Fleurs du Mal Magazine
Or see the index
‘BOSCH & BRANDS’
ACADEMY OF FINE ARTS VIENNA
Op de grote Jheronimus Bosch-tentoonstellingen in ’s-Hertogenbosch en Madrid schitterde vorig jaar één van Bosch’ meesterwerken door opvallende afwezigheid: het ‘Laatste Oordeel’ (± 1500). Het werk verblijft al sinds de 16e eeuw in Oostenrijk en hangt nu in de ‘Gemäldegalerie’ van de bekende ‘Akademie der bildenden Künste’ in Wenen. Het werk valt op door zijn frisse kleuren. Als eerbetoon aan dit prachtige schilderij nodigt de ‘Akademie’ dit jaar een aantal kunstenaars uit om met hun werk op het drieluik van Jeroen Bosch te reageren. Deze reeks ‘Korrespondenzen’ wordt geopend door een tentoonstelling van de Tilburgse beeldend kunstenaar Sjon Brands, wiens ‘vreemde vogels’ zo uit het rariteitenkabinet van de Bossche schilder lijken te zijn weggevlogen.
De tentoonstelling ‘Bosch & Brands’ verwelkomt acht beelden van vogels, die in de grote zaal rondom het ‘Laatste Oordeel’ gegroepeerd staan. De overeenkomsten zijn duidelijk aanwezig, beide kunstenaars omarmen met graagte de onvolkomenheden en ondeugden van onze mensheid. De verschillen zijn eveneens treffend, vooral wanneer men de schilder Jheronimus Bosch een gebrek aan humor toedicht. Daar heeft de hedendaagse kunstenaar geen last van, zijn dadaïstische paradijsvogels vormen een uiterst vrolijke verzameling menselijke eigenaardigheden. Wellicht dat zij een ander licht op het eeuwenoude drieluik werpen. Niet alles is hel en verdoemenis.
Brands laat zich spelenderwijs inspireren door allerlei gevonden gebruiksvoorwerpen en afvalmaterialen. Op de laatste dag van de expositie gaat hij met Weense kinderen aan de slag om met meegebrachte ‘Alltagsgegenständen’ (gebruiksvoorwerpen) nieuwe ‘vreemde vogels’ te maken.
De expositie duurt tot en met zondag 16 juli 2017 en is van dinsdag tot en met zondag geopend van 10:00 tot 18:00 uur. Op zaterdag 15 juli is er om 18.00 uur een gesprek met de kunstenaar en om 19.30 uur een afsluitend concert van de fameuze ‘New Royal Flaminga Band’ (Martin Fondse, Eric van der Westen, Mete Erker en Jan Wirken).
Over Sjon Brands
De Nederlandse kunstenaar Sjon Brands maakt dadaïstische paradijsvogels en groteske gevleugelde luchtschepen. Absurde wezens samengesteld uit metalen gebruiksvoorwerpen, radiobuizen, struisvogelveren, pollepels en luciferdoosjes. Beelden die regelrecht uit het surrealistisch rariteitenreservaat van Jeroen Bosch lijken te fladderen. Het is een bos bonte karikaturen van ons bestaan, een vrolijke verzameling menselijke eigenaardigheden en ondeugden, die het leven soms ingewikkeld, maar alleszins de moeite waard maken.
Zie ook: www.sjonbrands.nl
Bosch & Brands
Tentoonstelling beelden in de Academie voor schone kunsten: Schilderijengalerij
(Akademia der bildenden Künste – Gemäldegalerie)
Schillerplatz 3, 1010 Wenen
van 23 mei t/m 16 juli 2017.
fleursdumal.nl magazine
More in: Art & Literature News, Brands, Sjon, Dutch Landscapes, Exhibition Archive, Jheronimus Bosch, Sjon Brands
Jheronimus Bosch Art Center: ‘Jheronimus vliegt uit!’ tentoonstelling luchtschepen Sjon Brands nog te zien t/m 8 januari 2017
Als afsluiting van een lange reis langs de steden waar ooit de ‘Tuin der Lusten’ van Jheronimus Bosch vertoefde, keren de gevleugelde luchtschepen van Sjon Brands terug naar Nederland. Na de geslaagde grote tentoonstelling in het prachtige ‘Museo Lázaro Galdiano’ in Madrid zijn zij ruim twee maanden te bewonderen in het ‘Jheronimus Bosch Art Center’ in ’s-Hertogenbosch.
