Fleurs du Mal
Or see the index
Jan Naaijkens was bekend als schrijver van proza, toneel, gedichten en liedjes.
Daarnaast was hij een onderwijzer in hart en nieren. En niet te vergeten: radiopresentator, acteur, verzetsheld, én vader van 12 kinderen.
Jan Naaijkens heeft veel betekend voor de culturele emancipatie van Brabant in de periode na de Tweede Wereldoorlog.
Hij werd in februari 100 jaar oud. Op 17 april overleed Jan Naaijkens in zijn slaap.
Jan Naaijkens
(Hilvarenbeek, 10 februari 1919 – 17 april 2019)
# Meer over Jan Naaijkens in fleursdumal.nl magazine via deze link
# Link Jan Naaijkens op Wikipedia
• fleursdumal.nl magazine
More in: - Book Stories, Archive M-N, Archive M-N, Art & Literature News, AUDIO, CINEMA, RADIO & TV, Brabantia Nostra, FDM Art Gallery, In Memoriam, Jan Naaijkens, THEATRE
Tilt
Bij de muziek van Scott Walker
I
Slagschaduw van hand met potlood
over de ontcijfering van wat hier klinkt:
links en rechts brandbaar geheimen rollen
in elkaar tot wat een steekspel wordt.
Hij
daar met die neiging, veraf en zo dichtbij
zoals ik hier nu jou reeds weet,
beweegt zich buigend en verlangend
zinvol tasten in. Op zoek naar evenwicht.
II
Deze kluizenaar vermoedt onder kousen sproetjes.
Bezweert binnensmonds nachtmerries en
helt zoals hij denkt in cirkelend
weerkaatsen – luidop maar ongezien,
liefst.
Cimbalen laat hij klateren als water.
Toch hangt van dit geluid zijn leven amper af.
O the Luzerner Zeitung never sold out,
never sold out
III
Over zinnen laat hij zilvergrijze sluiers vallen.
Niemand vraagt waarom. Zo is het dan ook goed.
Zingen is voor deze stem geen afdoend woord:
plofjes adem blijven hangen tussen microfoon en
oren.
Dan zweeft hij tussen fluisteren en fluiten door
op weg naar waterweegbree, webben en de lippen
van een meisje dat met open mond probeert
een mooie ronde o te neuriën
IV
Wereldvreemde man schept eigen logica.
Wie die niet volgen kan mag heel gewoon
een straatje om. Zie je hem dan de pijn niet lijden
van monsters in de nacht, van schaduwen in
regen?
De monnik wist verhalen uit, tegels almaar donkerder
rond de voeten. Hoofdvol galmen wonderen.
In geval van dij, in geval van dij. Hij kust gaten
voor de kogels in geval van dij.
V
Zie hoe het zeil spant. Onder de verse huif
telt hij de rimpels in zijn handen, met die
van zijn vader vol overeenkomsten, net
als de verse verdragen voor toekomst.
Nat
de lakzegel nog. Krullend van heimwee
naar een tijd van jagers stort hij zich
een aanval binnen. Vurig smeedt hij daarin
gulle plannen. Vurig.
Bert Bevers
Verschenen in Gierik & Nieuw Vlaams Tijdschrift, Antwerpen, 1998
In memoriam Scott Walker (born Noel Scott Engel; January 9, 1943 – March 22, 2019)
Photo: Scott Walker – Dutch TV programme Fenklup 1968 – Beeld en Geluid Wiki
• fleursdumal.nl magazine
More in: Archive A-B, Archive W-X, Art & Literature News, Bevers, Bert, In Memoriam, Scott Walker
Auteur de la Série Noire, Hervé Prudon est mort en 2017 d’un cancer annoncé. Les deux derniers mois de sa vie, il les a consacrés à écrire des poèmes qui témoignent avec lucidité de son dernier combat : revendication de la solitude, détachement, conscience de la mort qui vient, souci de celle qui reste seule. Ils dessinent au-delà de la mort la personnalité d’un homme radical, porteur d’une douleur existentielle qu’il cherchait à conjurer.
