Fleurs du Mal Magazine
Or see the index
Hij bladert door de mappen met foto’s. In tien mappen heeft hij de foto’s van de molen en de meelfabriek verzameld.
Ook foto’s van de mensen in het dorp, want iedereen werkte bij de fabriek. Een eeuw lang heeft de fabriek het leven in het dorp beheerst.
Elke dag werkt hij een paar uur aan de bijschriften. Het is een hels karwei om de namen op te sporen van vergeten mensen. Hoe verder terug in de tijd, hoe meer het lijkt of de mensen van dag tot dag hebben geleefd. Ze schreven weinig op. De boekhouding van de weduwe Hubben-Houba was niet meer dan een aantekenboekje. De tien werknemers hadden alleen voornamen. Hoe wist de weduwe het onderscheid tussen de drie Jannen en de twee Jozefs?
Vervelend is dat hij in zijn roes weer een map door elkaar gehusseld heeft. Te veel pillen geslikt voor verwijding van de bloedvaten, om meer bloed naar zijn hersenen te sturen. Het gevolg is dat hij alleen maar een vage herinnering aan de voorgaande dagen heeft. Dagen dat hij niet buiten is geweest. Niet eens beneden. Niet is aangekleed. Gelukkig hebben de medicijnen geholpen en is hij weer helder. Hij moet in zijn archief gezocht hebben naar foto’s die er niet zijn. Hij weet het nog vaag.
Soms is hij op zoek naar foto’s van Jacob.
Als hij helder is weet hij dat er geen foto’s van Jacob zijn.
Ton van Reen: Het diepste blauw (040)
wordt vervolgd
fleursdumal.nl magazine
More in: - Book Stories, - Het diepste blauw, Archive Q-R, Reen, Ton van
Al vroeg in de ochtend vertrekt zijn vader in de zwarte Ford naar de boeren, om graan in te kopen voor de meelfabriek.
Zijn werk kost zweet, bloed en tranen. Directeur Frits schrijft zijn vader voor hoeveel hij uit mag geven en daar mag hij geen cent bovenop doen.
`Onderhandelen met boeren over een prijs is bijna onmogelijk’, zegt vader. `Ze willen het onderste uit de kan. De room is voor de boeren en toch voelen ze zich altijd bestolen.’
Wat vader over de boeren vertelt, is precies het tegenovergestelde van wat grootvader Bernhard erover vertelt. Die zegt altijd dat de boeren te weinig krijgen.
Vader zwerft door het hele land. Bijna elke week brengt hij handdoeken mee waarop de namen van de hotels zijn geborduurd. Moeder is daar kwaad over, omdat hij ze pikt, maar hij zegt dat hij erom vraagt en ze krijgt als souvenirs. Ze hebben er een kast vol van, maar moeder gebruikt ze nooit.
Vader is alleen op zondag thuis, maar ook dan heeft hij geen tijd voor Mels. Dan gaat hij naar de hoogmis en daarna kaarten in het café. Daar is dan ook de jonge directeur Frans-Joseph, die een kwade dronk heeft. In het café gaat hij net zo tekeer tegen zijn kaartvrienden als door de week tegen de arbeiders. Niemand durft tegen hem te zeggen dat ze liever zonder hem kaarten. Zeker Mels’ vader niet.
`Rot maar op’, hoeft Frans-Joseph maar te zeggen. `Rot jij maar op.’ Zoals hij dat soms tegen mensen zegt als hun gezicht hem niet aanstaat of hun werk hem niet bevalt. Ze moeten altijd oppassen voor de directeuren.
Het kaarten eindigt meestal met ruzie. Vaak gaat Frans-Joseph met herrie naar huis. Als vader na zo’n kaartpartij thuiskomt, zegt hij geen stom woord en heeft hij hoofdpijn.
Soms zoekt Mels zijn vader op in het café. Dan krijgt hij limonade. Maar daar is het hem niet om te doen. Hij wil hem alleen maar vragen om naar huis te komen, omdat moeder op hem zit te wachten. Vader blijft altijd net zo lang in het café als de directeur en vaak is dat tot aan het avondeten.