De tentoonstelling ‘Jheronimus vliegt uit!’ verwelkomt vijf gevederde “kathedralen van een op hol geslagen fantasie”, beelden die onmiskenbaar doen denken aan het werk van Bosch. “Dat gevoel voor het verhalende valt samen met Bosch”, zegt Amparo Lopéz, conservator van het ‘Museo Lázaro Galdiano’, “in beide gevallen tonen zich verhalen die de kijker al spelend kan voltooien, iets wat zeer karakteristiek is voor moderne kunst”. Sergio Fanjul in ‘El País’: “Zijn fantasiebeelden zijn onuitputtelijk, vol met kleine hoekjes en tafereeltjes, zoals begrafenissen, fanfares, mensen die dode bomen dragen, Romeo en Julia in eigen persoon en zelfs actuele verwijzingen, zoals de onverschilligheid van de Europese Unie ten aanzien van Syrische vluchtelingen”.
De uit Tilburg afkomstige kunstenaar is erg ingenomen met deze tentoonstelling op vaderlandse bodem: “Mijn werk is best wel on-Nederlands absurd, bont en barok, iets wat wij misschien wat minder gewend zijn van kunst. Maar ik hou van het onverwachte, het onbedachte, van al onze onvolkomenheden en ondeugden, van humor dus. Net als Jheronimus Bosch. Of Kurt Schwitters. Al doende laat ik me spelenderwijs inspireren door allerlei gevonden gebruiksvoorwerpen, door mooie (afval-) materialen, hun vormen, kleuren en verhoudingen. En door het onbestemde toeval dat altijd om de hoek komt kijken. Het is een groot voorrecht ‘kunstenaar’ te mogen zijn”.
De expositie duurt nog tot en met zondag 8 januari 2017 en is van dinsdag tot en met zondag geopend van 12:00 tot 17:00 uur. ‘Jheronimus Bosch Art Center’, Jeroen Boschplein 2, 5211ML ’s-Hertogenbosch. Meer info: www.jheronimusbosch-artcenter.nl of www.sjonbrands.nl.
‘Jheronimus vliegt uit!’ Sjon Brands luchtschepen
Productie: Dorith van der Lee
Organisatie: ‘Jheronimus Bosch Art Center’, ‘stichting ‘Bosch y Bosco’ en de ‘stichting ‘Jheronimus Bosch 500’
Data: Van zondag 30 oktober 2016 t/m zondag 8 januari 2017
Plaats: ‘Jheronimus Bosch Art Center’, Jeroen Boschplein 2, 5211ML ’s-Hertogenbosch, tel. 073-6126890
Openingstijden: Dinsdag tot zondag van 12:00 tot 17:00 uur, maandag gesloten.
Meer informatie: www.jheronimusbosch-artcenter.nl, www.sjonbrands.nl en www.boschybosco.org
Jheronimus Bosch Art Center
Jeroen Boschplein 2 (voorheen Hinthamerstraat 175)
5211 ML ’s-Hertogenbosch
073 – 6126890
# Meer informatie op website van Sjon Brands
fleursdumal.nl magazine
More in: CATHEDRALS, Exhibition Archive, FDM Art Gallery, Jheronimus Bosch, Sjon Brands
Op 9 Augustus sal dit presies vyfhonderd jaar wees dat die middeleeuse skilder Hieronymus Bosch oorlede is. Sy nalatenskap tel vierentwintig skilderye, twintig tekeninge en om nou maar ’n wilde sprong te maak: enkele Afrikaanse gedigte. Kenners kloof nogal hare oor die aantal skilderye en sketse. Versamelaars en museums se aansien en geld styg en val erger as op die aandelebeurs. Kontroversie en roem sorg daarvoor dat die 75 000 kaartjies wat gedruk is vir die tentoonstelling “Jheronimus Bosch – Visioenen van een genie” in ’s Hertogenbosch (Den Bosch) reeds uitverkoop is. Dié tentoonstelling duur tot 8 Mei. Op 31 Mei open die Nasionale Museum Prado in Madrid, met “Bosch – The Centenary Exhibition”.
As onderdeel van die vyfhonderd jaar vierings van Bosch se kunstenaarskap het sy Nederlandse geboortestad en die Noord-Brabants Museum saamgewerk om die Bosch Research and Conservation Project (BRCP) op te rig. Dit is hier waar wetenskap en kuns saamkom. En dít sorg vir beroering. Die BRCP is vyf jaar terug uit nood gestig om as ruilmiddel te dien vir soveel moontlik van Jeroen Bosch se oorspronklike werk met die oog op “ – Visioenen van een genie”. Daarvoor moes minstens museums soos die Prado, die Louvre in Parys en die National Art Gallery in London benader word. Dit was van die begin af duidelik dat Prado nie “De tuin der Lusten” – Bosch se meesterwerk – sou afstaan vir ´n tentoonstelling in Nederland of op enige ander plek nie. Te kwesbaar, was hulle verskoning. Bosch is eintlik ´n Spaanse skilder in hulle oë. Hulle noem hom El Bosco.