Écrits dans l’urgence, ces textes brefs et nerveux acquièrent un supplément de vigueur, de force et d’acuité. En dépit des circonstances, des traits d’humour viennent tempérer la sèche gravité du propos, loin de tout cynisme, de tout pathos. Ce court testament est à la fois une leçon de stoïcisme et un morceau de tendresse humaine à vif.
«Atteint d’un cancer diagnostiqué en août 2017, Hervé Prudon se savait condamné. Durant les deux derniers mois de sa vie, où il lui était devenu impossible d’écrire le roman qu’il avait ébauché, il remplira deux carnets de moleskine noirs d’une écriture tremblée. Une centaine de poèmes qui tous parlent de la mort à venir et frappent par leur lucidité et l’urgence dont ils sont un puissant témoignage. Ils dessinent en creux la personnalité d’un homme, porteur d’une douleur existentielle qu’il chercha toute sa vie à conjurer par la légèreté.» Sylvie Péju
Hervé Prudon, né le 27 décembre 1950 à Sannois (Seine-et-Oise) et mort le 15 octobre 2017 à Paris, est un écrivain, journaliste et scénariste français, spécialisé dans le roman policier et la littérature d’enfance et de jeunesse. Hervé Prudon laisse derrière lui une vingtaine de romans et des poèmes.
j’étais tremblé trempé de mon septembre
j’ânonnais dans ma tête en scaphandre
un dictionnaire de rimes à rien
mourir était mon programme court
écrire déjà était mort de fatigue et silence
c’était un premier pas vers ma longue absence
Hervé Prudon
Devant la mort
Littérature française – Poésie
ISBN-10 2072819849
Gencode : 9782072819841
Code distributeur : G02336
Collection Blanche, Gallimard
Parution : 11-10-2018
Langue : Français
128 pages
140 x 205 mm
Prix 14,50€
# new poetry
Hervé Prudon
fleursdumal.nl magazine
More in: #Editors Choice Archiv, - Book News, - Bookstores, Archive O-P, Archive O-P, Art & Literature News, In Memoriam
A Death-scene
“O day! he cannot die
When thou so fair art shining!
O Sun, in such a glorious sky,
So tranquilly declining;
He cannot leave thee now,
While fresh west winds are blowing,
And all around his youthful brow
Thy cheerful light is glowing!
Edward, awake, awake–
The golden evening gleams
Warm and bright on Arden’s lake–
Arouse thee from thy dreams!
Beside thee, on my knee,
My dearest friend, I pray
That thou, to cross the eternal sea,
Wouldst yet one hour delay:
I hear its billows roar–
I see them foaming high;
But no glimpse of a further shore
Has blest my straining eye.
Believe not what they urge
Of Eden isles beyond;
Turn back, from that tempestuous surge,
To thy own native land.
It is not death, but pain
That struggles in thy breast–
Nay, rally, Edward, rouse again;
I cannot let thee rest!”
One long look, that sore reproved me
For the woe I could not bear–
One mute look of suffering moved me
To repent my useless prayer:
And, with sudden check, the heaving
Of distraction passed away;
Not a sign of further grieving
Stirred my soul that awful day.
Paled, at length, the sweet sun setting;
Sunk to peace the twilight breeze:
Summer dews fell softly, wetting
Glen, and glade, and silent trees.
Then his eyes began to weary,
Weighed beneath a mortal sleep;
And their orbs grew strangely dreary,
Clouded, even as they would weep.
But they wept not, but they changed not,
Never moved, and never closed;
Troubled still, and still they ranged not–
Wandered not, nor yet reposed!
So I knew that he was dying–
Stooped, and raised his languid head;
Felt no breath, and heard no sighing,
So I knew that he was dead.
Emily Brontë
(1818-1848)
poetry
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive A-B, Brontë, Anne, Emily & Charlotte, In Memoriam
Renate Maria Dorrestein (Amsterdam, 25 januari 1954 – Aerdenhout, 4 mei 2018) was een Nederlandse schrijfster, journaliste en feministe. Dorrestein, afgelopen vrijdag (4 mei) op 64-jarige leeftijd overleden aan slokdarmkanker, was iemand met zeer uitgesproken meningen.
Tussen 1983 en nu, een periode van vijfendertig jaar, publiceerde Dorrestein vierendertig titels: een gemiddelde van bijna een boek per jaar.
