Fleurs du Mal Magazine
Or see the index
Desmond Tutu se laaste vlug
in sy laaste tyd sweef hy geluidloos oor die water
die wind hou asem op oor die stroomversnellings
geen Woord meer ontsnap uit sy snawel nie
hy is visarend aartsbiskop vader man
sy oë speur stroomop & stroomaf
na dubbele reënboë soos poorte op die horison
salf wierook mirre was woorde vir sy kinders ook vuur
nou verswart & skeur sy kleed as sy roep die stilte breek
met uitgestrekte kloue in ’n laaste seëngroet duik hy verloor
sy kruis & vang hy ’n 
vir sy vlug onder deur ’n reënboog
Carina van der Walt
Desmond Tutu se laaste vlug*
Farewell poem
* In Greek and Roman times, the Eagle was referred to as a God or “The King of Birds”. In many cultures the Eagle is known as a symbol of power and resurrection,
Desmond Tutu was a South African Anglican bishop and theologian, known for his work as an anti-apartheid and human rights activist. In 1984 Tutu won the Nobel Peace Prize.
Tutu died from cancer at the Oasis Frail Care Centre in Cape Town on 26 December 2021, at the age of 90. The funeral took place on 1 January 2022 at St. George’s Cathedral, Cape Town.
Carina van der Walt moved from Klerksdorp in South Africa to the Netherlands in 2007. In Klerksdorp she was a high school teacher during apartheid. After the death of her first husband she took up her studies in literature. She came to Tilburg University for an exchange and met her future husband. The same city (Klerksdorp recently renamed to Matlosana) was the birthplace of archbishop Desmond Tutu. He qualified as a teacher and taught there for the first years of his professional life until a law on Bantu education made it impossible for him to fulfil his work. He resigned and moved to London to get educated to become a priest. They share the same backdrop, the dry half desert part of the North West province with the beautiful acacia trees. Parenthood was an important part of both their lives.
Van der Walt met Tutu once in 2012. He came to The Hague to unveil the statue Long Walk to Freedom in celebration of Nelson Mandela. He made a massive impression on her. Carina van der Walt now lives in Tilburg in The Netherlands. She works as a writer, poet and editor.
• fleursdumal.nl magazine
More in: # Archive S.A. literature, Apartheid, Archive W-X, Carina van der Walt, In Memoriam, Walt, Carina van der
LocHal
(naar Majakovski)
planten druipen
gordijnen vallen
gewoven in vislijn
zilveren ringen
zilveren haken
vissen mensen van het beton
vangen ze op uit het café à la kroeg
schrapen ze van de dansvloer af
hijsen ze langs de trappen op
mens! ga toch lezen
zoek een woord op
luister naar een lezing
door een oververhit brein
blaas een kubus van glas
kennis is zacht als hout
kennis is hard als staal
BARST
door je eigen glazen plafond
Carina van der Walt
Gedicht: LocHal (naar Majakovski)
# new poetry
Carina van der Walt is a South-African born
poet and writer. Since many years she
lives and works in Tilburg NL.
LocHal is a historical Locomotive Shelter in Tilburg
that has been rebuild into a public library.
photo: cvdw2019
• fleursdumal.nl magazine
More in: Archive W-X, Archive W-X, Art & Literature News, Carina van der Walt, Majakovsky, Vladimir, Photography, Walt, Carina van der
Hollands
Maandblad
januari #1 – 2017
Inhoud
Redactioneel ‐ Deze maand
H.L. Wesseling ‐ Cultuur en beschaving
Eva Gerlach ‐ Gedichten
F. Starik ‐ BOFB
Mark Boog ‐ Gedichten
Marieke Rijneveld ‐ God, de haan en mezelf
Ivo Bonthuis ‐ Zo gaat de molen
Jack Druppers ‐ Undercover
Kitty Pouwels ‐ Dit moeten we vaker doen
Frederik Philip Kuethe ‐ De NAVO-baas en de roze invasie
Carina van der Walt ‐ Gedichten
Pieter Kranenborg ‐ In Lieverlingelande komt de dood uit China
Tekeningen Babette Wagenvoort
# Meer info op website hollands maandblad
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive W-X, Archive W-X, Art & Literature News, Carina van der Walt, DICTIONARY OF IDEAS, LITERARY MAGAZINES, Rijneveld, Marieke Lucas, Walt, Carina van der
Op 9 Augustus sal dit presies vyfhonderd jaar wees dat die middeleeuse skilder Hieronymus Bosch oorlede is. Sy nalatenskap tel vierentwintig skilderye, twintig tekeninge en om nou maar ’n wilde sprong te maak: enkele Afrikaanse gedigte. Kenners kloof nogal hare oor die aantal skilderye en sketse. Versamelaars en museums se aansien en geld styg en val erger as op die aandelebeurs. Kontroversie en roem sorg daarvoor dat die 75 000 kaartjies wat gedruk is vir die tentoonstelling “Jheronimus Bosch – Visioenen van een genie” in ’s Hertogenbosch (Den Bosch) reeds uitverkoop is. Dié tentoonstelling duur tot 8 Mei. Op 31 Mei open die Nasionale Museum Prado in Madrid, met “Bosch – The Centenary Exhibition”.
As onderdeel van die vyfhonderd jaar vierings van Bosch se kunstenaarskap het sy Nederlandse geboortestad en die Noord-Brabants Museum saamgewerk om die Bosch Research and Conservation Project (BRCP) op te rig. Dit is hier waar wetenskap en kuns saamkom. En dít sorg vir beroering. Die BRCP is vyf jaar terug uit nood gestig om as ruilmiddel te dien vir soveel moontlik van Jeroen Bosch se oorspronklike werk met die oog op “ – Visioenen van een genie”. Daarvoor moes minstens museums soos die Prado, die Louvre in Parys en die National Art Gallery in London benader word. Dit was van die begin af duidelik dat Prado nie “De tuin der Lusten” – Bosch se meesterwerk – sou afstaan vir ´n tentoonstelling in Nederland of op enige ander plek nie. Te kwesbaar, was hulle verskoning. Bosch is eintlik ´n Spaanse skilder in hulle oë. Hulle noem hom El Bosco.