D.J. Opperman het gelukkig al in die bundel “Engel uit die klip” (1950) oor “De tuin der Lusten” geskryf en dit toeganklik gemaak vir Afrikaanse poësielesers, al het JEROEN BOSCH nooit so bekend geword soos “Draaikewers” en “Sproeireën” nie. Hy het die skildery as ’n onontkombaar bekoorlike nagmerrie beskryf. Vandag kan die detail van “De tuin der Lusten” op internet bestudeer word. Dan verstaan mens sommer baie beter Opperman se verwysings na “stekelige plante, voëls en mens” en “laat ons vlug uit die gebras / en skuil in mossel” en na “sweef in belle glas”. Hierdie aanhalings uit Opperman se gedig is almal bo-aan die artikel in ’n uitsnede van “Die tuin der Lusten” afgebeeld. Dis moeilik om ´n mens se oë daarvan los te skeur wanneer Bosch duiwelsadvokaat speel. Hy vra as kluisenaar en absolute eenling aandag vir die verval van morele waardes in sy tyd.
JEROEN BOSCH
Ydel is die wêreld, maar ydeler my gees,
wat om die dertig nagte in nagmerries
van stekelige plante, voëls en mens genees.
Uit ou en nuwe streke van die aarde kies
die duiwel al hoe lustiger vir my, vir jou,
vir die derduisende kostuum en mombakkies.
Dit trek stoete, kermis om die Kruis, wissel
van gedaante deur die eeue; maar die spel
bly steeds dieselfde in monnike, masjiene of dissel.
En ewig in die kringloop van die lus gevang
ry ons en kap die lieste van die hingste
om en om die kraaie op kaal vrouens in die dam.
Ag, Liefste! Kom dan, laat ons vlug uit die gebras
en skuil in mossel, horingpeul – en ver bokant
die kermis van die bose sweef in belle glas.
Want in my is die swaap, die visgelipte sot
wat elke toertjie van ’n towenaar befluit …
maar wonderwerke en Sy kruisiging bespot;
en, as ek God saam met Antonius aanroep,
is hy reeds daar wat van ’n nuwe geilte
roekeloos die eerste swaeltjies deur ’n tregter poep.
In strofe 4 fokus Opperman op die deel regs, skuins bokant die eerste gedetailleerde afbeelding. Dit word die Moredans genoem. Die dans vind plaas om die dam met die kaal vrouens en kraaie.
Bogenoemde twee afbeeldings is onderdele van die middelste paneel van “De tuin der Lusten”, wat eintlik ´n drieluik is. Die linkerkantste luik beeld die skepping van Adam en Eva uit. Die middelste luik beeld die aardse lewe as ´n tuin vol verleidings met eksotiese plante en diere, kaal mense, fabelagtige wesens en pienk fonteine uit. Dis hierdie luik wat die oorkoepelende naam “De tuin der Lusten” dra en waardeur Opperman verlei is om sy gedig JEROEN BOSCH te skryf. Die regterkantste luik beeld die hel uit. Die slotreël van die gedig verwys na ´n onderdeel uit die hel en word in die volgende afbeelding uitgebeeld.
Opperman se verwysing na Antonius roep die skildery “De verzoeking van de heilige Antonius” op. Dit is één van die werke wat ´n opskudding veroorsaak het. Die BRCP het ´n nuwe sisteem ontwikkel waarmee hulle die egtheid van al die Bosch-skilderye getoets het. Daarvolgens is “De verzoeking van de heilige Antonius” in Prado ´n vervalsing. Tegelykertyd het die BRCP het ook ´n egte skilderytjie uit 1500 – 1510 met dieselfde naam ontdek. Dit het in die Nelson-Atkins Museum of Art in Kansas City, Missouri, gehang, maar is nou op bruikleen in Den Bosch. Die BRCP het onder andere skildertegnieke vergelyk. Jeroen Bosch se handtekening is sigbaar gemaak met behulp van infrafrooi fotografie. Die Spanjaarde is woedend. Hulle het geweier om die bruikleenkontrak met die Noord-Brabantse Museum volledig uit te voer en twee skilderye teruggehou: “De verzoeking van de heilige Antonius” en “De Keisnijding”. Die twee weergawes van “De verzoeking van de heilige Antonius” verskil nogal. Hieronder is ´n afbeelding van die ontdekking in Missouri: net 38,6 by 25,1 sentimeter groot.
Gelukkig het Prado “De hooiwagen” (’n ander drieluik van Bosch) wél in bruikleen aan die Nederlandse museum toegestaan, maar ook hier was daar ´n slang in die gras. In plaas van om dit direk na die Noord-Brabantse Museum in Den Bosch toe te stuur, gaan maak “De hooiwagen” eers vir drie maande ´n draai in Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam! Dit het weer vir groot teleurstelling gesorg by die Noord-Brabants Museum, maar hulle hande was afgekap. Boijmans van Beuningen besit kosbaarder ruilware vir so ´n tipe transaksie as die BRCP.