Slechts op een enkele zondag, als Frans-Joseph op reis is of gewoon op vakantie, gaan ze met het gezin een stukje rijden. Na het middagdutje van vader. Nooit ver. Vader rijdt niet graag op zondag. Mels vindt die korte ritjes niet erg. Later haalt hij de schade wel in. Dan koopt hij zelf een Ford of een Borgward Isabella. Net zo’n grote zwarte bak als directeur Frits heeft.
Ton van Reen: Het diepste blauw (039)
wordt vervolgd
fleursdumal.nl magazine
More in: - Book Stories, - Het diepste blauw, Archive Q-R, Reen, Ton van
Hij hoort ritselen, boven het plafond. Om muizen stil te krijgen, hoef je alleen maar aan ze te denken. Ze lezen je gedachten. Ze hebben er iets voor in hun hersenen, een zintuig dat hun zegt: pas op voor mensen, mensen zijn moordenaars.
Hij kijkt weer in de spiegel. Het weinige, overgebleven haar. Hij is heel anders dan hoe hij zichzelf zou willen zien. Ouder. Moe. Pafferig. Hij wendt de blik af. Als hij al niet zonder afkeer naar zichzelf kan kijken, hoe kan hij dan van anderen verlangen dat ze hem wél liefdevol tegemoet treden? Waarom is de buitenkant van zijn hoofd zo anders dan wat er in de binnenkant leeft? In zijn hoofd is hij jong, soms een kind en rent hij rond, onvermoeibaar. Vroeger heeft hij zich nooit kunnen voorstellen dat hij zo oud zou worden als zijn vader, laat staan als zijn grootvader. Maar in jaren heeft hij zijn vader allang overleefd. Zijn grootvader Bernhard heeft hij al bijna ingehaald. Zo oud als grootvader Rudolf wil hij niet eens worden. Het was beter geweest dat hij net zo jong was gestorven als zijn vader, dan had hij deze ellendige tijd niet hoeven mee te maken. Wie vroeg sterft, laat een hoop ellende aan zich voorbijgaan. Als zijn vader oud was geworden, zou hij alleen maar ongelukkig zijn geweest.
Ton van Reen: Het diepste blauw (038)
wordt vervolgd
fleursdumal.nl magazine
More in: - Book Stories, - Het diepste blauw, Archive Q-R, Reen, Ton van
Thija hinkelt altijd. Ze loopt nooit gewoon.
`Kom je?’ roept ze door de brievenbus.
Mels vliegt de trap af.
Thija zit op het stoepje, haar benen recht vooruit, in haar hand een witte muis.
`Gekregen’, zegt ze. `Witte muizen brengen geluk.’
`Van je vader?’
`Hij was een avond thuis. Hij is weer weg. Vanochtend vroeg al.’
`Nu heb ik hem nog niet gezien.’
`Als hij meer tijd heeft …’
`Hij heeft nooit tijd.’
De muis klimt langs haar jurk omhoog, tot aan haar nek. Hij snuffelt aan de boothals van haar jurk, die veel van haar borst bloot laat. Haar sleutelbeenderen zijn de kapstok waar haar jurk aan hangt.
De muis kruipt onder de jurk.
`Pas op. Hij bijt.’
`Welnee. Hij wil melk.’
`Heksenmelk?’
`Je bent bang, hè, dat ik je betover! Ik wacht nog even. Straks. Dan delen we het snoep dat ik van mijn vader heb gekregen. Ik kan het niet bewaren. Er zitten muizen op zolder. ‘s Nachts komen ze op mijn kamer.’
`Jij bent toch niet bang van muizen. Je hebt er zelf een.’
`Deze is wit. Die is lief, maar grijze muizen zijn eng.’
Ton van Reen: Het diepste blauw (037)
wordt vervolgd
fleursdumal.nl magazine
More in: - Book Stories, - Het diepste blauw, Archive Q-R, Reen, Ton van
Mels bestudeert zijn gezicht in de spiegel. Altijd heeft hij gezocht naar overeenkomsten met hem en zijn vader en zijn grootvader Rudolf. Maar hij heeft nooit iets van hen in zijn eigen gezicht herkend. Hij heeft de rimpels van iemand die zijn hele leven met veel vragen zit, maar er geen antwoorden op kan vinden.