D.J. Opperman het gelukkig al in die bundel “Engel uit die klip” (1950) oor “De tuin der Lusten” geskryf en dit toeganklik gemaak vir Afrikaanse poësielesers, al het JEROEN BOSCH nooit so bekend geword soos “Draaikewers” en “Sproeireën” nie. Hy het die skildery as ’n onontkombaar bekoorlike nagmerrie beskryf. Vandag kan die detail van “De tuin der Lusten” op internet bestudeer word. Dan verstaan mens sommer baie beter Opperman se verwysings na “stekelige plante, voëls en mens” en “laat ons vlug uit die gebras / en skuil in mossel” en na “sweef in belle glas”. Hierdie aanhalings uit Opperman se gedig is almal bo-aan die artikel in ’n uitsnede van “Die tuin der Lusten” afgebeeld. Dis moeilik om ´n mens se oë daarvan los te skeur wanneer Bosch duiwelsadvokaat speel. Hy vra as kluisenaar en absolute eenling aandag vir die verval van morele waardes in sy tyd.
JEROEN BOSCH
Ydel is die wêreld, maar ydeler my gees,
wat om die dertig nagte in nagmerries
van stekelige plante, voëls en mens genees.
Uit ou en nuwe streke van die aarde kies
die duiwel al hoe lustiger vir my, vir jou,
vir die derduisende kostuum en mombakkies.
Dit trek stoete, kermis om die Kruis, wissel
van gedaante deur die eeue; maar die spel
bly steeds dieselfde in monnike, masjiene of dissel.
En ewig in die kringloop van die lus gevang
ry ons en kap die lieste van die hingste
om en om die kraaie op kaal vrouens in die dam.
Ag, Liefste! Kom dan, laat ons vlug uit die gebras
en skuil in mossel, horingpeul – en ver bokant
die kermis van die bose sweef in belle glas.
Want in my is die swaap, die visgelipte sot
wat elke toertjie van ’n towenaar befluit …
maar wonderwerke en Sy kruisiging bespot;
en, as ek God saam met Antonius aanroep,
is hy reeds daar wat van ’n nuwe geilte
roekeloos die eerste swaeltjies deur ’n tregter poep.
In strofe 4 fokus Opperman op die deel regs, skuins bokant die eerste gedetailleerde afbeelding. Dit word die Moredans genoem. Die dans vind plaas om die dam met die kaal vrouens en kraaie.
Bogenoemde twee afbeeldings is onderdele van die middelste paneel van “De tuin der Lusten”, wat eintlik ´n drieluik is. Die linkerkantste luik beeld die skepping van Adam en Eva uit. Die middelste luik beeld die aardse lewe as ´n tuin vol verleidings met eksotiese plante en diere, kaal mense, fabelagtige wesens en pienk fonteine uit. Dis hierdie luik wat die oorkoepelende naam “De tuin der Lusten” dra en waardeur Opperman verlei is om sy gedig JEROEN BOSCH te skryf. Die regterkantste luik beeld die hel uit. Die slotreël van die gedig verwys na ´n onderdeel uit die hel en word in die volgende afbeelding uitgebeeld.
Opperman se verwysing na Antonius roep die skildery “De verzoeking van de heilige Antonius” op. Dit is één van die werke wat ´n opskudding veroorsaak het. Die BRCP het ´n nuwe sisteem ontwikkel waarmee hulle die egtheid van al die Bosch-skilderye getoets het. Daarvolgens is “De verzoeking van de heilige Antonius” in Prado ´n vervalsing. Tegelykertyd het die BRCP het ook ´n egte skilderytjie uit 1500 – 1510 met dieselfde naam ontdek. Dit het in die Nelson-Atkins Museum of Art in Kansas City, Missouri, gehang, maar is nou op bruikleen in Den Bosch. Die BRCP het onder andere skildertegnieke vergelyk. Jeroen Bosch se handtekening is sigbaar gemaak met behulp van infrafrooi fotografie. Die Spanjaarde is woedend. Hulle het geweier om die bruikleenkontrak met die Noord-Brabantse Museum volledig uit te voer en twee skilderye teruggehou: “De verzoeking van de heilige Antonius” en “De Keisnijding”. Die twee weergawes van “De verzoeking van de heilige Antonius” verskil nogal. Hieronder is ´n afbeelding van die ontdekking in Missouri: net 38,6 by 25,1 sentimeter groot.
Gelukkig het Prado “De hooiwagen” (’n ander drieluik van Bosch) wél in bruikleen aan die Nederlandse museum toegestaan, maar ook hier was daar ´n slang in die gras. In plaas van om dit direk na die Noord-Brabantse Museum in Den Bosch toe te stuur, gaan maak “De hooiwagen” eers vir drie maande ´n draai in Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam! Dit het weer vir groot teleurstelling gesorg by die Noord-Brabants Museum, maar hulle hande was afgekap. Boijmans van Beuningen besit kosbaarder ruilware vir so ´n tipe transaksie as die BRCP.
Johan van Wyk se gedig oor “De hooiwagen” is in sy bundel “Deur die oog van die luiperd” (1976) gepubliseer. In hieronymus bosch se koringwa word die linkerkantste paneel in die eerste vyf strofes beskryf. Wat Van Wyk herkenbaar verwoord, is “die rebelse insekte swem in ’n boeg af” en ook “’n markvrou / tussen vrugtebome, God trou / adam en eva”.
Van Wyk gebruik aan die einde van strofe 2 ’n aanhaling van die relatief onbekende digter Gert Strydom. Dit is ’n intertekstuele standpunt in kontras met Breytenbach se beginreël “Dat pyn bestaan is onnodig Heer” uit breyten bid vir homself. Betrek Van Wyk ook in strofes 3 en 4 in die langer aanhaling vir Strydom? Of skryf hy eintlik die standpunt van Bosch neer wat die verdorwenheid van sy eie tyd uitbeeld in ewe verleidelike as bedreigende beelde? Wie is “God se raadgewer”? Waar die lang aanhaling met die eietydse opmerking “dis demokraties heer” vandaan kom, is onduidelik.