Johan van Wyk se gedig oor “De hooiwagen” is in sy bundel “Deur die oog van die luiperd” (1976) gepubliseer. In hieronymus bosch se koringwa word die linkerkantste paneel in die eerste vyf strofes beskryf. Wat Van Wyk herkenbaar verwoord, is “die rebelse insekte swem in ’n boeg af” en ook “’n markvrou / tussen vrugtebome, God trou / adam en eva”.
Van Wyk gebruik aan die einde van strofe 2 ’n aanhaling van die relatief onbekende digter Gert Strydom. Dit is ’n intertekstuele standpunt in kontras met Breytenbach se beginreël “Dat pyn bestaan is onnodig Heer” uit breyten bid vir homself. Betrek Van Wyk ook in strofes 3 en 4 in die langer aanhaling vir Strydom? Of skryf hy eintlik die standpunt van Bosch neer wat die verdorwenheid van sy eie tyd uitbeeld in ewe verleidelike as bedreigende beelde? Wie is “God se raadgewer”? Waar die lang aanhaling met die eietydse opmerking “dis demokraties heer” vandaan kom, is onduidelik.
Net soos by “De tuin der Lusten” dra die middelste paneel die naam van die hele drieluik “De hooiwagen”. Op hierdie paneel begin Van Wyk se beskrywing regs onder by “die vet monnik” wat met ’n wynbeker in die hand sit en kyk na “die nonne wat die sakke… / vol koring maak”. Sentraal voor die koringwa in dié deel is ’n “broer wat sy broer keel- / af sny”. Eietyds interpreteer Van Wyk die karakters aan die linkerkant as “ministers met politieke kommentators” wat intertekstueel kan verwys na TT Cloete se gedig Behoefte aan ongunstige weers- en ander omstandighede. Ook die “vraatsugtiges wat onder die wiel omkom” en die “skare ongediertes” wat die koringwa in die hel in trek, is sigbaar op die middelste paneel.
hieronymus bosch se koringwa
die rebelse insekte swem in ’n boeg af
na die maagdrots, ’n markvrou
tussen vrugtebome, God trou
adam en eva, oproeriges word verban
na die aarde die paradys
terwyl hulle daal
kyk hulle met blitsende oë na die vrou, kaal
en dom, “dat pyn bestaan is nodig heer”
byt God se raadgewer hom in die oor,
“mag ons hulle kennis gee
dis demokraties heer, mag hulle naak
mekaar se vrugte aanraak
en vinnig die drif probeer toemaak met bak
hande, blare en lap, mag hulle pyn
hê, heer, en mag hulle inmekaar saak
in die stof, straf ons so, heer”
die hartseer engel met die swaard
jaag hulle uit, nog met skrik en slaap
in die oë, so het dit gekom dat almal loop
agter die koringwa: die nonne wat die sakke van die vet monnik
vol koring maak, ’n broer wat sy broer keel-
af sny, ministers met politieke kommentators
wat betaamlik volg en vraatsugtiges wat onder die wiele omkom
’n skare ongediertes leitrek die mensdom na die hel
dit is elke mens vir homself, met homself
selfs seks is net vir self, die wederhelf
word in die liefdestransaksie ingedans
en “ena gee raad” psigosofeer oor wat
ons moet maak met probleme
elke heerser is ’n antichris wat omsien
na sy mense se belange en sorg dat die wa van onenigheid
nie uit sig raak nie, en niemand
behalwe ’n engel kyk op na God
op ’n wolk bo al die gewoel, in die hel
is elkeen bang hy word nie meer verkrag of gemartel nie
want, dat pyn bestaan is nodig
Ook ander Afrikaanse digters soos W.E.G. Louw het oor Jeroen Bosch se werk geskryf.
Dat digters vandag nog in die ban van Bosch se skilderye nuwe gedigte skryf, is te verstane as mens na al hierdie afbeeldings kyk. Digters laat hulle bewustelik of onbewustelik verlei. ’n Gedig van ’n stadsgenoot wat verlede jaar op die tafel beland het by die “Literaire Salon in’t Wevershuisje”, is nié geskryf na aanleiding van ’n skildery van Bosch nie, maar verwoord baie tipiese Jeroen Bosch-beelde. Net soos Opperman beskryf Jef van Kempen ’n droomwêreld aan die nagmerrie-agtige kant in sy volgende gedig:
Theater
Stel je voor: een toneel van dolende nachtvogels
boven een doorweekte woestijn, in een duister
hospitaal voor koortsige landlopers.
Stel je voor: een opera van rondborstige gedrochten,
verwekt in een glazen stolp, amechtig lispelend,
op kromme stelten strompelend, in een vuile
sneeuwjacht van de diepe winter.