`Je ontbijt is klaar!’ Hij weet precies hoe Lizet daar staat, onder aan de trap.
`Ik kom.’ Vlug poetst hij zijn tanden en gooit de plaid over zijn benen. Hij rolt naar de deur, maar stopt bij de boekenkast. Even strelen zijn vingers de boeken die hij over China heeft verzameld. Hij heeft ze vaak herlezen. Vooral de oude boeken. Toen China nog een sprookjeswereld was en de Chinezen nog niet met zo veel waren en allemaal verschillend. Vóór de tijd dat ze in die rare pyjamapakken liepen. Nieuwe boeken over China wil hij niet. De nieuwe Chinezen, die hetzelfde proberen te zijn als Amerikanen of Europeanen, laten hem koud.
Hij bladert even door een map. Rangschikt een paar foto’s. Hij moet alles meenemen naar de lezing die hij straks zal geven.
Hij rolt door naar de lift bij de trap en klikt zijn rolstoel vast. Hij kan het ding zelf bedienen. Het is een uitkomst. Voordat de lift werd geïnstalleerd, had hij twee jaar vastgezeten op de bovenverdieping. Hij had het contact met de mensen bijna verloren. Toevallig dat iemand die hij had leren kennen in de verpleegkliniek hem over die lift had geschreven.
Langzaam zakt de lift langs de trap naar beneden en stopt precies voor de twee uitvergrote foto’s van de Wijer aan de wand in het halletje. De Wijer in de zomer, fluisterend tussen bloemtapijten. De Wijer in de winter, glinsterend donkerblauw ijs tussen witte velden. Het diepste blauw. Hij heeft de foto’s zelf genomen en ze op plaatsen gehangen waar vroeger de schilderstukjes van Hubert Graus hingen. Die heeft hij op de zolder gezet. Zelf gemaakt leek altijd beter, al zou hij nu de schilderijen graag weer van de zolder halen. Het waren gedroomde plaatjes. Romantisch. Met meer licht dan er ooit was geweest en in kleuren die feller waren dan in het echt. Ze drukten uit hoe mooi ook Graus de Wijer vond.
Hij rijdt naar de keuken die vol is van het lawaai van de afzuigkap. Sinds ze zelf geen koffie meer drinkt, heeft Lizet een hekel aan de geur.
Ze schenkt een kop in en legt de krant voor hem op tafel. Ze loopt nog steeds in nachtjapon en ochtendjas, ook al weet ze dat hij daar niet van houdt.
`Er was vannacht wat te doen bij de meelfabriek’, zegt ze, over het lawaai van de afzuigkap heen. `Ik heb politie gezien. Er stond groot licht op de silo. Het leek wel film.’
`Ik heb een vliegtuig gehoord.’
`Dieven hebben bouwmateriaal gestolen.’
`Ze bouwen appartementen in de silo’, zegt Mels.
`Wie bedenkt zoiets? Net of het iets moois is.’
`Het is een monument. Het enige opvallende gebouw dat het dorp heeft, naast de watermolen.’
`Het dorp zou mooier zijn zonder dat kreng’, zegt ze. `Straks krijg je nog toeristen. De dieven gaan hun al vooruit.’
`In mijn boek …’
`Hou daar toch mee op. Je schrijft dingen die je niet meent. Je moet aardig blijven voor iedereen. Ook voor de directeuren. Het wordt niks. Het staat vol leugens.’
`Heb je erin gelezen?’
`Je verzwijgt dat jij het was die de mensen hun ontslag moest geven.’
`Dat deed ik niet uit mezelf!’
`Dadelijk, als je die presentatie houdt, zullen ze je er misschien naar vragen. Ik heb het altijd rot gevonden. Die directeuren zitten ver weg. Jij bent er nog. Jou kijken ze erop aan.’
Het doet hem pijn, maar ze heeft gelijk. De jaren dat er gebrek was aan werk, omdat meel uit Amerika werd verkocht onder de kostprijs van het meel van de fabriek, beleefde hij de slechtste momenten uit zijn bestaan. De bazen lieten hem het vuile werk opknappen. Hij moest de mensen op straat zetten, in een tijd dat ook elders weinig werk te vinden was. De arbeiders hadden hem kwalijk genomen dat hij onder één hoedje speelde met de directeuren. Hij had die judasrol moeten weigeren, maar hij was bang geweest voor zijn eigen baan.
