bijfiguren, o.a. de vader der beide meisjes Pierre Séraphin Vatard, ‘un homme circonspect et doux, qui eut été un mari parfait sans une belle indifférence pour les mille tracas de la vie et une invincible paresse à les surmonter.’
Groote menschenkennis spreekt er uit de wijze, waarop Huysmans dezen werkman het loszinnig gedrag van zijn dochter laat beoordeelen.
‘Il lui avait reproché en termes de cour d’assises, la crapule de ses moeurs, mais elle s’était fachée, avait jeté la maison sens dessus-dessous, menaçant de tout saccager si on l’embêtait encore. Vatard avait alors adopté une grande indulgence, puis le terrible bagout de sa fille le divertissait pendant sa digestion, le soir. Elle lui semblait même trés emerillonnée et très folâtre. Les expressions de barrière, ses gestes de bastringue, ses rires de fille, qui connait la vie, lui rappelaient sa jeunesse et une certaine maîtresse, qu’il aurait pu aimer.‘
Hoe lijnrecht staat Huysmans in deze bladzijden tegenover de valsche idealisten, die in zulk een geval van den vader een onmogelijk sentimenteelen arbeider vol nobele denkbeelden, in strijd met zijn opvoeding en begrippen, zouden hebben gemaakt.
In het laatste gedeelte van Les Soeurs Vatard, schooner van compositie en soberder geschreven, dan de eerste helft van het werk, zijn zeer fraaie gedeelten, zooals de beschrijving, van de avondwandelingen van Desirée en Auguste in de eenzame rue de Colignon, vol van eene fijne, diepe melancholie, die den lezer aangrijpt.
Les Soeurs Vatard is vol breede, krachtige beschrijvingen van de omgeving, waarin zijne personen leven, maar aan zijn hartstocht om te schilderen geeft Huysmans zich eerst in zijn volgend werk Croquis Parisiens ten volle over.
In dit zeldzame boek – met etsen van Raffaeli en Forain – heeft hij zijn taal nog meer verfijnd en verrijkt. Elk der korte stukjes is dan ook een juweel van beschrijving, hetwelk men steeds met meer genot herleest. Les Similitudes treft ons door het fantastische, den oosterschen gloed, weergegeven in woorden die de fijnste schakeering uitdrukken, en in Les Folies Bergères beschrijft Huysmans dit café chantant op zulk eene meesterlijke wijze, dat het alledaagsche en gewone verheven wordt. In dit stuk hebben zijne zinnen eene statigheid, die men slechts in het proza van Flaubert en Villiers de l’Isle Adam aantreft.
Joris-Karl Huysmans (1848–1907)
Het streven om het leven zooveel mogelijk nabij te komen, zoowel als de behoefte om zijne aandoeningen te uiten, brengen menig auteur er toe, de indrukken, die hij ontvangt en de gedachten, die hem bezig houden in zijne personen over te brengen, waarvan het gevolg is, dat zij zich door hun gewaarwordingen en innerlijken strijd boven het gewone menschelijke verheffen.
Deze eigenschap, welke Huysmans met vele schrijvers gemeen heeft, wordt natuurlijk een psychologische fout, zoodra de artist alledaagsche menschen behandelt.
Als Huysmans bijv. in Les Soeurs Vatard (hoofdst. XVI) Desirée en Céline uit haar venster over den spoorbaan laat kijken, geeft hij eene prachtige beschrijving van een modern onderwerp, maar hij gaat te ver door aan deze meisjes een fijnheid van opmerking, een sentiment voor kleur te geven, welke hij bezit.
In En Ménage hindert ons niets van dien aard, wijl de beide hoofdpersonen, de letterkundige André Jayant en de schilder Cyprien Fibaille fijn ontwikkelde, nerveuse artisten zijn. –
Deze roman, naar mijne meening een der voortreffelijkste van onzen tijd – is, wat de geschiedenis betreft, zeer eenvoudig. Op een ongelukkigen avond komt André Jayant onverwacht naar huis en vindt een hem onbekende heer bij zijne vrouw. Eene scheiding is daarvan het gevolg, en de jonge man gaat op kamers wonen. Langzamerhand begint hij zich te vervelen, hij gevoelt behoefte aan een vrouw, kan niet meer werken – en neemt een maitresse. Deze liaison duurt niet lang, uit onverschilligheid, en ook wijl ze hem te veel geld kost, komt hij niet meer bij Blanche terug. Daarop ontmoet hij een meisje, dat hij vroeger heeft gekend, en leeft met haar tot zij naar Londen moet vertrekken. Deze scheiding dompelt hem op nieuw in het grijze, eentonige leven – en het eenige redmiddel is zich met zijn vrouw te verzoenen. De wond, die zij hem heeft toegebracht, is langzamerhand geheeld en hij vergeeft haar alles, waarop zij weder tezamen gaan wonen.