Net soos by “De tuin der Lusten” dra die middelste paneel die naam van die hele drieluik “De hooiwagen”. Op hierdie paneel begin Van Wyk se beskrywing regs onder by “die vet monnik” wat met ’n wynbeker in die hand sit en kyk na “die nonne wat die sakke… / vol koring maak”. Sentraal voor die koringwa in dié deel is ’n “broer wat sy broer keel- / af sny”. Eietyds interpreteer Van Wyk die karakters aan die linkerkant as “ministers met politieke kommentators” wat intertekstueel kan verwys na TT Cloete se gedig Behoefte aan ongunstige weers- en ander omstandighede. Ook die “vraatsugtiges wat onder die wiel omkom” en die “skare ongediertes” wat die koringwa in die hel in trek, is sigbaar op die middelste paneel.
hieronymus bosch se koringwa
die rebelse insekte swem in ’n boeg af
na die maagdrots, ’n markvrou
tussen vrugtebome, God trou
adam en eva, oproeriges word verban
na die aarde die paradys
terwyl hulle daal
kyk hulle met blitsende oë na die vrou, kaal
en dom, “dat pyn bestaan is nodig heer”
byt God se raadgewer hom in die oor,
“mag ons hulle kennis gee
dis demokraties heer, mag hulle naak
mekaar se vrugte aanraak
en vinnig die drif probeer toemaak met bak
hande, blare en lap, mag hulle pyn
hê, heer, en mag hulle inmekaar saak
in die stof, straf ons so, heer”
die hartseer engel met die swaard
jaag hulle uit, nog met skrik en slaap
in die oë, so het dit gekom dat almal loop
agter die koringwa: die nonne wat die sakke van die vet monnik
vol koring maak, ’n broer wat sy broer keel-
af sny, ministers met politieke kommentators
wat betaamlik volg en vraatsugtiges wat onder die wiele omkom
’n skare ongediertes leitrek die mensdom na die hel
dit is elke mens vir homself, met homself
selfs seks is net vir self, die wederhelf
word in die liefdestransaksie ingedans
en “ena gee raad” psigosofeer oor wat
ons moet maak met probleme
elke heerser is ’n antichris wat omsien
na sy mense se belange en sorg dat die wa van onenigheid
nie uit sig raak nie, en niemand
behalwe ’n engel kyk op na God
op ’n wolk bo al die gewoel, in die hel
is elkeen bang hy word nie meer verkrag of gemartel nie
want, dat pyn bestaan is nodig
Ook ander Afrikaanse digters soos W.E.G. Louw het oor Jeroen Bosch se werk geskryf.
Dat digters vandag nog in die ban van Bosch se skilderye nuwe gedigte skryf, is te verstane as mens na al hierdie afbeeldings kyk. Digters laat hulle bewustelik of onbewustelik verlei. ’n Gedig van ’n stadsgenoot wat verlede jaar op die tafel beland het by die “Literaire Salon in’t Wevershuisje”, is nié geskryf na aanleiding van ’n skildery van Bosch nie, maar verwoord baie tipiese Jeroen Bosch-beelde. Net soos Opperman beskryf Jef van Kempen ’n droomwêreld aan die nagmerrie-agtige kant in sy volgende gedig:
Theater
Stel je voor: een toneel van dolende nachtvogels
boven een doorweekte woestijn, in een duister
hospitaal voor koortsige landlopers.
Stel je voor: een opera van rondborstige gedrochten,
verwekt in een glazen stolp, amechtig lispelend,
op kromme stelten strompelend, in een vuile
sneeuwjacht van de diepe winter.
Eind goed al goed vonden de trage doden hun draai
en bestegen, tegen de keer, het paard van Troje
en maakten hun dromen waar.
In die uitsnede van “De tuin der Lusten” hierbo is duidelik in strofe 1 ’n “dolende nachtvogel-” in die gedaante van ’n vet uil te sien (met alle simboliek verbonde aan uile soos erotiek en dwaasheid in die Middeleeue). Is hierdie mense op die afbeelding nie belustig – koorsig van lus en wellus, hoop en wanhoop nie? Strofe 3 begin met “verwekt in een glazen stolp”. Inderdaad. In die middel is drie mense onder ’n soort deurskynende klokkie met mekaar besig. Selfs die Moredans wat Opperman ook beskryf het, kry ’n plekkie in Van Kempen se gedig met “Eind goed al goed vonden de trage doden hun draai / en bestegen, tegen de keer, het paard van Troje” (Strofe 4-5).
Bernard Odendaal het die gedig van Van Kempen in Afrikaans vertaal. Vertalings is vir digters soos toonlere vir komponiste. Oefenlopies. Woorde soos “landlopers” en “amechtig” moes vir Odendaal nogal moeite gekos het. Deur vertalings soos hierdie word die Afrikaanse poësie verryk.
Teater
Stel jou voor: ’n toneel van dolende nagvoëls
bokant ’n deurweekte woestyn, in ’n donker
hospitaal vir koorsige boemelaars.
Stel jou voor: ’n opera van rondborstige gedrogte
verwek onder ’n glasstolp, uitasem lispelend,
op krom stelte strompelend, morsig aan die
jag in die diepwintersneeuw.
Einde goed alles goed kry die trae dooies hul draai
en bestyg, dwarstrekkerig, die perd van Troje
en maak hulle drome waar.
Laat digters na Afrikaans toe vertaal en verhinder hulle kinderlike verwondering en bemoeienis nié. Speel ek duiwelsadvokaat?
CARINA VAN DER WALT
Carina van der Walt over Jeroen Bosch
Thursday, March 31st, 2016
Eerder gepubliceerd in: Versindaba – ‘n Kollektiewe weblog vir die Afrikaanse digkuns –
http://versindaba.co.za/2016/03/31/carina-van-der-walt-jeroen-bosch-se-skilderye/
Carina van der Walt – Jeroen Bosch – D.J. Opperman – Johan van Wyk – Gert Strydom – Breyten Breytenbach – W.E.G. Louw – TT Cloete – Jef van Kempen – Bernard Odendaal
fleursdumal.nl magazine for art & literature
More in: # Archive S.A. literature, Bernard Odendaal, Breyten Breytenbach, Carina van der Walt, DICTIONARY OF IDEAS, Jef van Kempen, Jheronimus Bosch, Kempen, Jef van, Literaire Salon in 't Wevershuisje, T .T. Cloete, VERTAALVRUCHT, Walt, Carina van der
Amalgaam is een duobundel van twee dichters, Willy Martin en Carina van der Walt. Martin was in een vorig leven een avontuurlijke hoogleraar lexicologie die zich vooral richtte op nieuwe technologie en systematiek om taal te kunnen voorzien van het juiste frame. Van der Walt begon in het reguliere onderwijs als docente Afrikaans, Nederlands en Setswana en legde zich later toe op het academisch onderzoek naar kinder- en jeugdliteratuur. In het grootste deel van de bundel worden Zuid-Afrikaans en Nederlands afgewisseld, waarbij ieder zijn eigen moedertaal voor zijn rekening neemt: Martin het Nederlands (en Vlaams), Van der Walt het Afrikaans.
