Fleurs du Mal Magazine
Or see the index
Poem
African Dream
(meeting Alf Khumalo:
“call me Alf” he said with a wink)
take of in Cape Town at dawn
the horizon is an oyster
the mountain table
is ready for breakfast
next to me an elderly man
sits with his camera
adjusting different lenses
– he looks happy
I open my lab top
to type a few words trying
to catch the peacefulness
of this early morning flight
above Kimberley we fly
through various cumuli
he lifts his camera – I ask
“What are you doing sir?”
he explains the softness & asks
“What are you doing lady?”
I put what you see
through your lens in words
like the mushrooms on our plates
he looks surprised asks when & where
he can buy my first collection
there is none so far & he has left me
leaving his work in my heart
c.w.
• fleursdumal.nl magazine
More in: # Archive S.A. literature, #Editors Choice Archiv, Archive K-L, Archive W-X, Carina van der Walt, FDM in Africa, Photography
Desmond Tutu se laaste vlug
in sy laaste tyd sweef hy geluidloos oor die water
die wind hou asem op oor die stroomversnellings
geen Woord meer ontsnap uit sy snawel nie
hy is visarend aartsbiskop vader man
sy oë speur stroomop & stroomaf
na dubbele reënboë soos poorte op die horison
salf wierook mirre was woorde vir sy kinders ook vuur
nou verswart & skeur sy kleed as sy roep die stilte breek
met uitgestrekte kloue in ’n laaste seëngroet duik hy verloor
sy kruis & vang hy ’n 
vir sy vlug onder deur ’n reënboog
Carina van der Walt
Desmond Tutu se laaste vlug*
Farewell poem
* In Greek and Roman times, the Eagle was referred to as a God or “The King of Birds”. In many cultures the Eagle is known as a symbol of power and resurrection,
Desmond Tutu was a South African Anglican bishop and theologian, known for his work as an anti-apartheid and human rights activist. In 1984 Tutu won the Nobel Peace Prize.
Tutu died from cancer at the Oasis Frail Care Centre in Cape Town on 26 December 2021, at the age of 90. The funeral took place on 1 January 2022 at St. George’s Cathedral, Cape Town.
Carina van der Walt moved from Klerksdorp in South Africa to the Netherlands in 2007. In Klerksdorp she was a high school teacher during apartheid. After the death of her first husband she took up her studies in literature. She came to Tilburg University for an exchange and met her future husband. The same city (Klerksdorp recently renamed to Matlosana) was the birthplace of archbishop Desmond Tutu. He qualified as a teacher and taught there for the first years of his professional life until a law on Bantu education made it impossible for him to fulfil his work. He resigned and moved to London to get educated to become a priest. They share the same backdrop, the dry half desert part of the North West province with the beautiful acacia trees. Parenthood was an important part of both their lives.
Van der Walt met Tutu once in 2012. He came to The Hague to unveil the statue Long Walk to Freedom in celebration of Nelson Mandela. He made a massive impression on her. Carina van der Walt now lives in Tilburg in The Netherlands. She works as a writer, poet and editor.
• fleursdumal.nl magazine
More in: # Archive S.A. literature, Apartheid, Archive W-X, Carina van der Walt, In Memoriam, Walt, Carina van der
De kaartverkoop van de 37ste Nacht van de Poëzie is van start! De Nacht vindt dit jaar plaats op zaterdag 28 september, als vanouds in de Grote Zaal van TivoliVredenburg.
Tot diep in de nacht krijg je een poëtische marathon voorgeschoteld. Aanstormend talent en grote namen uit de Nederlandstalige dichtkunst worden afgewisseld door muzikale en theatrale entr’actes.
De eerste namen van dichters die optreden tijdens de Nacht zijn bekend: H.C. ten Berge, Gerda Blees, Ellen Deckwitz, Maud Vanhauwaert, Nachoem Wijnberg, Hagar Peeters, Esther Jansma en Breyten Breytenbach zullen het podium betreden. De andere dichters en entr’actes worden in de loop van dit voorjaar aangekondigd. De presentatie is wederom in handen van Piet Piryns en Ester Naomi Perquin.
De Early Bird tickets van 33,- (regulier tarief 38,-) zijn verkrijgbaar tot en met 1 juli. Kaarten zijn inclusief de Nachtbundel 2019. Ook zijn er speciale Nacht-de-luxe kaarten waarbij je een vaste zitplaats kunt reserveren (beperkt aantal beschikbaar).
37ste Nacht van de Poëzie
Zaterdag 28 september 2019
20.00 – ong. 03.00 uur
Grote Zaal | TivoliVredenburg Utrecht
Kindernacht van de Poëzie
Na de succesvolle edities van 2017 en 2018 is er een nieuwe Nachttraditie! In de middag van zaterdag 28 september, aan de vooravond van de ‘grote’ Nacht, vindt dit jaar voor de derde keer de Kindernacht plaats. Poëziefans van zes jaar en ouder kunnen dan samen met hun vriendjes, ouders en familie kijken en luisteren naar voordrachten van geestige gedichten en raadselachtige rijmpjes door bekende dichters. Schrijver, dichter en Drama Koningin Babs Gons presenteert de Kindernacht. En naast alles wat op het podium gebeurt, kunnen kinderen ook deelnemen aan allerlei spannende en leuke doe-activiteiten.