Renate Dorrestein werd in 1954 geboren in Amsterdam. Haar vader was advocaat, haar moeder (tot ze trouwde) lerares. Na het gymnasium schreef ze voor bladen als Libelle, Panorama, Opzij en De Tijd.
Dorrestein debuteerde in 1983 met de roman Buitenstaanders. Tien jaar later ontving ze de Annie Romein Prijs (tegenwoordig de Opzij Literatuurprijs) voor haar hele oeuvre. Ze werd ook genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs 1995 (met Een sterke man), de AKO Literatuurprijs 2003 (met Zonder genade) en driemaal voor de NS Publieksprijs. In totaal verkocht ze 2 miljoen boeken.
Haar laatste boek: Dagelijks werk, is een afwisselende en geanimeerde bundeling van essays, lezingen en brieven waarin ze verslag doet van haar bezoeken aan het ziekenhuis. (Renate Dorrestein: Dagelijks werk. Een schrijversleven. Podium, 300 blz. € 19,99)
Renate Dorrestein zal op Hemelvaartsdag, 10 mei, in besloten kring worden begraven. Condoleanceregisters, voorzien van haar portret, boeken en een gedicht van haar 12-jarige buurmeisje, zijn aanwezig in de volgende boekhandels: Blokker (Heemstede), Broekhuis (Hengelo, Enschede, Almelo en Oldenzaal), Broese (Utrecht), Dekker v/d Vegt (Nijmegen), Dominicanen (Maastricht), De Drukkerij (Middelburg), Gianotten Mutsaers (Tilburg), Van der Meer (Noordwijk), De Omslag (Delft), Paagman (Den Haag, Frederik Hendriklaan), Van Piere (Eindhoven), Praamstra (Deventer), Scheltema (Amsterdam) en Van der Velde (Leeuwarden en Groningen). De deelnemende bibliotheken zijn OBA Amsterdam (vestiging Oosterdokskade), OB Haarlem en OB Almere.
(Mededeling website Uitgeverij Podium)
in memoriam renate dorrestein (1954-2018)
fleursdumal.nl magazine
More in: - Book Lovers, - Bookstores, Archive C-D, Art & Literature News, In Memoriam, Renate Dorrestein
De Amsterdamse schrijver en dichter F.Starik (pseudoniem van Frank von der Möhlen) is vorige week vrijdag (16 maart 2018) overleden aan een hartstilstand. Hij was 59 jaar oud.
Starik schreef tien dichtbundels en was een van de dichters die bij toerbeurt in Amsterdam een speciaal geschreven gedicht voorlazen bij de uitvaart van eenzaam gestorven mensen.
Hij trad regelmatig op, op festivals als Oerol en Lowlands en literaire evenementen als De Nacht van de Poëzie en Crossing Border. Afgelopen zondag was zijn laatste optreden, op het internationale dichtersfestival StAnza, in Schotland.
F. Starik was stadsdichter van Amsterdam van 2010 tot 2012. Bij zijn afscheid als stadsdichter ontving hij van burgemeester Van der Laan het Ereteken van Verdienste.
# meer informatie over Starik is te vinden op de website van zijn uitgeverij Nieuw Amsterdam
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive S-T, Archive S-T, Art & Literature News, Galerie des Morts, In Memoriam
Menno Wigman (Beverwijk, 10 oktober 1966 – Amsterdam, 1 februari 2018) was een Nederlands dichter, bloemlezer en vertaler. Hij stierf vandaag op 51-jarige leeftijd in het VU medisch centrum in Amsterdam.
Van 1984 tot aan zijn dood publiceerde Wigman 14 dichtbundels. Voor zijn werk ontving Menno Wigman in 2002 de Jan Campert-prijs en in 2015 de A. Roland Holst-Penning. In de jaren 2012-2013 was hij stadsdichter van Amsterdam.
Vandaag schreef zijn uitgever Prometheus in een verklaring: “Wij treuren om het verlies van een van de grootste dichters van ons taalgebied. Menno Wigman was een van die weinige dichters die zowel zijn vakgenoten als het grote, in literatuur geïnteresseerde publiek voor zijn dichtkunst wist te winnen. Zijn dood is een slag voor de Nederlandse poëzie.”