De knappe eigenschappen van dit werk, waarin geen zwakheid te ontdekken is, zijn veelzijdig. Naast de sobere realiteit, die reeds in het eerste hoofdstuk – als André te huis komend, de fatale ontdekking doet – tot hare volle uiting komt, moet men de groote psychologische kennis bewonderen. Weinig schrijvers zijn dan ook zoo diep in alle aandoeningen hunner personen doorgedrongen als Huysmans. Hij verbergt geen hunner zwakheden en hartstochten, en juist wijl niets verzwegen wordt, zijn zij zoo geheel mensch. Als de auteur in hoofdstuk VIII de gevolgen beschrijft van een losbandigen nacht en de ellende van den volgenden dag aantoont, herinnert hij den lezer aan hetgeen hijzelf wel heeft ondervonden. Ook hoofdst. VI, waarin La Crise Juponnière wordt beschreven, is een juiste, doordringende bladzijde uit het groote boek der menschelijke kwalen.
De drie vrouwen, die zich om André bewegen: Berthe, de stijve, getrouwe dame met burgerlijke ondeugden; Blanche, de prostituée van beroep, en Jeanne, de sympathieke minnares, zijn ware, levendig geteekende figuren, wier karakters en eigenschappen door fijne trekjes worden aangetoond.
Men heeft gezegd, dat in André en des Esseintes uit A Rebours geen onderscheid kan ontdekt worden. Dit is onjuist, want de eigenschappen der nerveuse, pessimistische menschen zijn bij laatstgenoemde zoo sterk ontwikkeld, dat hij een uitzondering is en bijna al het menschelijke heeft verloren. Deze jonge man, wiens zenuwen door het geringste in beroering worden gebracht, is onmachtig handelend op te treden, en zijn geringe levenskracht concentreert zich in zijne hersenen, die slechts indrukken opnemen en verwerken.
Ziekelijk, vol walging voor de wereld, waarin hij leeft en voor het genot, dat hij onder alle vormen heeft gesmaakt, trekt des Esseintes zich in een oud kasteel terug, hetwelk hij op de grilligste en meest verfijnde wijze laat inrichten. Daar brengt hij zijn tijd door met zich alles voor den geest te roepen wat hij heeft genoten, gezien en ondervonden, tot hij ziek wordt en voor zijne gezondheid naar Parijs moet terugkeeren.
Door dit vreemdsoortige werk, hetwelk de ziekelijke schoonheid van een teedere kasplant bezit, heeft het talent van Huysmans in een zekere richting de uiterste grens bereikt.
De grootste verdiensten van A Rebours zijn behalve het curieuse zielkundige proces, de meesterlijke schilderingen, nu eens vol realiteit, dan weder phantastisch, geheimzinnig, als de novellen van Edgar Allan Poe.
Na dezen roman – verschenen in 1884 – heeft Huysmans niets nieuws uitgegeven dan enkele bladzijden, o.a. de grootsche beschrijving van de Ouverture der Tannhäuser, want hij behoort niet tot die auteurs, welke ieder jaar – met het gemak van een leggende hen – van een paar dikke deelen bevallen. – Zijn rijk talent, alvorens zich wellicht op een anderen weg te begeven, schijnt behoefte aan rust te hebben.
April 1886
Arij Prins over J.-K. Huysmans
bron: De Nieuwe Gids. Jaargang 1. W. Versluys, Amsterdam 1885-1886
kempis.nl poetry magazine
More in: Archive O-P, Huysmans, Joris-Karl, J.-K. Huysmans
Thank you for reading Fleurs du Mal - magazine for art & literature