Kindernacht
Zaterdag 28 september 2019
15:00 – 17:00 uur
Pandora | TivoliVredenburg Utrecht
# meer informatie website nacht van de poézie
• fleursdumal.nl magazine
More in: #More Poetry Archives, Art & Literature News, AUDIO, CINEMA, RADIO & TV, Breyten Breytenbach, Nacht van de Poëzie, Peeters, Hagar
LocHal
(naar Majakovski)
planten druipen
gordijnen vallen
gewoven in vislijn
zilveren ringen
zilveren haken
vissen mensen van het beton
vangen ze op uit het café à la kroeg
schrapen ze van de dansvloer af
hijsen ze langs de trappen op
mens! ga toch lezen
zoek een woord op
luister naar een lezing
door een oververhit brein
blaas een kubus van glas
kennis is zacht als hout
kennis is hard als staal
BARST
door je eigen glazen plafond
Carina van der Walt
Gedicht: LocHal (naar Majakovski)
# new poetry
Carina van der Walt is a South-African born
poet and writer. Since many years she
lives and works in Tilburg NL.
LocHal is a historical Locomotive Shelter in Tilburg
that has been rebuild into a public library.
photo: cvdw2019
• fleursdumal.nl magazine
More in: Archive W-X, Archive W-X, Art & Literature News, Carina van der Walt, Majakovsky, Vladimir, Photography, Walt, Carina van der
De Academie De Gouden Ganzenveer kent de Gouden Ganzenveer 2018 toe aan de Zuid-Afrikaanse dichteres Antjie Krog.
Gerdi Verbeet, Academievoorzitter De Gouden Ganzenveer maakte afgelopen zaterdag de laureaat bekend in het radioprogramma De Taalstaat. De Academie De Gouden Ganzenveer eert Krog als een bijzondere en veelzijdige dichteres, als een uitzonderlijk integer schrijfster en journaliste, en als een begenadigd performer van haar eigen werk.
De prijsuitreiking vindt plaats op donderdag 19 april a.s. in Amsterdam. Een weerslag van deze bijeenkomst wordt vastgelegd in een speciale uitgave, die in de loop van het jaar zal verschijnen.
De Academie, een initiatief van het bestuur van stichting De Gouden Ganzenveer, kent jaarlijks deze culturele prijs toe. De leden zijn afkomstig uit de wereld van cultuur, wetenschap, politiek en het bedrijfsleven. Met deze onderscheiding wil de Academie het geschreven en gedrukte woord in het Nederlands taalgebied onder de aandacht brengen.
Voorgaande laureaten zijn Arnon Grunberg, Xandra Schutte, Geert Mak, David Van Reybrouck, Ramsey Nasr, Annejet van der Zijl, Remco Campert, Joke van Leeuwen, Adriaan van Dis, Joost Zwagerman, Tom Lanoye, Peter van Straaten, Maria Goos, Kees van Kooten, Jan Blokker en Michaël Zeeman.
Uitgebreide informatie is te vinden op www.goudenganzenveer.nl
De Zuid-Afrikaanse Antjie Krog (1952) is een gelauwerd dichter, schrijver en academicus. Krog debuteerde in 1970 op achttienjarige leeftijd met de dichtbundel Dogter van Jefta. Inmiddels is ze uitgegroeid tot een van de belangrijkste dichters van Zuid-Afrika.
Haar poëzie is persoonlijk, zintuiglijk en sterk geëngageerd: Krog dicht over het moederschap en het ouder worden, maar ook over de diepe verbondenheid en de worsteling met de ongelijkheid en het racisme in haar land. Krog kreeg bekendheid in Nederland door haar vele optredens bij Poetry International, de Nacht van de Poëzie en het festival Winternachten. Talrijke poëzieliefhebbers raakten in de ban van haar ongewone, ontroerende en klankrijke poëzie.
In 1999 publiceerde uitgeverij Atlas een bloemlezing uit haar werk onder de titel Om te kan asemhaal. Daarna zijn haar dichtbundels bij uitgeverij Podium verschenen. Zij schreef ook proza, bijvoorbeeld Country of my Skull (in het Nederlands: De kleur van je hart, 1998/2000), toneelstukken en non-fictie. De roman Mond vol glas van Henk van Woerden en het toneelstuk Mamma Medea van Tom Lanoye vertaalde zij van het Nederlands naar het Afrikaans.
Antjie Krog is buitengewoon hoogleraar Letteren en Filosofie aan de Universiteit van de Westkaap. Haar werk is veelvuldig bekroond, onder andere met de prestigieuze Hertzogprijs, de Reina Prinsen Geerligsprijs, de Pringle Award, de Alan Paton Award. Op donderdag 19 april a.s. neemt zij de Gouden Ganzenveer 2018 in ontvangst.