Eind goed al goed vonden de trage doden hun draai
en bestegen, tegen de keer, het paard van Troje
en maakten hun dromen waar.
In die uitsnede van “De tuin der Lusten” hierbo is duidelik in strofe 1 ’n “dolende nachtvogel-” in die gedaante van ’n vet uil te sien (met alle simboliek verbonde aan uile soos erotiek en dwaasheid in die Middeleeue). Is hierdie mense op die afbeelding nie belustig – koorsig van lus en wellus, hoop en wanhoop nie? Strofe 3 begin met “verwekt in een glazen stolp”. Inderdaad. In die middel is drie mense onder ’n soort deurskynende klokkie met mekaar besig. Selfs die Moredans wat Opperman ook beskryf het, kry ’n plekkie in Van Kempen se gedig met “Eind goed al goed vonden de trage doden hun draai / en bestegen, tegen de keer, het paard van Troje” (Strofe 4-5).
Bernard Odendaal het die gedig van Van Kempen in Afrikaans vertaal. Vertalings is vir digters soos toonlere vir komponiste. Oefenlopies. Woorde soos “landlopers” en “amechtig” moes vir Odendaal nogal moeite gekos het. Deur vertalings soos hierdie word die Afrikaanse poësie verryk.
Teater
Stel jou voor: ’n toneel van dolende nagvoëls
bokant ’n deurweekte woestyn, in ’n donker
hospitaal vir koorsige boemelaars.
Stel jou voor: ’n opera van rondborstige gedrogte
verwek onder ’n glasstolp, uitasem lispelend,
op krom stelte strompelend, morsig aan die
jag in die diepwintersneeuw.
Einde goed alles goed kry die trae dooies hul draai
en bestyg, dwarstrekkerig, die perd van Troje
en maak hulle drome waar.
Laat digters na Afrikaans toe vertaal en verhinder hulle kinderlike verwondering en bemoeienis nié. Speel ek duiwelsadvokaat?
CARINA VAN DER WALT
Carina van der Walt over Jeroen Bosch
Thursday, March 31st, 2016
Eerder gepubliceerd in: Versindaba – ‘n Kollektiewe weblog vir die Afrikaanse digkuns –
http://versindaba.co.za/2016/03/31/carina-van-der-walt-jeroen-bosch-se-skilderye/
Carina van der Walt – Jeroen Bosch – D.J. Opperman – Johan van Wyk – Gert Strydom – Breyten Breytenbach – W.E.G. Louw – TT Cloete – Jef van Kempen – Bernard Odendaal
fleursdumal.nl magazine for art & literature
More in: # Archive S.A. literature, Bernard Odendaal, Breyten Breytenbach, Carina van der Walt, DICTIONARY OF IDEAS, Jef van Kempen, Jheronimus Bosch, Kempen, Jef van, Literaire Salon in 't Wevershuisje, T .T. Cloete, VERTAALVRUCHT, Walt, Carina van der
Vijf gevederde luchtschepen en acht vreemde vogels zijn in juni naar het warme zuiden getrokken.
Deze dertien droomwerken van de Tilburgse kunstenaar Sjon Brands vormen ruim drie maanden lang de gevleugelde tentoonstelling Artilugios Bosquianos: Sjon Brands in het prachtige Museo Lázaro Galdiano in het centrum van Madrid. De expositie loopt parallel met de grote Jheronimus Bosch tentoonstelling (El Bosco. Exposición del V Centenario) in het even verderop gelegen Museo del Prado tot en met 11 september 2016.
De expositie van Sjon Brands duurt nog tot en met zondag 11 september 2016 en is van dinsdag tot en met zaterdag geopend van 10.00 tot 16.30 uur, op zondag van 10.00 tot 15.00 uur. Museo Lázaro Galdiano, Serrano 122, Madrid.
# Meer informatie: www.flg.es / www.sjonbrands.nl / www.boschybosco.org
fleursdumal.nl magazine
More in: Art & Literature News, Brands, Sjon, Exhibition Archive, Jheronimus Bosch, Sjon Brands, Theater van de Verloren Tijd
Tribute to Hieronymus Bosch in Congo
Jan Fabre
Nog te zien t/m 18 september 2016
De wereldberoemde Belgische kunstenaar Jan Fabre (Antwerpen, 1958) maakte tussen 2011 en 2013 een serie monumentale ‘mozaïekpanelen’ onder de titel ‘Tribute to Hieronymus Bosch in Congo’.
De serie maakt deel uit van zijn kritische reflecties over het koloniale verleden van België, een thema dat sinds 2002 veelvuldig voorkomt in het werk van Fabre.