De bundel heet Amalgaam, en dat woord wordt – zoals het een uitgave van een lexicograaf betaamt – netjes in een voetnoot toegelicht. In de figuurlijke zin betekent ‘amalgaam’ in zowel het Afrikaans als in het Nederlands hetzelfde: een mengsel, mengelmoes. Die beschrijving is behoorlijk van toepassing op dit gezamenlijke werk: het gaat om twee verschillende dichters uit verschillende generaties die niet alleen duidelijk hun eigen thematiek en stijl hebben, maar die ook nog eens in een aparte taal schrijven. Het probleem daarbij is wel dat die talen ‘valse vrienden’ zijn – ze hebben een gezamenlijk verleden, maar de schijnbare overlap bestaat voor een deel uit goed afgedekte valkuilen. Al in het voorwoord wordt de wordingsgeschiedenis vanuit het Groot Woordenboek Afrikaans en Nederlands (de culminatie van Martin’s werk als hoogleraar) uit de doeken gedaan, en daarmee is al meteen duidelijk dat de lezer het nodige te wachten staat.
De normale lezer moge het op dit moment misschien duizelen, maar het valt wel mee. Amalgaam is een eerste voorzichtig experiment, en blijft volledig in het nette. Het is geen verraderlijke of dubbelzinnige smeltkroes geworden van talen en dichters, die de lezer de hele tijd op het verkeerde been zet – dat hebben de dichters overgelaten voor een volgend deel. De bundel is in zijn huidige vorm een gedegen bloemlezing waarin gedichten op elkaar gestapeld zijn die samen een mooi beeld geven van twee nogal verschillende dichters. Twee voor de prijs van een, zogezegd. Beiden hebben een prettige stijl die de ander niet in de weg zit. Martin is wat serieuzer en plechtstatiger, en Van der Walt wat levendiger en politieker – bijvoorbeeld over de betekenis van Lampedusa voor het zelfbeeld van Europa. Met name de gedichten van Van der Walt geven de indruk dat ze geschreven zijn voor een bezielende voordracht.
De bundel bevat naast oorspronkelijke gedichten ook een aantal vertalingen van gedichten van anderen, van uiteenlopende dichters zoals Paul van Ostaijen, Adam Small, Tsjebbe Hettinga, Hans du Plessis en Peter Snyders. Die buitenboordmotor had de bundel niet nodig: met name in hun eigen woorden is het eigen geluid al duidelijk genoeg te horen.
Vraag is natuurlijk hoe het vervolg van dit experiment eruit zal zien. Het is duidelijk dat er nog veel meer potentiële poëtische energie zit in het grensgebied tussen de twee zustertalen en tussen andere verwante talen. Door hun unieke professionele en persoonlijke achtergrond zijn Van der Walt en Martin ideale mentale experimentele opstellingen om als woordjesversneller tussen deze talen te fungeren. Het samenwerkingsproces zal om de energiedichtheid omhoog te krijgen waarschijnlijk nog intensiever moeten zijn. Door de dichters niet enkel per heel gedicht om en om te laten werken in of de ene taal of de andere, maar per regel aan zet te laten – of zelfs nog vaker, desnoods per woord of zelfs lettergreep, en in een taal naar keuze – kunnen de talen tegen elkaar in gaan draaien en met zeer hoge snelheid tegen elkaar aanbotsen. Het gedroomde resultaat is dan niet meer te duiden als het een of het ander, maar zou in het ideale geval leiden tot een spannende fusie van kernen uit beide talen en culturen. Dat is misschien minder toegankelijk dan Amalgaam – hoe intensiever de opeenstapeling van frames uit beide talen, hoe dieper de benodigde kennis – maar zelfs als dat benodigde dubbele taalgevoel maar voor een zeer klein deel van de mensheid zal zijn weggelegd, is er voor de rest vast al veel plezier te beleven door het spectaculaire uiteenspatten van elementaire talige deeltjes. Amalgaam is de eerste speelse stap op een veelbelovende pad, en hopelijk zetten Van der Walt en Martin aangemoedigd door het succes van hun geslaagde dubbelbundel door met dit experiment – alleen of met hulp van anderen.
Michiel Leenaars
____________________________________
Willy Martin & Carina van der Walt
Amalgaam
Prijs € 15,-
95 pag.
ISBN 978 90 8684 117 2
Uitgeverij IJzer
Postbus 628
3500 AP Utrecht
Tel: 030 – 2521798
http://www.uitgeverij-ijzer.nl/
fleursdumal.nl magazine
More in: - Book News, Archive K-L, Art & Literature News, Carina van der Walt, Walt, Carina van der, Willy Martin
AMALGAAM een nieuwe Afrikaans/Nederlandse Dichtbundel
AMALGAAM is een duobundel met gedichten geschreven in het Nederlands (door Willy Martin) en in het Afrikaans (door Carina van der Walt).
AMALGAAM verschijnt in oktober bij Uitgeverij IJzer in Utrecht.
AMALGAAM bevat Afrikaans- en Nederlandstalige gedichten die niet per taal gescheiden, maar alfabetisch op titel gerangschikt staan.
Net zoals in ANNA (2011, Groot Woordenboek Afrikaans en Nederlands) zijn de gedichten uit de twee talen ‘geamalgameerd’, samen behandeld, als waren zij van één en dezelfde taal. Amalgamatie heeft voor de auteurs het voordeel dat zowel taalkundig als letterkundig grenzen kunnen worden afgetast en overschreden. De talen krijgen hun natuurlijke plaats in een vlechtwerk van verschuivende betekenissen. De nevenschikking van de talen zorgt ervoor dat latente krachten in beide talen helder in zicht komen. Niet alleen de verklarende kracht van woorden, maar ook de poëtische glans kan erdoor uitgelicht worden.