Laureaat Gouden Ganzenveer 2018: Antjie Krog
foto: Karina Turok
fleursdumal.nl magazine
More in: Antjie Krog, Archive K-L, Archive K-L, Art & Literature News, Awards & Prizes, Literary Events, Racism
Van vrijdag 29 september t/m zondag 8 oktober 2017 wordt in Nederland en Vlaanderen de derde Week van de Afrikaanse roman gehouden, een leesbevorderingscampagne die brede aandacht wil vragen voor Afrikaanstalige literatuur in Nederlandse vertaling.
Deelnemers
Willem Anker won als romanschrijver en dramaturg alle prijzen die er in Zuid-Afrika maar te winnen zijn. Over zijn onlangs in Nederlandse vertaling verschenen roman Buys schrijft de Volkskrant: “De historische roman Buys is een overrompelend portret van een onuitstaanbare ruziezoeker. De waarde van dit testosteronproza ligt in het oproepen van een verdwenen wereld.”
Andries Bezuidenhout is een ware creatieve duizendpoot. Hij maakte furore als voorman van een van de eerste grote rockbands in het Afrikaans, Brixton Moord en Roof Orkes. De laatste jaren presenteert hij zich als singer songwriter in de traditie van Koos du Plessis en Koos Kombuis. Andries Bezuidenhout is in Zuid-Afrika ook bekend als schilder, dichter en rubriekskrywer (columnist). En dit allemaal naast zijn baan als universitair hoofddocent in de Arbeidssociologie aan de Universiteit van Pretoria.
Amy Jephta is dramaturg. In haar toneelstuk Kristalvlakte, dat ook in boekvorm is verschenen, verplaatst ze het verhaal van Bertolt Brechts Mutter Curage naar de door armoede, drugs en bendegeweld geteisterde wereld van de Kaapse Vlakte. Amy Jephta kent het leven op die flatse van binnenuit en schrijft haar dialogen in rauw en onvervalst Kaapse Afrikaans.
Suzie Matlhola is de drijvende kracht achter het Afrikaans-in-Soweto-project. Suzie en haar team van vrijwilligers geven na schooltijd en in het weekend bijles Afrikaans aan de kinderen van Soweto, de grote township aan de rand van Johannesburg. Dankzij dit extra onderwijs halen de kinderen niet alleen hogere cijfers; ze vergroten ook hun kansen op een betere vervolgopleiding en een goede baan. Een prachtig voorbeeld van wat ze in het Afrikaans bemagtiging noemen. Suzie treedt tijdens de Week op samen met Karien Brits, een deskundige op het gebied van meertaligheid, die zelf naast Afrikaans en Engels onder meer ook Pools, Spaans, Venda en Tswana spreekt.
Rudie van Rensburg is een van de belangrijkste Afrikaanstalige thrillerschrijvers van dit moment. Zijn politieromans over de stuntelige, maar briljante kapitein Kassie Kasselman worden gekenmerkt door een mix van crime, actualiteit, kleurrijke personages, intrige en humor tegen het decor van het adembenemende landschap van Zuid-Afrika. Een nieuwe stem, voor de liefhebbers van Deon Meyer!
Ingrid Winterbach is waarschijnlijk de meest bekroonde schrijver in de hedendaagse Afrikaanstalige literatuur. Haar romans zijn eigenzinnig, poëtisch, associatief, humoristisch, kritisch en raadselachtig. Haar boeken geven hun geheim niet makkelijk prijs. En juist dat maakt ze voor haar trouwe lezers zo intrigerend en onweerstaanbaar. Twee van Ingrid Winterbachs romans, Niggie en Het boek van toeval en toeverlaat, zijn in het Nederlands vertaald.
Programma
Donderdag 28 september 2017
Amy Jephta neemt deel aan openingsavond AfroVibes, Amsterdam.
Vrijdag 29 september 2017
Alle schrijvers: openingsavond Week van de Afrikaanse roman i.s.m. B-Unlimited, Den Haag
Zaterdag 30 september 2017
Suzie Matlhola en Karien Brits nemen deel aan Drongo Talenfestival, Utrecht.
Willem Anker, Andries Bezuidenhout, Rudie van Rensburg en Ingrid Winterbach: Andries & vrienden bij Andries Eten & Drinken, Culemborg
Amy Jephta neemt deel aan AfroVibes, Amsterdam.
Zondag 1 oktober 2017
Amy Jephta neemt deel aan AfroVibes, Amsterdam.
Maandag 2 oktober 2107
Diverse gastcolleges en workshops, HKU en Universiteit Utrecht
Vertalerswerkswinkel met Rudie van Rensburg en Rob van der Veer, Amsterdam (vol)
Leeskring: Vlakwater van Ingrid Winterbach, Zuid-Afrikahuis, Amsterdam
Dinsdag 3 oktober 2017
Rudie van Rensburg, Ingrid Winterbach, Margriet van der Waal en mystery guest: Avond over misdaadfictie, Zuid-Afrikahuis, Amsterdam
Willem Anker: leeskring bibliotheek Schiermonnikoog
Amy Jephta neemt deel aan Afrovibes, Amsterdam.