Beeldtaal Jheronimus Bosch: Tribute to Hieronymus Bosch in Congo is een symbolische verbeelding van de wreedheden en de absurditeit die Congo heeft ondergaan, gebruik makend van de beeldtaal uit de schilderijen van Jheronimus Bosch. Het beeld van elk mozaïekpaneel wordt gevormd door het toepassen van natuurlijk geruid iriserende prachtkever dekschilden . Het geeft ze een mysterieuze, onwerkelijks uitstraling, letterlijk en figuurlijk.
De werken van Jan Fabre maken duidelijk dat de beeldtaal van Jheronimus Bosch niets aan relevantie heeft verloren in de 500 jaar sinds zijn overlijden. Met de huidige generatie kunstenaars krijgt de beeldtaal van Bosch weer een nieuw publiek en een andere stem. Tegelijkertijd zijn deze werken van Fabre, met hun grote formaat en uniek materiaalgebruik, totaal anders dan het werk van Bosch zelf.
Bosch Grand Tour: Deze tentoonstelling maakt onderdeel uit van Bosch Grand Tour. Zeven vooraanstaande Brabantse musea presenteren in 2016 een hedendaags tentoonstellingsprogramma rondom Jheronimus Bosch. Laat u inspireren en verrassen tijdens een ontdekkingstocht langs actuele kunst, design en cultuur in ‘s-Hertogenbosch, Breda, Eindhoven en Tilburg.
Het Noordbrabants Museum
Verwersstraat 41
’s-Hertogenbosch
# meer info website Noordbrabants Museum
fleursdumal.nl magazine
More in: Art & Literature News, Exhibition Archive, Jheronimus Bosch, Spurensicherung
Joep van Lieshout
SlaveCity
11 juni – 2 okt 2016
Joep van Lieshout (Ravestein 1963) opereert bij voorkeur op een grensgebied. Is hij nu kunstenaar of een slimme ondernemer? Ook met de sinistere installatie SlaveCity zoekt hij grenzen op – tussen goed en kwaad, leven en dood, mens en machine. De tentoonstelling vindt plaats in het kader van Jheronimus Bosch 500. Deze visionaire schilder hield zijn publiek vijfhonderd jaar geleden al een spiegel voor. In dit ondermaanse tussen hemel en hel streven mensen misschien wel het goede na, maar de duivelse verleiding van hebzucht en wellust kunnen zij zelden weerstaan.
De laatste tijd is de discussie over kunst en engagement opnieuw in volle hevigheid losgebarsten. Kan hedendaagse kunst bijdragen aan de oplossing van maatschappelijke problemen? Of is dit in strijd met de autonomie van kunst en kunstenaar, een idee dat stamt uit de tijd van de romantiek? Deze complexe vraag heeft Joep van Lieshout vanaf het begin van zijn carrière beziggehouden. Zijn antwoorden zijn even eigengereid als dubbelzinnig.
Voor de uitvoering van zijn utopische projecten richtte hij in 1995 Atelier Van Lieshout op, een combinatie van werkplaats en kunstenaarsatelier. Bij Atelier Van Lieshout, gevestigd op een bedrijventerrein aan de Maas in Rotterdam, werken tegenwoordig zo’n vijftien mensen aan de productie van de meest uiteenlopende beelden en installaties. Promotie en verscheping van werk voor tentoonstellingen over de hele wereld gebeuren ook vanuit Atelier Van Lieshout. Voor Nederland is de schaal van dit kunstbedrijf uniek, alleen vergelijkbaar met de werkwijze van succesvolle buitenlandse kunstenaars als Andy Warhol, Olafur Eliasson en Jeff Koons.
Het ideaal van een hedonistische, autarkische commune werd gedurende de zomermaanden van 2001 op het terrein van Atelier Van Lieshout in praktijk gebracht. Voor de infrastructuur van AVL-Ville werden ingenieuze installaties ontworpen – niet alleen voor de productie van voedsel, energie en, niet onbelangrijk, alcohol, maar ook voor het zuiveren van water. Gratis vervoer vanuit het centrum van Rotterdam naar de ‘vrijstaat’ moest voldoende publiek trekken naar het restaurant om inkomsten te genereren. Een conflict met de gemeente over de alcoholvergunning leidde uiteindelijk mede tot sluiting.
Joep van Lieshout is ‘gefascineerd door macht’, zoals hij in een interview vertelde en ‘door organisaties en systemen’. In zijn werk maakt hij de tegenstellingen zichtbaar die hiermee onvermijdelijk gepaard gaan: vrijheid-onvrijheid, rationaliteit-irrationaliteit, individu-groep. Elke utopie heeft een duistere keerzijde. Na de sluiting van AVL-Ville ontwikkelde Van Lieshout The Disciplinator (2003), een met mathematische precisie ontworpen werkkamp met houten barakken waar 72 gevangenen in ploegendienst boomstammen zagen.