Nu lig ik op een zaal, mijn hart, die logge spier,
verlaat me, laf als een gedicht laat het me staan
en voor het eind van deze avond zakt de dood
mijn longen in.
De zon was mij nooit opgevallen als hij niet
steeds onderging. Geen lucht, geen flonkering, geen hoop.
Waarom, mijn lichaam, heb ik nooit in je geloofd?
(uit: Afscheid van mijn lichaam)
# Link naar Menno Wigman en zijn werk op website K. B.
Foto: Menno Wigman op het poëziefestival Het Tuinfeest in Deventer, 6 augustus 2016 (Oskardebot, Wikipedia Commons)
in memoriam
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive W-X, Archive W-X, Art & Literature News, EDITOR'S CHOICE, In Memoriam
German Neo-Expressionist painter, sculptor and jazz drummer A.R. Penck has died in Zürich at the age of seventy seven. His German gallerist said the cause of his death was complications of a stroke.
Ralf Winkler, alias A. R. Penck, was born in Dresden, Germany. After failing admission to the fine-arts academies in Dresden and East Berlin, Penck worked for several years in a lot of jobs.
In the early 1970s he met with a group of neo-expressionist painters in Dresden. Penck became later one of the exponents of the new figuration alongside with Jörg Immendorff, Georg Baselitz and Markus Lüpertz. In the late 1970s he was shown in West Berlin and was seen as an exponent of free speech in the East. In the 1980s Penck’s work was shown by major museums and galleries in the western world.
Ralf Winkler, alias A. R. Penck, Mike Hammer, T. M., Mickey Spilane, Theodor Marx, “a. Y.” or just “Y” died last week in Zürich.
In Memoriam A. R. Penck (1939–2017)
fleursdumal.nl magazine
More in: Art & Literature News, Exhibition Archive, Expressionisme, Galerie Deutschland, In Memoriam, REPRESSION OF WRITERS, JOURNALISTS & ARTISTS
Draag jij je gedicht voor tijdens de Nationale Herdenking op 4 mei?
Wil jij je gedicht voordragen aan de koning en koningin, minister-president, oorlogsveteranen en bijna 3 miljoen kijkers? Doe dan mee aan de jaarlijkse dichtwedstrijd Dichter bij 4 mei. Deze wedstrijd wordt georganiseerd in samenwerking met het Nationaal Comité 4 en 5 mei en vindt ieder jaar in een andere provincie plaats. Dit jaar is dat de provincie Noord-Holland.
Open Poëzieworkshop
Doet jouw school niet mee aan het project Dichter bij 4 mei? Wil je toch meedoen, ben je tussen de 14 en 19 jaar oud en woonachtig in de provincie Noord-Holland? Geef je op voor de open poëzieworkshop op zaterdag 14 januari 2017 in Fort aan de Sint Aagtendijk in Beverwijk. Of stuur voor 1 februari 2017 maximaal drie gedichten naar 4mei@poeziepaleis.nl.
Dichter bij 4 mei
Dichter bij 4 mei is een poëziewedstrijd voor jongeren tussen de 14 en 19 jaar rondom het thema ‘herdenken’. De winnaar van de dichtwedstrijd mag zijn of haar gedicht voordragen op de Dam tijdens de Nationale Herdenking op 4 mei. De andere drie winnaars mogen hun gedicht voordragen tijdens de herdenkingen in de voormalige kampen Westerbork, Vught en Amersfoort.
Thema: herdenken
“Tijdens de Nationale Herdenking op 4 mei herdenken wij allen – burgers en militairen – die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar dan ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties”
Door de Nationale Herdenking op de Dam en op andere plekken in het land komt iedereen Dichter bij 4 mei.
Jouw gedicht op de Dam?
Het Poëziepaleis zoekt samen met het Nationaal Comité 4 en 5 mei een dichttalent dat op 4 mei op de Dam zijn of haar gedicht wil voordragen. Wanneer mag je meedoen?
– Je bent tussen de 14 en 19 jaar;
– Je zit op het vmbo/ havo/ vwo/ MBO of ROC;
– Je bent woonachtig in de provincie Noord-Holland.
Hoe kun je meedoen?