Woensdag 4 oktober 2017
Alle schrijvers, Jannie du Toit: Literair evenement, Vlaams-Nederlands Cultuurhuis deBuren, Brussel
Donderdag 5 oktober 2017
Suzie Matlhola, Rudie van Rensburg: gastcolleges Universiteit Antwerpen
Willem Anker: Boekhandel De Kleine Johannes, Leuven
Vrijdag 6 oktober 2017
Amy Jephta: workshop Creative Writing, Universiteit Gent
Alle schrijvers: letterkundig symposium i.s.m. de Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns, Universiteit Gent
Willem Anker, Andries Bezuidenhout, Rudie van Rensburg en Ingrid Winterbach: Slotfeest, Theater de Tinnen Pot, Gent
Zaterdag 7 oktober 2017
Andries Bezuidenhout en Ingrid Winterbach: Huiskamerconcert, Leuven
Zondag 8 oktober 2017
Amy Jephta neemt deel aan Afrovibes, Rotterdam.
Het logo van de Week van de Afrikaanse roman is ontworpen door de Zuid-Afrikaanse kunstenaar en schrijver Nathan Trantraal.
Van 29 september t/m 8 oktober 2017 derde editie van de Week van de Afrikaanse roman met Amy Jephta, Andries Bezuidenhout, Ingrid Winterbach, Rudie van Rensburg, Suzie Matlhola en Willem Anker
Meer informatie kunt u vinden op website: www.weekvandeafrikaanseroman.nl en via Facebook en Twitter
week van de afrikaanse roman 2017
fleursdumal.nl magazine
More in: - Book News, - Book Stories, African Art, Art & Literature News, FDM in Africa, Literary Events, SOUTH AFRICAN LIBRARY
De dichtersline-up van de 35ste Nacht van de Poëzie op zaterdag 16 september 2017 in TivoliVredenburg in Utrecht is compleet!
Met Astrid Lampe, Marije Langelaar en Jaap Robben komt het aantal dichters van deze jubileumeditie op een totaal van 19. De bekendmaking van de entr’actes volgt op een later moment.
Eerder al werd bekend dat Simone Atangana Bekono, Abdelkader Benali, Jan Boerstoel, Vicky Francken, Max Greyson, Jonathan Griffioen, Frank Koenegracht, Antjie Krog, Carmien Michels, Neeltje Maria Min, Bart Moeyaert, Cees Nooteboom, Idwer de la Parra, Alexis de Roode, Runa Svetlikova en Dimitri Verhulst het fameuze podium van TivoliVredenburg betreden tijdens de jubileumeditie van de Nacht.
De presentatie van de Nacht van de Poëzie is ook dit jaar in handen van Piet Piryns en Ester Naomi Perquin, die eerder dit jaar werd benoemd tot Dichter des Vaderlands. Speciaal vanwege de 35ste verjaardag wordt de Nacht van de Poëzie dit jaar uitgebreid met een KinderNacht. Tijdens deze middag voorafgaand aan de grote Nacht dragen Bibi Dumon Tak, Diet Groothuis, Koos Meinderts, Bart Moeyaert, Ester Naomi Perquin en Jaap Robben voor.
Een Circus van Poëzie, Muziek en puur lichamelijke Acrobatiek: dat is de structuur die schuilgaat achter dit grootschalige evenement. Zo ongeveer: muziek – dichter – dichter – muziek – dichter – dichter – dichter – acrobatiek – enz. enz.’ Zo werd de allereerste Nacht van de Poëzie in 1980 aangekondigd. In 2017 beleeft het inmiddels grootste poëziefestival van Nederland alweer zijn 35ste editie!
16 september 2017, 20:00
Grote Zaal TivoliVredenburg, Vredenburgkade 11, Utrecht
Entree €36,00 – €15,50
Met Cees Nooteboom, Antjie Krog, Bart Moeyaert, Jonathan Griffioen, Neeltje Maria Min, Dimitri Verhulst, Simone Atangana Bekono, Abdelkader Benali, Frank Koenegracht, Jan Boerstoel, Alexis de Roode, Vicky Francken, Carmien Michels, Runa Svetlikova, Max Greyson, Idwer de la Parra, Astrid Lampe, Marije Langelaar en Jaap Robben
Presentatie: Piet Piryns en Ester Naomi Perquin
Entr’actes: Brigitte Kaandorp
Goed om te weten: de ‘Nacht’ duurt van 20.00 tot ±03.00, maar je bent vrij om te komen en te gaan wanneer je wilt.
# meer info http://www.nachtvandepoezie.nl/
De jaarlijkse Nacht van de Poëzie wordt dit jaar uitgebreid met een ‘KinderNacht’. Op de middag voorafgaand aan de ‘grote’ Nacht kunnen kinderen samen met hun ouders, familie en vriendjes in TivoliVredenburg komen luisteren naar griezelige gedichten en raadselachtige rijmpjes.
KinderNacht van de Poëzie
Voor alle poëziefans vanaf zes jaar
16 september 2017, 15.00 – 16.15 uur
TivoliVredenburg, Vredenburgkade 11, Utrecht
Entree €9,50
Met Koos Meinderts, Diet Groothuis, Jaap Robben, Bart Moeyaert, Bibi Dumon Tak en Ester Naomi Perquin
# meer info http://www.kindernacht.nl/
fleursdumal.nl magazine
More in: Antjie Krog, Art & Literature News, Cees Nooteboom, Literary Events, MODERN POETRY, MUSIC, Nacht van de Poëzie
Vertaling van het gedicht Theater van Jef van Kempen in het Zuid-Afrikaans door Bernard Odendaal.