De Afrikaanstalige gedichten zijn van de hand van de Zuid-Afrikaanse dichteres en essayist Carina van der Walt, de Nederlandstalige van de Vlaming Willy Martin, emeritus hoogleraar aan de Vrije Universiteit te Amsterdam en hoofdredacteur van ANNA.
De officiële bundelpresentatie is op zondag 13 september 2015 om 11:00 uur Abdij Roosendael te Sint-Katelijne-Waver (bij Mechelen)
Gedichten en muzikale omlijsting zullen in het mooie kader van het abdijdomein aan het geheel een feestelijk karakter geven. Katelijne Boon (Vlaamse Radio en Televisieomroep, bekend van “De Ambassadeurs” op Klara) zal de auteurs interviewen en het programma coördineren.
Willy Martin & Carina van der Walt
Amalgaam
Prijs € 15,-
95 pag.
ISBN 978 90 8684 117 2
Verschijnt oktober 2015
Uitgeverij Ijzer, Utrecht
website: http://www.uitgeverij-ijzer.nl/
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive M-N, Archive W-X, Art & Literature News, Carina van der Walt, TRANSLATION ARCHIVE, Walt, Carina van der, Willy Martin
Carina van der Walt
de wetenschap van afvalscheiding
we gaan elke dag zorgzamer om met
chemisch afval dat dampt
bedorven organisch afval
brillen glazen flessen
kranten kartonnen dozen
kleef- & bubbeltjesplastic
& het systeemprobleem restafval
maar we weten niet wat we moeten doen
met de mensen die van ver af aanspoelen
gebarsten als blauw porselein op het strand
een systeemfout: mensen zonder papier
die van ver af aanwaaien & als lege plastic-
zakjes blijven hangen aan het prikkeldraad
de rest moet bij zichzelf te rade gaan
op het zwerfvuil
met het etiket mens
plakken we graag een mengverbod
want uit gevaarlijk afval
kunnen gassen lekken
die imploderen of exploderen
maar composteren is toch kerngezond
Carina van der Walt poetry
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive W-X, Carina van der Walt, Walt, Carina van der
Carina van der Walt
bootramp by Lampedusa
die see offer 300 swart anemone
op die strande van Lampedusa
ontmenslik is hulle ledemate spons
wat in die vlak branders roer & roep
vryheid gelykheid broederskap suster Europa
aangespoel damp hulle lywe soutlug
droog hulle sagte oë gryswit & styf
verdamp verlangens verstil uitroepe
Europa kroon Lampedusa op sy strande
met segekranse van verwelkte anemone
Carina van der Walt poetry
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive W-X, Carina van der Walt, Walt, Carina van der
Emma Crebolder’s bundel Verzoenen (2014) heeft een ‘ lekker stoute’ ondertoon net als haar bundels Vallen (2010) en Vergeten (2010). Deze drie titels stralen samen een ouderdomsproblematiek uit. Zo ’n thema is echter een te voor de hand liggende gemene deler. Er zit veel meer in deze bundels, want er heerst namelijk een erotische geladenheid die je als lezer niet vanzelfsprekend verwacht. Crebolder vrijt talig bij voorkeur in de zee en met grote ogen gericht op andere levende wezens zoals een aardworm, eekhoorns, naaktslakken en chimpansees.
De verandering van naam zodra een vrouw in het huwelijk treedt is iets waar ook zij zich mee moest verzoenen als vrouw van haar tijd. Een naamsverandering is een talige en soms dramatische ingreep in het privé leven waar mannen zich weinig bij kunnen voorstellen. Crebolder verzoent zich hier heel verleidelijk mee. Ze schrijft op p.27 in Verzoenen:
Door aanhuwen werd ik verdoopt
zoals mijn moeder en haar moeder
andermans naam gingen dragen.
Ik leef met de naam, lig erop, hang
hem over mijn schouders, verleid
hem zich thuis te voelen.
Ook in Vergeten (eerste bundel in deze serie, p.13) schreef ze al:
… Wat we verloren raakten is
geen naam, het zijn bijeengedreven veren.
Er hoort een woord omheen dat zit als
een condoom, strak denk ik. Ruim voorin.
Hoe erotisch, hoe seksueel kan een naam zijn – verzoening met haar eigen naam maar ook het terugvinden van vergeten namen. Verleiding is een merkteken van Crebolder. Waar wil je een betere “pick up line” vinden dan in de volgende regel uit Vergeten (p.45)?:
Wat moet ik je geven om je aan
mij uit te lenen?
In het slot van hetzelfde gedicht zijn de chimpansees een metafoor voor haar en haar gerenommeerde metgezel als ze zich herinnert:
Later zou het vlooien beginnen
en het tuiten van de lippen.
Eerder in Vergeten beschrijft Crebolder de naaktslakken als obscene kronkeltuigen die haar Oost-Indische kers vreten. Even aards gaat het eraan toe in de jongste bundel Verzoenen. Ze schrijft dat ze bij een aardworm wil liggen om goed voor eeuwig te kunnen slapen. In de wereld van de oudjes zag ze dat een kus als een hommel tegen een raam aan vliegt. Ze roept iedereen op hun kikkervisjes te delen. Ze hoort een meerkoet blurb (een van vele neologismen in haar woordenschat), terwijl de wind in de populieren jachtig tekeer gaat. Parende eekhoorns in Vallen worden in haar ogen spookacrobaten waar alleen zij van weet, maar die ze nooit zag. Crebolder beschrijft deze onderbuik activiteiten in de dierenwereld als getuigschriften.
Dezelfde verholen onderbuik gevoelens draagt ze over op de vormen van wolken, een losgeslagen tak en zelfs op de wind in Verzoenen, p.11:
Zoals bij het verholen vrijen
de contouren wijken, dijen
de lijnen uit…
Een van de laatste gedichten in Vergeten op p. 53 is ultiem erotisch. Le petit mort dringt tijdens de climax door tot in de oogballen van het vrijende paar. De ontnuchtering is zo na aan de roes.