The Technocrat (2003) gaat nog een stap verder in de onderdrukking en het fysiek maximaal uitbuiten van mensen. Centraal in dit gesloten systeem staat een biogasinstallatie die menselijke uitwerpselen verwerkt tot methaangas. Via trechters en slangen krijgen duizend onderdanen dagelijks voedsel en alcohol toegediend, die met behulp van dit gas zijn bereid. De tien meter lange rode Funnelman (2004) die uitgestrekt langs de A27 bij Breda ligt, lijkt wel op de onderdanen van The Technocrat. Het beeld wekt in eerste instantie misschien associaties met het gedwongen voeren van ganzen voor de bereiding van de foie gras. Maar misschien vertolkt de man meer het gevoel in een dwangbuis te zitten dat veel werknemers bekruipt wanneer ze in hun auto dagelijks stilstaan in de file.
Rationeel en efficiënt organiseren, veel geld verdienen en dat alles liefst zo duurzaam mogelijk. Tegenwoordig onderschrijven vrijwel alle bedrijven en organisaties dit credo, ook SlaveCity, waaraan Van Lieshout sinds 2005 werkt. Hij heeft nauwkeurig berekend dat met de inzet van 200.000 slaven die zeven uur per dag in een call center werken, de jaarlijkse winst kan oplopen tot 7,8 miljard euro. Loon verdienen de slaven niet, maar kost, inwoning, vertier en bordeelbezoek zijn perfect geregeld. Van alle gebouwen en installaties bestaan inmiddels maquettes, tekeningen of schilderijen en de stad is – hoe kan het anders – energieneutraal. Alles is recyclebaar, inclusief de slaven zelf. Als ze niet meer functioneren, worden hun lichamen verwerkt en komen vitale organen beschikbaar voor transplantatie. In het stadsplan is ook een centraal georganiseerd ziekenhuis met goed geoutilleerde operatiekamers opgenomen.
Wie het ongemakkelijke gevoel bekruipt dat SlaveCity verdacht veel overeenkomsten vertoont met een concentratiekamp, heeft geen ongelijk. Deze macabere oorden van massavernietiging vormden wel degelijk een inspiratiebron, maar SlaveCity is volgens Van Lieshout helemaal up-to-date. In zijn Gesamtkunstwerk is de mens gereduceerd tot een radertje in een goed geoliede machine, die geheel is ingesteld op duurzaamheid en winstgevendheid. Helemaal onbekend komen deze uitgangspunten ons niet voor, maar de situatie in SlaveCity lijkt veel op satire of op een tamelijk lugubere grap.
SlaveCity is onderdeel van de Bosch Grand Tour. In 2016 staat niet alleen de geboortestad van Jheronimus Bosch (ca. 1450-1516), maar heel Noord-Brabant in het teken van Nederlands’ beroemdste schilder uit de middeleeuwen. Onder de naam Bosch Grand Tour presenteren zeven vooraanstaande Brabantse musea een reeks bijzondere tentoonstellingen. Laat u inspireren en verrassen tijdens een ontdekkingstocht langs actuele kunst, design en cultuur in ‘s-Hertogenbosch, Breda, Eindhoven en Tilburg.
Bosch Grand Tour is een project van het Van Abbemuseum, De Pont museum, MOTI Museum of the Image, Natuurmuseum Brabant, Het Noordbrabants Museum, Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch en het TextielMuseum in het kader van de manifestatie Jheronimus Bosch 500. De tentoonstelling SlaveCity is mede mogelijk gemaakt met steun van Fonds 21.
Museum De Pont Tilburg
Wilhelminapark 1
5041 EA Tilburg
T 013 – 543 8300
E info(at)depont.nl
Openingstijden:
dinsdag – zondag van 11.00 – 17.00 uur.
# meer info website Museum De Pont
fleursdumal.nl magazine
More in: Andy Warhol, Art & Literature News, Design, FDM Art Gallery, Jheronimus Bosch, MUSEUM OF LOST CONCEPTS - invisible poetry, conceptual writing, spurensicherung
Tilburgse luchtschepen naar Madrid
Vijf gevederde luchtschepen en acht vreemde vogels zijn deze maand naar het warme zuiden getrokken.
Deze dertien droomwerken van de Tilburgse kunstenaar Sjon Brands vormen ruim drie maanden lang de gevleugelde tentoonstelling Artilugios Bosquianos: Sjon Brands in het prachtige Museo Lázaro Galdiano in het centrum van Madrid. De expositie loopt parallel met de grote Jheronimus Bosch tentoonstelling (El Bosco. Exposición del V Centenario) in het even verderop gelegen Museo del Prado tot en met 11 september 2016.
Dus mocht u deze zomer nog Madrid aandoen dan kunt mooi een dubbelslag maken!