Eerder gepubliceerd door Carina van der Walt in: Versindaba – ‘n Kollektiewe weblog vir die Afrikaanse digkuns –
http://versindaba.co.za/2016/03/31/carina-van-der-walt-jeroen-bosch-se-skilderye/
Theater
Stel je voor: een toneel van dolende nachtvogels
boven een doorweekte woestijn, in een duister
hospitaal voor koortsige landlopers.
Stel je voor: een opera van rondborstige gedrochten,
verwekt in een glazen stolp, amechtig lispelend,
op kromme stelten strompelend, in een vuile
sneeuwjacht van de diepe winter.
Eind goed al goed vonden de trage doden hun draai
en bestegen, tegen de keer, het paard van Troje
en maakten hun dromen waar.
Jef van Kempen
(Uit de bundel ‘Laatste Bedrijf’ 2012)
Teater
Stel jou voor: ’n toneel van dolende nagvoëls
bokant ’n deurweekte woestyn, in ’n donker
hospitaal vir koorsige boemelaars.
Stel jou voor: ’n opera van rondborstige gedrogte
verwek onder ’n glasstolp, uitasem lispelend,
op krom stelte strompelend, morsig aan die
jag in die diepwintersneeuw.
Einde goed alles goed kry die trae dooies hul draai
en bestyg, dwarstrekkerig, die perd van Troje
en maak hulle drome waar.
Vertaling Bernard Odendaal (2016)
FOTO: v.l.n.r. Martin Beversluis, Desmond Painter, Bernard Odendaal, Carina van der Walt, Annelie David, Bert Bevers en Jef van Kempen (foto Nel van Kempen 2015)
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive K-L, Archive O-P, Bernard Odendaal, Bevers, Bert, Beversluis, Martin, Carina van der Walt, Jef van Kempen, Kempen, Jef van, Literaire Salon in 't Wevershuisje, TRANSLATION ARCHIVE
Hollands
Maandblad
januari #1 – 2017
Inhoud
Redactioneel ‐ Deze maand
H.L. Wesseling ‐ Cultuur en beschaving
Eva Gerlach ‐ Gedichten
F. Starik ‐ BOFB
Mark Boog ‐ Gedichten
Marieke Rijneveld ‐ God, de haan en mezelf
Ivo Bonthuis ‐ Zo gaat de molen
Jack Druppers ‐ Undercover
Kitty Pouwels ‐ Dit moeten we vaker doen
Frederik Philip Kuethe ‐ De NAVO-baas en de roze invasie
Carina van der Walt ‐ Gedichten
Pieter Kranenborg ‐ In Lieverlingelande komt de dood uit China
Tekeningen Babette Wagenvoort
# Meer info op website hollands maandblad
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive W-X, Archive W-X, Art & Literature News, Carina van der Walt, DICTIONARY OF IDEAS, LITERARY MAGAZINES, Rijneveld, Marieke Lucas, Walt, Carina van der
K. MICHEL
(Tilburg 1958) wordt beschouwd als een van de belangrijkste hedendaagse dichters. Hij debuteerde in 1989 met Ja! Naakt als de stenen. Vervolgens verschenen Boem de nacht, dat bekroond werd met de Herman Gorterprijs 1995, en Waterstudies, waarvoor hij maar liefst twee prijzen ontving: de Jan Campertprijs en de VSB Poëzieprijs 2000. Voor zijn bundel Bij eb is je eiland groter kreeg hij in 2011 de Awater Poeziëprijs.
Met een onderbreking van zes jaar verschijnt in 2016 weer een nieuwe dichtbundel: Te voet is het heelal drie dagen ver.
voorop
zwemt een piepklein visje
dat gevolgd wordt door
een iets minder klein visje
waarachter eentje
van dertien in een dozijn zwemt
met in zijn spoor
een wat lijviger type
dat op de hielen wordt gezeten door
een tamelijk fors exemplaar
(fragment)
K. Michel
Te voet is het heelal drie dagen ver
Paperback 56 blz.
ISBN 9789025447755
Atlas Contact
2016 € 17,99
Het is een verrassende bundel, voor de lezer die niet vies is van een beetje avontuur. (…) In de gedichten van Michel zit regelmatig zon rare twist die je even aan het wankelen brengt. (…) Mijn devies: accepteer het raadselachtige, omarm het. – **** het Parool
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive M-N, K. Michel, Michel, K.
Op 9 Augustus sal dit presies vyfhonderd jaar wees dat die middeleeuse skilder Hieronymus Bosch oorlede is. Sy nalatenskap tel vierentwintig skilderye, twintig tekeninge en om nou maar ’n wilde sprong te maak: enkele Afrikaanse gedigte. Kenners kloof nogal hare oor die aantal skilderye en sketse. Versamelaars en museums se aansien en geld styg en val erger as op die aandelebeurs. Kontroversie en roem sorg daarvoor dat die 75 000 kaartjies wat gedruk is vir die tentoonstelling “Jheronimus Bosch – Visioenen van een genie” in ’s Hertogenbosch (Den Bosch) reeds uitverkoop is. Dié tentoonstelling duur tot 8 Mei. Op 31 Mei open die Nasionale Museum Prado in Madrid, met “Bosch – The Centenary Exhibition”.