… We schuiven als paar in
elkaar tot de oogbol verschiet. Terwijl
het nog zacht nasneeuwt onder ons vel
ligt het juk al klaar. Misleid zijn we wel.
In alle drie de bundels zijn de laatste gedichten op pagina vijf en vijftig. Het slotgedicht in Vallen gaat ook over verleiding en vooral over de onverwachte vormen van verleiding. Dit resoneert door de bundel.
Het wordt niet neervallen
maar paarsgewijs wentelen.
Uiteindelijke is het vooral de stem van de zee die alle taalvermogens waarover Crebolder beschikt, uitdaagt. De zee is er bij eb en de zee is er bij vloed. Zwem- en waterbeelden stromen door deze bundels. In Vergeten (p.41) herinnert ze zich hoe het is om als kind in de zee te zwemmen:
De zee weet niet wat ze met ons deed.
Ze spreidt een waaier van schuim
over ons. We bewegen als kikkers
in haar.
Het is alsof de zee haar alfa en omega is. Cyclussen als getijden, geboorte en dood, dat zijn de ijkpunten van de liefde uit de zee die overgaat op het land in Verzoenen (p. 19):
Zeezout heb ik ingenomen
en watervruchten afgepeld.
In zeewier ben ik verzonken
toen langszij kleine vissen
onverstoorbaar verder zwommen.
Vanuit mijn vooronder kan ik nu
eindelijk het verre bovenlicht begroeten.
En ergens verholen zoekt nog één tentakel na haar verholen schacht. De dood kondigt zich aan op p.49. Misschien als een herinnering aan de oorsprong?
Definitief de zee in lopen
en vervluchtigen in de geliefde.
Dit gedicht doet me denken aan Ingrid Jonker die doodongelukkig in de liefde de zee inliep bij Drieankerbaai. Zij was een talentvolle Afrikaanstalige dichter en stierf voortijdig op 35-jarige leeftijd. Bij Crebolder is het echter geen wanhoopsdaad. Nee. Bij haar wordt de liefde verzoend met het zout; is liefde, is erotiek een vorm van verzilting.
…Mijn uitvaart
stel ik me soms zo voor.
…Aan scherven verwond ik me.
Ik kom. Zijn zout zal me genezen.
Niet alle erotische verwijzingen in haar laatste drie bundels zijn hiermee besproken. De liefdevolle energie en vitaliteit siddert na om haar te voeren naar weer nieuwe getijden met “de oude zee verderop” die nog steeds “in vloeiende zinnen” spreekt. Crebolder opponeert met hartstocht het contrapunt van het leven: niet een “sadder but wiser girl”, maar vrolijk ‘wiser and wetter’.
Carina van der Walt
Carina Van der Walt: Erotiek in de poëzie van Emma Crebolder. Fotoportret van Emma Crebolder door Carina van der Walt (2014)
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive C-D, Archive W-X, Carina van der Walt, Crebolder, Emma, Walt, Carina van der
Carina van der
Walt
bruidjes
I
veel meer wist Jessy niet dan
haar naam met haar vinger
in het zand van de veld-
school te schrijven
toen het bloed kwam
toen nam haar moeder
haar bij de hand naar
kusasa fumbi waar
meisjes op de schouders
van zingende & dansende vrouwen
samen beginnen aan een ritueel
– het stof van hun kindertijd
bloedt maar droogt snel
& wordt voor altijd tussen
hun steeltjes weggeblazen:
alle meisjes knakken één voor één –
zo leerde ze te dansen
haar schriele heupjes
verleidelijk te zwaaien
zo haar gezichtje fraai te omlijsten
& te wiegen als een veldbloempje
deze dingen te leren
is als in een veldbrand neer te zitten
in de schroeiende schoot
van de man die haar naamloos
als sintels uitbrandt
II
het vest werd te zwaar
de rivier te koud
ze trilde werd verdrietig
& wist niet meer wanneer of hoe
de strakke explosieven te ontsteken
alleen dat zij schuldig was dat alles
de bom de domme vingers alles
haar schuld was zeiden haar broer
vader & alle ooms uit KABOEM
haar schuld zeiden ze allemaal –
méér wist zij niet op haar 10de
dit huwelijkspand van de Taliban
is geen apart verboden verhaal
maar in onschuld wist ze toch hoe
ze een op haar lijf gedicteerde
zelfmoordaanslag niet moest noteren
III
een rijk leven
kon hij haar geven
dat kan ieder zien aan de gouden
dikke klodders op zijn mouw
aan haar jurkje fraai genaaid
in goud oranje & in rood
aan de oogverblindende sierraden
zij is zijn Jodinnetje
zijn duif zijn lam
zijn narcis van Saron
zijn lelie van de dalen
wier vruchtbaarheid hij
nog wil ruiken & wil proeven
zoals van granaatappels & van bloed
hij is voor haar een vreemde
een god een zon
een man veel te dichtbij
te oud ernstig & gretig
met zijn 2 geaderde handen
als plukkers in een nog onrijpe gaard
als gieren die graaien tussen borstveertjes
eerder wist ze niet van deze in goud gehulde overdadige armoede
ze verlangt naar zand een put met helder water een losse grijze jurk
de warme zon rijpe granaatappels & ochtendduiven
Carina van der Walt: Bruidjes
I- Jessy, kindbruid uit Malawi; II- Spogmai uit Afganistan; & III- Rebecca uit het Rijksmuseum.
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive W-X, Archive W-X, Carina van der Walt, Walt, Carina van der
Carina van der Walt
vertaalt JACE van de Ven
Carina van der Walt vertaalde het gedicht:
Heel in de verte komen de ganzen
van de dichter JACE van de Ven
van de Nederlandse in de Zuid-Afrikaanse taal.