Wil jij kans maken op één van de finaleplaatsen, stuur dan voor 1 februari 2017 maximaal drie gedichten naar 4mei@poeziepaleis.nl en zorg dat je gedicht voldoet aan de volgende punten:
– Het thema is herdenken;
– Het gedicht is maximaal 25 regels lang;
– Het taalgebruik is passend;
– Het gedicht is geschikt om voor te dragen.
# Meer informatie op website poëziepaleis
fleursdumal.nl magazine
More in: Art & Literature News, AUDIO, CINEMA, RADIO & TV, Children's Poetry, In Memoriam, Literary Events, POETRY ARCHIVE, WAR & PEACE
Museum Boijmans Van Beuningen betreurt het overlijden van een van de belangrijkste hedendaagse Nederlandse kunstenaars, de in Rotterdam geboren kunstenaar Daan van Golden (1936 -2017). Zijn kunstwerken roepen de toeschouwer op tot stille overdenking van het alledaagse en het vluchtige karakter van de tijd. Het museum richt nu ter nagedachtenis aan het overlijden van Van Golden (op 9 januari) een tijdelijke presentatie in voor zijn familie en vrienden om waardig afscheid te kunnen nemen van de kunstenaar. Vanaf dinsdag 17 januari tot en met 19 februari 2017 is een kleine selectie uit zijn indrukwekkende oeuvre te zien in de Serra zaal.
Directeur Sjarel Ex: ‘Met het overlijden van Daan van Golden verliest de Nederlandse kunst wereld een van zijn meest eigenzinnige kunstenaars, een andersdenkende, vrije en leuke man die altijd de verbinding maakte tussen mooi en aandachtig leven en mooi en aandachtig werken. Museum Boijmans Van Beuningen was meer dan veertig jaar nauw met hem verbonden. Onze gedachten gaan uit naar zijn gezin.’
De rebelse en eigenzinnige Daan van Golden, geboren in Katendrecht (1936), was een kunstenaar die gedurende zijn hele leven een jongensachtige flair bezat en de wereld met een open blik en verwondering tegemoet trad. Al vroeg in zijn kunstenaarsloopbaan beperkte hij zijn werkgebied niet tot Rotterdam, maar vertrok hij naar Londen en later naar Japan en Nepal. Zijn reizen, die hij maakte met zijn gezin, waren een wezenlijk onderdeel van zijn leven en vonden dus ook zijn neerslag in zijn kunstwerken. Niet alleen het fysieke reizen maar ook het reizen in de tijd zoals de fotoserie Youth is an Art zo treffend laat zien.
Museum Boijmans Van Beuningen bezit 67 kunstwerken, waaronder enkele fotoseries, van Daan van Golden. De collectie omspant zijn hele kunstenaarsoeuvre van 1960 tot recenter werk uit 2010. Het museum bezit schilderijen uit zijn vroege expressionistische periode uit 1960, zijn beroemde popart werken zoals de zeefdruk met het portret van Mick Jagger uit 1967, zijn ‘Zakdoeken’ en andere minutieuze weergaven van een alledaags gegeven zoals inpakpapier in het schilderij Fujiya (1964) uit zijn Japanse periode. Maar ook recenter werk zoals Celuy qui fut pris uit 2007-2010 met een silhouet van een 19e-eeuwse sculptuur. Een zeer belangrijk onderdeel van zijn oeuvre: zijn foto’s en fotoseries zoals Youth is an Art (1997) is ook vertegenwoordigd in de collectie.
Het museum zal de artistieke nalatenschap van Van Golden in ere houden. Zijn werk zal tot in de lengte van dagen geregeld worden getoond, waarmee de state of mind van de kunstenaar zal voortleven. De presentatie Daan van Golden (1936 -2017) is vrij toegankelijk voor het publiek.
Op 4 februari, de dag waarop Daan van Golden 81 jaar zou zijn geworden, is de familie voor condoleance aanwezig van 11:00 tot 13:00 uur in de presentatie.
Daan van Golden (1936 -2017)
vanaf 17 januari tot en met 19 februari 2017
te zien in
Museum Boijmans Van Beuningen
Museumpark 18-20
3015 CX Rotterdam
Openingstijden
Dinsdag t/m zondag van 11.00 tot 17.00 uur.