De Tilburger is erg in zijn nopjes met deze tentoonstelling: “Er is warme belangstelling voor mijn werk in Spanje. Dat had ik nooit verwacht, maar het is natuurlijk een feest als zoiets gebeurt. Ze zijn nogal gecharmeerd van de humor en de gekte die in mijn werk zit. Ze moeten er erg om lachen.”
Zijn werk komt te staan tussen beroemde Spaanse schilders als El Greco, Goya en Velázquez. In de centrale hal van het museum komen twee van zijn luchtschepen te hangen. “In Spanje zijn ze ervan overtuigd dat mijn werk past in de traditie van ‘hun’ El Bosco. Vandaar ook de naam, die Bosschiaanse constructies betekent.”
De tentoonstelling werd op donderdag 2 juni 2016 om 12.00 uur feestelijk geopend door de Nederlandse ambassadeur in Spanje en opgeluisterd door een concert van de New Royal Flaminga Band (Martin Fondse, Jan Wirken, Eric van de Westen en Peter Kalb).
De expositie duurt tot en met zondag 11 september 2016 en is van dinsdag tot en met zaterdag geopend van 10.00 tot 16.30 uur, op zondag van 10.00 tot 15.00 uur. Museo Lázaro Galdiano, Serrano 122, Madrid. Meer info: www.flg.es of www.sjonbrands.nl.
‘Artilugios bosquianos: Sjon Brands’
Conservator: Amparo López
Organisatie: Stichting Jheronimus Bosch 500, stichting Bosch y Bosco en de Fundación Museo Lázaro Galdiano
In samenwerking met: de Nederlandse Ambassade in Madrid / la Embajada del Reino de los Paises Bajos
Van 2 juni tot en met 11 september 2016 (opening 2 juni 2016)
Museo Lázaro Galdiano,
Calle de Serrano 122,
Madrid
Bezoek bij de toegang van het museum inbegrepen (toegang 6€).
Metro: lijn 5 Rubén Dario / lijn 9 Nuñez de Balboa / lijn 7 en 10 Gregorio Marañón
Twitter #ArtilugiosBosquianos
Openingstijden: Dinsdag tot zaterdag van 10 tot 16.30 uur, zondag tot 15.00 uur, maandag gesloten.
# Meer informatie: www.flg.es / www.sjonbrands.nl / www.boschybosco.org
fleursdumal.nl magazine
More in: Art & Literature News, Brands, Sjon, Department of Birds of Prey, Jheronimus Bosch, Sjon Brands, Theater van de Verloren Tijd
Vroom, frivool, vilein
In Den Bosch zijn zondag 28 februari heel wat dichters te vinden. Om 15.00 uur wordt daar dan in het Jheronimus Bosch Art Center aan het Jeroen Boschplein 2 de bundel Vroom, frivool, vilein voorgesteld.
Pien Storm van Leeuwen verdiepte zich in de beeldtaal van Jheronimus Bosch en selecteerde uit zijn schilderijen tal van fragmenten die in hun samenspel een beeld geven van de belevingswereld van de grote schilder. Een dertigtal dichters schreef op haar verzoek poëzie bij deze vensters op Jheronimus Bosch.
Het betreft Bert Bevers, Lut De Block, Catharina Boer, Frans August Brocatus, Olaf Douwes Dekker, Maarten van den Elzen, Christina Guirlande, Albert Hagenaars, Bauke van Halem, Kees Hermis, Marijke van Hooff, Joris Iven, Geert De Kockere, Peter Korsman, Marije Kos, Frans Kuipers, Pieter Luykx, Kees van Meel, Jasper Mikkers, Merel Morre, Ronella Moser, Herbert Mouwen, Hannie Rouweler, Els van Stalborch, Pien Storms van Leeuwen, Wim van Til, Rob van Uden, Jace van de Ven, Willem van de Vrande en Victor Vroomkoning.
Heel wat van hen zullen hun bijdrage deze middag voor de microfoon brengen. Jo Timmermans, voorzitter van de Stichting Jheronimus Bosch Centrum, spreekt een welkomstwoord waarna Pien Storms van Leeuwen en de dichters het publiek langs beeld en poëzie zullen voeren. Deborah Jacobs zorgt met oude ballades voor de muzikale omlijsting.
Vroom, frivool, vilein is een publicatie van Stichting TrajarT/Ceedata in Chaam.
VROOM, FRIVOOL, VILEIN: POËTISCHE VENSTERS OP JHERONIMUS BOSCH
Den Bosch 28 februar1 2016
fleursdumal.nl magazine
More in: Art & Literature News, Bevers, Bert, Elzen, Maarten van den, Jheronimus Bosch, Mikkers, Jasper, Ven, Jace van de
Thank you for reading Fleurs du Mal - magazine for art & literature