As onderdeel van die vyfhonderd jaar vierings van Bosch se kunstenaarskap het sy Nederlandse geboortestad en die Noord-Brabants Museum saamgewerk om die Bosch Research and Conservation Project (BRCP) op te rig. Dit is hier waar wetenskap en kuns saamkom. En dít sorg vir beroering. Die BRCP is vyf jaar terug uit nood gestig om as ruilmiddel te dien vir soveel moontlik van Jeroen Bosch se oorspronklike werk met die oog op “ – Visioenen van een genie”. Daarvoor moes minstens museums soos die Prado, die Louvre in Parys en die National Art Gallery in London benader word. Dit was van die begin af duidelik dat Prado nie “De tuin der Lusten” – Bosch se meesterwerk – sou afstaan vir ´n tentoonstelling in Nederland of op enige ander plek nie. Te kwesbaar, was hulle verskoning. Bosch is eintlik ´n Spaanse skilder in hulle oë. Hulle noem hom El Bosco.
D.J. Opperman het gelukkig al in die bundel “Engel uit die klip” (1950) oor “De tuin der Lusten” geskryf en dit toeganklik gemaak vir Afrikaanse poësielesers, al het JEROEN BOSCH nooit so bekend geword soos “Draaikewers” en “Sproeireën” nie. Hy het die skildery as ’n onontkombaar bekoorlike nagmerrie beskryf. Vandag kan die detail van “De tuin der Lusten” op internet bestudeer word. Dan verstaan mens sommer baie beter Opperman se verwysings na “stekelige plante, voëls en mens” en “laat ons vlug uit die gebras / en skuil in mossel” en na “sweef in belle glas”. Hierdie aanhalings uit Opperman se gedig is almal bo-aan die artikel in ’n uitsnede van “Die tuin der Lusten” afgebeeld. Dis moeilik om ´n mens se oë daarvan los te skeur wanneer Bosch duiwelsadvokaat speel. Hy vra as kluisenaar en absolute eenling aandag vir die verval van morele waardes in sy tyd.
JEROEN BOSCH
Ydel is die wêreld, maar ydeler my gees,
wat om die dertig nagte in nagmerries
van stekelige plante, voëls en mens genees.
Uit ou en nuwe streke van die aarde kies
die duiwel al hoe lustiger vir my, vir jou,
vir die derduisende kostuum en mombakkies.
Dit trek stoete, kermis om die Kruis, wissel
van gedaante deur die eeue; maar die spel
bly steeds dieselfde in monnike, masjiene of dissel.
En ewig in die kringloop van die lus gevang
ry ons en kap die lieste van die hingste
om en om die kraaie op kaal vrouens in die dam.
Ag, Liefste! Kom dan, laat ons vlug uit die gebras
en skuil in mossel, horingpeul – en ver bokant
die kermis van die bose sweef in belle glas.
Want in my is die swaap, die visgelipte sot
wat elke toertjie van ’n towenaar befluit …
maar wonderwerke en Sy kruisiging bespot;
en, as ek God saam met Antonius aanroep,
is hy reeds daar wat van ’n nuwe geilte
roekeloos die eerste swaeltjies deur ’n tregter poep.
In strofe 4 fokus Opperman op die deel regs, skuins bokant die eerste gedetailleerde afbeelding. Dit word die Moredans genoem. Die dans vind plaas om die dam met die kaal vrouens en kraaie.
Bogenoemde twee afbeeldings is onderdele van die middelste paneel van “De tuin der Lusten”, wat eintlik ´n drieluik is. Die linkerkantste luik beeld die skepping van Adam en Eva uit. Die middelste luik beeld die aardse lewe as ´n tuin vol verleidings met eksotiese plante en diere, kaal mense, fabelagtige wesens en pienk fonteine uit. Dis hierdie luik wat die oorkoepelende naam “De tuin der Lusten” dra en waardeur Opperman verlei is om sy gedig JEROEN BOSCH te skryf. Die regterkantste luik beeld die hel uit. Die slotreël van die gedig verwys na ´n onderdeel uit die hel en word in die volgende afbeelding uitgebeeld.
Opperman se verwysing na Antonius roep die skildery “De verzoeking van de heilige Antonius” op. Dit is één van die werke wat ´n opskudding veroorsaak het. Die BRCP het ´n nuwe sisteem ontwikkel waarmee hulle die egtheid van al die Bosch-skilderye getoets het. Daarvolgens is “De verzoeking van de heilige Antonius” in Prado ´n vervalsing. Tegelykertyd het die BRCP het ook ´n egte skilderytjie uit 1500 – 1510 met dieselfde naam ontdek. Dit het in die Nelson-Atkins Museum of Art in Kansas City, Missouri, gehang, maar is nou op bruikleen in Den Bosch. Die BRCP het onder andere skildertegnieke vergelyk. Jeroen Bosch se handtekening is sigbaar gemaak met behulp van infrafrooi fotografie. Die Spanjaarde is woedend. Hulle het geweier om die bruikleenkontrak met die Noord-Brabantse Museum volledig uit te voer en twee skilderye teruggehou: “De verzoeking van de heilige Antonius” en “De Keisnijding”. Die twee weergawes van “De verzoeking van de heilige Antonius” verskil nogal. Hieronder is ´n afbeelding van die ontdekking in Missouri: net 38,6 by 25,1 sentimeter groot.