Hij eet een snee brood, met jam, heel dun. Geen boter, vanwege zijn buik.
Marjan komt binnen, om hem aan te kleden.
`Ben je klaar?’
`Ik ben net beneden.’
`Ik heb haast.’ Sinds de verpleegster van het Groene Kruis niet meer komt, helpt zijn dochter hem elke ochtend. Voor Lizet is hij te zwaar. Uitkleden kan ze hem wel, maar aankleden niet meer.
Haastig neemt hij een slok van de hete koffie, rolt terug naar de lift en zoemt naar boven.
Marjan heeft zijn kleren al op bed gelegd. Hij doet zijn kamerjas uit. Ze trekt zijn pyjama en bezwete ondergoed uit. Haar koude handen ergeren hem.
`Je ruikt naar pillen.’
`Ik kan het niet helpen dat je die dingen ruikt.’
`Ik zeg niet dat je stinkt.’
`Je zegt het elke dag.’
`Je ruikt naar een apotheek. Ik zeg toch niet dat een apotheek stinkt.’
`In China verkopen ze darmen van apen en vleermuizen als medicijn.’
`Dan lopen ze daar behoorlijk achter.’
Ze wast hem. Routineus doet ze hem schoon ondergoed aan, een overhemd, een wijde trainingsbroek, sokken, pantoffels.
`Jij met je China. Wat weet je over ons?’
`Alles.’
`Laat maar. Je bent net een klein kind, dat is ook altijd alleen met zichzelf bezig. Dat vindt het ook gewoon dat het verzorgd wordt.’ Ze kijkt hem geïrriteerd aan. Elke week verwijt ze hem wel een keer dat hij ondankbaar is, dat hij zich aanstelt, dat hij geen rekening houdt met haar en met haar moeder.
`Ik had vandaag willen uitslapen. Herman is thuis. Maar ik moest eruit voor jou. Is het niet voor de baby, dan is het voor jou.’
Hij moet op zijn tanden bijten. Hij wil niet schreeuwen, maar hij schreeuwt het opeens uit.
`Laat me dan barsten! Duw me maar door het raam naar buiten! Duw me de brug af, dan kun je elke dag uitslapen!’
Ze rolt hem naar de spiegel.
`Schreeuw maar. Kijk naar jezelf. Hoe je eruitziet als je schreeuwt! Zie je die kop!’
Ze loopt de kamer uit. Verslagen blijft hij achter. Te klein om voor zichzelf te kunnen zorgen. Niet groot genoeg om zichzelf in bedwang te houden.
Terwijl hij met nijdige bewegingen zijn haar kamt en zichzelf in de spiegel bekijkt, hoort hij haar naar beneden lopen. Het driftige tikken van haar hakken over de tegels in de keuken. De dichtvallende keukendeur. De slaande voordeur. Haar wegstervende voetstappen op straat. Het lijkt wel of ze rent. Hij blijft ernaar luisteren, tot hij andere passen hoort die dichterbij komen. Een kind loopt hinkelend over het trottoir. Stip, stip, stap. Stip, stip.
Ton van Reen: Het diepste blauw (036)
wordt vervolgd
fleursdumal.nl magazine
More in: - Book Stories, - Het diepste blauw, Archive Q-R, Reen, Ton van
`Wat kijk je me toch aan?’ vraagt grootvader Rudolf.
`Ze zeggen dat ik op niemand lijk.’
`Wie zegt dat?’
`Nou ja, Tijger. Hij lijkt op zijn vader én op zijn moeder.’
`Jouw neefje Tijger lijkt op Bernhard toen hij jong was. Hij moet maar oppassen, anders groeit hij ook op voor galg en rad. Wat wil jij later worden?’
`Zeeman.’
`Jij hebt ook bloed van Bernhard.’
`Wij gaan samen naar China. Tijger, Thija en ik.’
`Jullie zijn een gek stel.’ Grootvader Rudolf schudt zijn hoofd. `Die Thija is geschift. Hoe oud zijn jullie nu?’
`Twaalf.’