In de serie Vertaalvrucht (nr. 6)
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive U-V, Carina van der Walt, Literaire Salon in 't Wevershuisje, Ven, Jace van de, VERTAALVRUCHT, Walt, Carina van der
45ste Poetry International 2014
“Meisjes zijn het allermooist op aard”
door Carina van der Walt
2014 – 06 – 17
Woensdag 11 juni was een stralend zonnige dag in Rotterdam. Een dag voor mooie meisjes à la Raymond van het Groenewoud de Belgische zanger. Het was de eerste volle dag bij Poetry International na de Vlaggenparade en Festivalopening de vorige avond. Het dagprogramma werd uitgedeeld met een citaat van Jules Deelder als kop: Hoe langer je leeft / hoe korter het duurt. Jules is zeker het gezicht van de Rotterdamse dichterswereld als nachtburgemeester en na tien deelnames aan Poetry International tussen 1970 en 2000. Hij was ook op deze avond de gast van een programma met dezelfde titel. Daarom was het ook gepast dat de gasten bij binnenkomst direct met deze dichtregel uit zijn hand verwelkomd werden. De meerderheid van de activiteiten was gelokaliseerd in de Rotterdamse Schouwburg. In de stad waren fiets- en kunstroutes die alles te maken hadden met poëzie in de wijdste betekenis. Maar wie op een dag bezoek komt, moest keuzes maken.
In het Douw Egberts Café (DE Café) naast de tramhalte en 150 meter van de gloednieuw gerenoveerde stationshal, gingen we op het eerste programma af. Dit programma is een initiatief van Dean Bowen, die ook als gastheer optrad. De eerste twee gasten om 14:00 waren Véronique Pitollo uit Frankrijk en Antoine de Kom, VSB Poëzieprijswinnaar. We krijgen elk een hand out met een vertaling van Pitollos werk door Rokus Hofstede. Heel handig. Pitollo vertelde tijdens de introductie dat haar voorlezing niet het palet geeft van haar stijl, maar speciaal voor Poetry International geschreven is. Zij las voor uit HET MEISJE EN UTOPIEëN:
p.1
Kinderloze koningen en koninginnen krijgen aan het eind meestal een meisje.
Een meisje!
De kreet van teleurstelling weerklinkt in het hele koninkrijk. Ze zijn teleurgesteld.
Dat kind moet een belofte zijn van geschenken, voorspellingen rond de wieg, een prins en alles wat daaruit volgt. Men schat ziektes in, somt successen op.
Een levensweg, wat is dat? Grote verwachtingen in de lijnen van de hand, ja… Maar verder? Wie de slechte kaart trekt als de rollen van ‘vader, moeder, kind’ worden vergeven, zal het zich heugen.
p.2
Is ze eenmaal tot wasdom gekomen, dan stelt men zich het meisje voor aan de arm van een cavalier. Maar cavaliers gaan voorbij en meisjes blijven… het leven vliegt heen aan het stuur van een cabriolet.
(Geboren worden als meisje is een handicap die erop neerkomt dat je twee keer zo levend bent als een jongen).
p.3
Als zelfbevrijding de droom van de mensheid is, dan maakt het meisje er deel van uit.
Ze maakt deel uit van dat grote voorwaartse streven: die trage overtocht.
Voor knappe meisjes met een smalle taille is het makkelijker: volkomen onafhankelijke als ze zijn, worden ze bevoorrecht. Toch is de grond wankel voor een vurig jong ding, toch zijn de muren scheef.
Wat het meisje verklaart, zijn de gemiste treden.
De andere voegen zich bij de onbehoorlijke massa, de zusjes voor de spiegels.
Het is verbijsterend. Voor haar weerschijn grimas het lelijke wicht. Om dat ene mooie meisje te zijn tussen alle andere, moet je bedrog plegen met je spiegelbeeld.
In een prozagedicht van veertien pagina’s vertelde Pitollo van alle ongemakken, verwachtingen en teleurstellingen van een koningsdochter. Uit het kleine publiek in DE Café merkte iemand achteraf overeenkomsten en verschillen op in het meisjesperspectief van de poëzie van Kreek Daey Ouwens. Er worden contactgegevens uitgeruild.
De tweede gast was Antoine de Kom. Hij las onder andere zijn gedichten made in honduras en hafez bashar maher voor uit de bekroonde bundel Ritmisch zonder string (2014). Op mijn vraag hoe hij zijn bezoek aan Zuid-Afrika ervoer, antwoordde hij met een lezing uit sea point:
ah tamanrasset zuidwaarts oh dood
geheel absurd ubuntu door de ander levend uwe dood
heeft hier ter hoogte van tamanrassat zijn grote voeten in het zand gelobd
en korstig ook zie ik een heel grote wrat. verder kan ik melden
dat dood luid snurkt. hij kan het niet helpen. tot diep in de nacht
zat hij te mailen en nu plagen hem talloze overlevenden
die hem slapeloos in hun sahara vrezen
klein zusje van dood is een woestijn die soms en langzaamaan sahel
wat groener wordt zodat je voeten zo te zien vanuit de hoogte hier of daar
wat nat wanneer ze aan de oever van een meer of meer rivier.
het mist. en je verwacht hem ieder ogenblik. waaraan herken
je hem? wat is zijn teken of besluit zodat hij aan je komt?
zijn zusje zwijgt. je weet nog wel: dood heeft een smoel
en wie weet is die kaaps in kaapstad
nu wordt dood toerist van alle kleuren thuis
erg druk was het tussen de vissen en heel warm toen de piloot opeens
zei: dat schip zinkt! het zinkt en daalde hij verder naar de haven
verderop. we hebben gevlogen rond de tafelberg de dichtheid van de townships
vastgesteld. na de vlekkeloze landing zagen we de waarheid onder ogen.
geen commissie die het na kan doen: dit is een verdrietig land
waar medemensen als verschrikte vogels uiteenstuiven wanneer
dood als mijn wit van deze bladzij hen te na komt
Het personage dood van dit gedicht van Antoine de Kom is “alive and well” aan de zuidpunt van Afrika. Wat kan ik erop zeggen? Behalve dat ook hierin een meisje voorkomt: het zusje van dood die zwijgt.
Ik ben eigenlijk gegaan voor mijn landgenoot Charl-Pierre Naudé, maar in de schouwburg van Rotterdam was hij nog nergens te zien. Tijdens de Poëziecafe met Daniël Dee (huidige stadsdichter van Rotterdam, maar geboren in Zuid-Afrika) kijk ik even bij De Huisdrukker rond. Zou Naudé ondertussen (na onze laatste ontmoeting in Maastricht) zo een grote snor hebben gekweekt? Ik stap op een man af met dezelfde postuur als Naudé en spreek hem aan. Nee, hij is de Turkse dichter Roni Margulies uit Istanbul. Hij is in NU aan de beurt bij Dee. Ik moet hem excuseren.