Gelukkig het Prado “De hooiwagen” (’n ander drieluik van Bosch) wél in bruikleen aan die Nederlandse museum toegestaan, maar ook hier was daar ´n slang in die gras. In plaas van om dit direk na die Noord-Brabantse Museum in Den Bosch toe te stuur, gaan maak “De hooiwagen” eers vir drie maande ´n draai in Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam! Dit het weer vir groot teleurstelling gesorg by die Noord-Brabants Museum, maar hulle hande was afgekap. Boijmans van Beuningen besit kosbaarder ruilware vir so ´n tipe transaksie as die BRCP.
Johan van Wyk se gedig oor “De hooiwagen” is in sy bundel “Deur die oog van die luiperd” (1976) gepubliseer. In hieronymus bosch se koringwa word die linkerkantste paneel in die eerste vyf strofes beskryf. Wat Van Wyk herkenbaar verwoord, is “die rebelse insekte swem in ’n boeg af” en ook “’n markvrou / tussen vrugtebome, God trou / adam en eva”.
Van Wyk gebruik aan die einde van strofe 2 ’n aanhaling van die relatief onbekende digter Gert Strydom. Dit is ’n intertekstuele standpunt in kontras met Breytenbach se beginreël “Dat pyn bestaan is onnodig Heer” uit breyten bid vir homself. Betrek Van Wyk ook in strofes 3 en 4 in die langer aanhaling vir Strydom? Of skryf hy eintlik die standpunt van Bosch neer wat die verdorwenheid van sy eie tyd uitbeeld in ewe verleidelike as bedreigende beelde? Wie is “God se raadgewer”? Waar die lang aanhaling met die eietydse opmerking “dis demokraties heer” vandaan kom, is onduidelik.
Net soos by “De tuin der Lusten” dra die middelste paneel die naam van die hele drieluik “De hooiwagen”. Op hierdie paneel begin Van Wyk se beskrywing regs onder by “die vet monnik” wat met ’n wynbeker in die hand sit en kyk na “die nonne wat die sakke… / vol koring maak”. Sentraal voor die koringwa in dié deel is ’n “broer wat sy broer keel- / af sny”. Eietyds interpreteer Van Wyk die karakters aan die linkerkant as “ministers met politieke kommentators” wat intertekstueel kan verwys na TT Cloete se gedig Behoefte aan ongunstige weers- en ander omstandighede. Ook die “vraatsugtiges wat onder die wiel omkom” en die “skare ongediertes” wat die koringwa in die hel in trek, is sigbaar op die middelste paneel.
hieronymus bosch se koringwa
die rebelse insekte swem in ’n boeg af
na die maagdrots, ’n markvrou
tussen vrugtebome, God trou
adam en eva, oproeriges word verban
na die aarde die paradys
terwyl hulle daal
kyk hulle met blitsende oë na die vrou, kaal
en dom, “dat pyn bestaan is nodig heer”
byt God se raadgewer hom in die oor,
“mag ons hulle kennis gee
dis demokraties heer, mag hulle naak
mekaar se vrugte aanraak
en vinnig die drif probeer toemaak met bak
hande, blare en lap, mag hulle pyn
hê, heer, en mag hulle inmekaar saak
in die stof, straf ons so, heer”
die hartseer engel met die swaard
jaag hulle uit, nog met skrik en slaap
in die oë, so het dit gekom dat almal loop
agter die koringwa: die nonne wat die sakke van die vet monnik
vol koring maak, ’n broer wat sy broer keel-
af sny, ministers met politieke kommentators
wat betaamlik volg en vraatsugtiges wat onder die wiele omkom
’n skare ongediertes leitrek die mensdom na die hel
dit is elke mens vir homself, met homself
selfs seks is net vir self, die wederhelf
word in die liefdestransaksie ingedans
en “ena gee raad” psigosofeer oor wat
ons moet maak met probleme
elke heerser is ’n antichris wat omsien
na sy mense se belange en sorg dat die wa van onenigheid
nie uit sig raak nie, en niemand
behalwe ’n engel kyk op na God
op ’n wolk bo al die gewoel, in die hel
is elkeen bang hy word nie meer verkrag of gemartel nie
want, dat pyn bestaan is nodig
Ook ander Afrikaanse digters soos W.E.G. Louw het oor Jeroen Bosch se werk geskryf.