# Meer informatie via website museum boymans van beuningen
fleursdumal.nl magazine
More in: Dutch Landscapes, Exhibition Archive, FDM Art Gallery, In Memoriam
John Berger (London, November 5, 1926), art critic and author of Ways of Seeing, died in Paris (January 2, 2017)
Berger’s best-known work was Ways of Seeing, a criticism of western cultural aesthetics. His novel G. won the Booker Prize. Half of the prize money Berger donated to the Black Panthers an radical African-American movement.
Berger began his career as a painter. But he also was a storyteller, novelist, essayist, screenwriter, dramatist and critic. He was one of the most internationally influential writers of the last fifty years.
His editor Tom Overton, who is writing John Berger’s biography, has said that the writer Berger “has let us know that art would enrich our lives”.
John Berger was author of: Another Way of Telling, About Looking, Photocopies, The Shape of a Pocket, And Our Faces, My Heart, Brief As Photos, Selected Essays of John Berger, Pig Earth, Once in Europa, King, Titian, Lilac and Flag, To the Wedding, Here Is Where We Meet, G., Pages of the Wound, Three Lives Of Lucie Cabrol.
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive A-B, Art & Literature News, AUDIO, CINEMA, RADIO & TV, DICTIONARY OF IDEAS, In Memoriam, John Berger
Leonard Norman Cohen (21 September 1934 – 7 November 2016)
De Canadese schrijver, dichter en zanger Leonard Cohen is op 7 november overleden in Los Angeles USA, waar hij de laatste jaren woonde. Hij trok zich regelmatig terug in een boeddhistisch klooster in de buurt. Cohen was al enige tijd ziek, hij is 82 jaar oud geworden.
Leonard Cohen trad in 2013 voor de laatste keer op in Nederland. You Want It Darker, zijn laatste album, verscheen nog maar enkele weken geleden. Dit album werd met groot enthousiasme en veel respect ontvangen. Het wordt algemeen beschouwd als zijn beste album.
ALBUMS
Songs of Leonard Cohen (1967)
Songs from a Room (1969)
Songs of Love and Hate (1971)
New Skin for the Old Ceremony (1974)
Death of a Ladies’ Man (1977)
Recent Songs (1979)
Various Positions (1984)
I’m Your Man (1988)
The Future (1992)
Ten New Songs (2001)
Dear Heather (2004)
Old Ideas (2012)
Popular Problems (2014)
You Want It Darker (2016)
POETRY
– Let Us Compare Mythologies. Montreal: Contact Press [McGill Poetry Series], 1956. reissued 2007
– The Spice-Box of Earth. Toronto: McClelland & Stewart, 1961.
– Flowers for Hitler. Toronto: McClelland & Stewart, 1964.
– Parasites of Heaven. Toronto: McClelland & Stewart, 1966.
– Selected Poems 1956–1968. Toronto: McClelland & Stewart, 1968.
– The Energy of Slaves. Toronto: McClelland and Stewart, 1972. New York: Viking, 1973.
– Death of a Lady’s Man. Toronto: McClelland & Stewart, 1978. London, New York: Viking, Penguin, 1979. – reissued 2010
– Book of Mercy. Toronto: McClelland & Stewart, 1984. – reissued 2010
– Stranger Music: Selected Poems and Songs. London, New York, Toronto: Cape, Pantheon, McClelland & Stewart, 1993.
– Book of Longing. London, New York, Toronto: Penguin, Ecco, McClelland & Stewart, 2006. (poetry, prose, drawings)
– The Lyrics of Leonard Cohen. London: Omnibus Press, 2009.
– Poems and Songs. New York: Random House (Everyman’s Library Pocket Poets), 2011.
– Fifteen Poems. New York: Everyman’s Library/Random House, 2012. (eBook)
NOVELS
– The Favorite Game. London, New York, Toronto: Secker & Warburg, Viking P, McClelland & Stewart, 1963. Reissued as The Favourite Game. Toronto: McClelland & Stewart [New Canadian Library], 1994.
– Beautiful Losers. New York, Toronto: Viking Press, McClelland & Stewart, 1966. Toronto: McClelland & Stewart [New Canadian Library], 1991, 2003.
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive C-D, In Memoriam, Leonard Cohen
Thank you for reading FLEURSDUMAL.NL - magazine for art & literature