Zo leerde ik tijdens zijn zeer dynamische optrede over het programma A View with a Room. De initiatiefnemer is Eric Dullaert. Hij werkte samen met Poetry International. Margulies is nu zes weken “writer in residence” in Rotterdam Zuid. Hij is gefascineerd door thema’s als identiteit, migratie, grenzen, taal en onderdrukking. Hij heeft in deze tijd zeventien gedichten geschreven over het gebied rond de Maas. Voor Poetry International heeft Margulies een prachtig linnen doosje met tien van zijn zeventien gedichten samengesteld. Ik herkende de typische blik en vragen van iemand in de marge van een nieuwe samenleving. Ook Margulies heeft het over meisjes, kassa meisjes, in zijn gedicht Burcu, Yonca en Defne vertaald door Sytske Sötemann.
Burcu, Yonca en Defne
Om de dag loop ik de Dortselaan af
en koop bij Albert Hein brood en sigaretten,
en oude Franse kaas, diverse dranken,
en allerlei soorten varkensproducten.
De laatste keer zat Burcu achter de kassa,
daarvoor was het Yonca, een andere keer Defne.
Op hun kraag hebben ze allemaal een naamkaartje.
Ik zeg alleen “Dank je wel.”
Gisteren keek Burca naar de pakjes ham,
ze aarzelde, keek naar mij, twijfelde,
ten slotte was ze ervan overtuigd dat ik Turks was.
“Meneer,” zei ze, “wat u daar heeft gekocht is varken.”
“Dat weet ik,” zei ik, “Wij hebben dat niet,
daarom ben ik het gekocht. Soms heb ik er zin in.”
“Wie zijn wij?” dacht ik later,
toen ik op m’n gemak naar huis liep.
Zou Burca dat ook gedacht hebben,
toen ze me enigszins bezorgd nakeek:
“Hij is duidelijk geen Nederlander, maar
wat dan wel, is een beetje moeilijk te zeggen.”
Uiteindelijk was het de tijd voor de avondprogramma’s. In de Kleine Zaal kwamen vroeg ’s avonds Adam Dickinson (Canada), Alfred Schaffer (Nederland), Charl-Pierre Naudé (Zuid-Afrika) en Habib Tengour (Algerije / Frankrijk) bijeen om elk ongeveer vijftien minuten uit hun werk voor te lezen. Al snel kwam ik zeer onder de indruk van Dickinsons gedichten uit zijn bundel The Polymers. Hij combineerde literatuur en wetenschap. In zijn gedichten onderzoekt hij de structuur en het gedrag van “polymers” of grote moleculen met identieke vormen in verschillende combinaties.
Het poëziepubliek genoot van de virtuositeit van Naudé als dichter. Ze horen half bekende en half vreemde woorden in zijn voordracht; bekende verwijzingen als “Stonehenge” en onbekende verwijzingen als “samekoms-met-handradio’s”. Ik zie voor me een andere Naudé dan bijna twintig jaar geleden. Hij debuteerde toen met Die nomadiese oomblik (1995). Het was een nogal intellectualistische bundel waarvoor hij de Ingrid Jonker Prijs ontving. Hoewel de sociale en politieke toestanden in Zuid-Afrika vaak op een persoonlijk niveau een plaats in zijn gedichten krijgen, is Naudé geen activist. Hij sloot ons dagje Rotterdam af met:
Nawoord
I
Miskien, toentertyd,
was daar tafels gedek
by Stonehedge:
kliptafels
met godewette daarop
’n banket
van smeulende offerandes
wat in geplette bordjes
rondgedra is
in ’n kring van die feromone
– soos popdeuntjies
wat rook uit ’n samekoms-met-handradio’s
van die maagde.
Die windjie slinger
en neurie deur die gras,
soos borduurwerk
met some langs,
en skielik moker
die weerlig alles plat
tot op ’n verpulpte neusbrug,
tot ín die tydlose skerwe
van die erdewerk,
waar argeoloë
duisend jaar later ’n prentjie bymekaar skraap
van ene Pete Townshend,
van The Who.
II
Jy sou skaars dink dié formule
het Afrika toe gehink
oor die tydelike vlaksee –
of was die rigting andersom?
……
Dáár
sien ek die tiara,
die halfsirkel-waterval
Victoria,
wat al hoe dieper in die aarde wegsink,
en skitterend na binne kolk
sonder om iets
koninkliks en verswelgends na buite
uit te vaardig.
Zo was het genoeg voor één dag. De ingeperkte koningsdochter “als verlengstuk van de moeder” (p. 14 in de voordracht van Pitollo eerder op de dag) groeide in Naudés voordracht onbedoeld uit tot een grandioze waterval met de naam Victoria. Mijn verstand zei nog: ga luisteren naar Jules Deelder, maar mijn beker was vol. Die dichters die op deze dag uitkwamen als de lievelingen van de pers waren Naudé en Deelder, elk met een artikel in het NRC Handelsblad. In het najaar van 2014 zal Naudés Al die lieflike dade bij Uitgeverij Tafelberg verschijnen. De laatste bundel van Deelders was Ruisch (De Bezige Bij, 2011).
Foto’s: Carina van der Walt
1 – Dichteressen Kreek Daey Ouwens en Emma Crebolder aan de zij van deelnemende dichter Antoine de Kom
2 – De Franse dichteres Veronique Pitollo in gesprek met Dean Bowen in DE Café
3 – De Turkse dichter Roni Margulies vertelt van zijn ervaringen als “writer in residence” de afgelopen zes weken in Rotterdam Zuid.
4 – Charl-Pierre Naudé en zijn vertaler Robert Dorsman.
5 – De Zuid-Afrikaanse dichter Charl-Pierre Naudé op het podium.
Carina van der Walt over Poetry International 2014
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive W-X, Archive W-X, Art & Literature News, Carina van der Walt, Poetry International, TRANSLATION ARCHIVE, Walt, Carina van der
Thank you for reading Fleurs du Mal - magazine for art & literature