Dat digters vandag nog in die ban van Bosch se skilderye nuwe gedigte skryf, is te verstane as mens na al hierdie afbeeldings kyk. Digters laat hulle bewustelik of onbewustelik verlei. ’n Gedig van ’n stadsgenoot wat verlede jaar op die tafel beland het by die “Literaire Salon in’t Wevershuisje”, is nié geskryf na aanleiding van ’n skildery van Bosch nie, maar verwoord baie tipiese Jeroen Bosch-beelde. Net soos Opperman beskryf Jef van Kempen ’n droomwêreld aan die nagmerrie-agtige kant in sy volgende gedig:
Theater
Stel je voor: een toneel van dolende nachtvogels
boven een doorweekte woestijn, in een duister
hospitaal voor koortsige landlopers.
Stel je voor: een opera van rondborstige gedrochten,
verwekt in een glazen stolp, amechtig lispelend,
op kromme stelten strompelend, in een vuile
sneeuwjacht van de diepe winter.
Eind goed al goed vonden de trage doden hun draai
en bestegen, tegen de keer, het paard van Troje
en maakten hun dromen waar.
In die uitsnede van “De tuin der Lusten” hierbo is duidelik in strofe 1 ’n “dolende nachtvogel-” in die gedaante van ’n vet uil te sien (met alle simboliek verbonde aan uile soos erotiek en dwaasheid in die Middeleeue). Is hierdie mense op die afbeelding nie belustig – koorsig van lus en wellus, hoop en wanhoop nie? Strofe 3 begin met “verwekt in een glazen stolp”. Inderdaad. In die middel is drie mense onder ’n soort deurskynende klokkie met mekaar besig. Selfs die Moredans wat Opperman ook beskryf het, kry ’n plekkie in Van Kempen se gedig met “Eind goed al goed vonden de trage doden hun draai / en bestegen, tegen de keer, het paard van Troje” (Strofe 4-5).
Bernard Odendaal het die gedig van Van Kempen in Afrikaans vertaal. Vertalings is vir digters soos toonlere vir komponiste. Oefenlopies. Woorde soos “landlopers” en “amechtig” moes vir Odendaal nogal moeite gekos het. Deur vertalings soos hierdie word die Afrikaanse poësie verryk.
Teater
Stel jou voor: ’n toneel van dolende nagvoëls
bokant ’n deurweekte woestyn, in ’n donker
hospitaal vir koorsige boemelaars.
Stel jou voor: ’n opera van rondborstige gedrogte
verwek onder ’n glasstolp, uitasem lispelend,
op krom stelte strompelend, morsig aan die
jag in die diepwintersneeuw.
Einde goed alles goed kry die trae dooies hul draai
en bestyg, dwarstrekkerig, die perd van Troje
en maak hulle drome waar.
Laat digters na Afrikaans toe vertaal en verhinder hulle kinderlike verwondering en bemoeienis nié. Speel ek duiwelsadvokaat?
CARINA VAN DER WALT
Carina van der Walt over Jeroen Bosch
Thursday, March 31st, 2016
Eerder gepubliceerd in: Versindaba – ‘n Kollektiewe weblog vir die Afrikaanse digkuns –
http://versindaba.co.za/2016/03/31/carina-van-der-walt-jeroen-bosch-se-skilderye/
Carina van der Walt – Jeroen Bosch – D.J. Opperman – Johan van Wyk – Gert Strydom – Breyten Breytenbach – W.E.G. Louw – TT Cloete – Jef van Kempen – Bernard Odendaal
fleursdumal.nl magazine for art & literature
More in: # Archive S.A. literature, Bernard Odendaal, Breyten Breytenbach, Carina van der Walt, DICTIONARY OF IDEAS, Jef van Kempen, Jheronimus Bosch, Kempen, Jef van, Literaire Salon in 't Wevershuisje, T .T. Cloete, VERTAALVRUCHT, Walt, Carina van der
Ingrid Jonker – André Brink
Vlam in de sneeuw
Van de jonggestorven, iconische dichter Ingrid Jonker is bekend dat ze mannen het hoofd op hol wist te brengen. Een van hen was de onlangs gestorven schrijver André Brink. Tot kort voor Ingrids zelfgekozen dood, op haar eenendertigste, was hij haar vurige minnaar. Op geografische afstand, wat voor de literatuurgeschiedenis nu een zegen blijkt. Want het noodde hen tot een jarenlange, ongekend intense liefdescorrespondentie. Vlam in de sneeuw biedt allereerst een intieme blik op de jonge levens van twee veelbelovende schrijvers die, nog zoekende naar hun plek in de wereld, tot over hun oren verliefd op elkaar worden. Maar ze delen niet alleen hun liefde voor elkaar, ook delen ze hun twijfels over hun schrijverschap en hun diepste overtuigingen over geloof, literatuur en politiek. Het is met grote trots dat wij deze tot vurige woorden gestolde passie, kort na verschijning in Zuid-Afrika, nu voor de Nederlandse lezer mogen ontsluiten.
512 pagina’s
omslag: Studio Ron van Roon
ISBN: 978 90 5759 775 6
Nur: 320
originele titel: Vlam in die sneeu
vertaler: Karina van Santen, Rob van der Veer en Martine Vosmaer
€ 34,90
uitgeverij Podium
fleursdumal.nl magazine
More in: # Archive S.A. literature, - Book News, André Brink, Archive A-B, Archive I-J, Ingrid Jonker, Ingrid Jonker
Thank you for reading Fleurs du Mal - magazine for art & literature