`Dan moet een meid verstand hebben.’
`Ze is de beste op school.’
`Dat bedoel ik niet. Ik bedoel wijsheid. Wijsheid is de voerman van je verstand. Met verstand word je directeur van de bank. Met wijsheid word je …’ Hij aarzelt.
`Directeur van de school?’
`Zoiets. Of pastoor. Misschien wel paus.’
`Ik wil geen paus worden.’
`Dat kun je ook niet worden, jongen. Voor dat ambt word je geroepen vanwege je onmetelijke wijsheid. Zo wijs kunnen er maar weinig zijn.’ Grootvader trekt diepe rimpels in zijn voorhoofd.
`Bent u zo wijs?’
`Wie wijs is, zal nooit over zijn eigen wijsheid spreken. Maar toch, ik zeg het je eerlijk, eigenlijk had ik best paus kunnen zijn.’
Ton van Reen: Het diepste blauw (035)
wordt vervolgd
fleursdumal.nl magazine
More in: - Book Stories, - Het diepste blauw, Archive Q-R, Reen, Ton van
Als hij eindelijk zijn blaas heeft geleegd, schuift hij terug in de rolstoel en hijgt even uit.
Zijn lijf wordt te zwaar. Het krijgt te weinig beweging. Hij zit en ligt. Waarom kan een mens zijn lijf niet vormen zoals hij het zelf wil hebben?
Hij tilt zijn armen op en houdt ze zo lang mogelijk omhoog. Tot de spieren pijn doen. Tot zijn schouders doof aanvoelen. Hij moet ze trainen. Elke dag drie keer. Weer steekt hij ze omhoog en telt tot twintig. Tot ze aanvoelen als blokken lood. Het is de prijs voor zijn laatste stukje vrijheid.
Het zweet staat op zijn voorhoofd. Hij ziet sterretjes van vermoeidheid.
Als hij uitgehijgd is, rijdt hij naar de verlaagde toilettafel. De spiegel is onbarmhartig, elke dag. Blauwgrijze ogen.
Een streng gezicht.
Ton van Reen: Het diepste blauw (034)
wordt vervolgd
fleursdumal.nl magazine
More in: - Book Stories, - Het diepste blauw, Archive Q-R, Reen, Ton van
Over mensen hoef je grootvader Bernhard niets wijs te maken. Hij weet precies hoe ze zijn.
`Vertel nog eens over de Chinezen’, zegt Mels, zijn handen koelend aan zijn bierglas.
`Ik heb die lui nog gezien toen ze geel waren’, zegt grootvader.
`Leden ze aan de gele verf?’
`Nee. Ze waren alleen maar geel omdat in China bijna altijd de zon schijnt. De mensen lopen er rond met hoeden van doorzichtig geel papier. Daardoor lijken ze geel.’
`Hebben alle Chinezen doorzichtige oorschelpen?’
`Ik heb wel gezien dat ze grote oren hebben, soms zo groot dat ze vissen in hun oorschelpen kunnen laten rondzwemmen. De keizer had lakeien in dienst alleen maar vanwege hun oren, omdat het zulke mooie aquariums waren.’
`Opa, u fantaseert.’
`Misschien is dat zo, jongen. Alles wat als waarheid wordt verteld, is uit fantasie ontstaan. Zullen we kaarten?’
Mels is heel tevreden met het antwoord, want dat is precies hoe Tijger en hij erover denken: de waarheid bestaat niet.
Terwijl ze kaarten, verstrijkt de middag.
Mels bestudeert de gezichten van schoppenboer en ruitenvrouw, die maar nooit samen een paar kunnen worden, hoewel ruitenvrouw de knapste vrouw van het spel is en schoppenboer de flinkste man. Ruitenvrouw kijkt hem altijd recht aan met haar betoverende ogen. Het zijn de ogen van Thija.
De zon zakt zo laag dat ze in zijn kaarten kan kijken en de mooie volle lippen van ruitenvrouw nog lichter maakt. Mels mijmert te lang over de mooie ogen van ruitenvrouw en is weer te laat om een slag binnen te halen. Hij loopt steeds achter, omdat ook de vier koningen verhalen in hem oproepen. Hij ziet schoppenkoning aan het hoofd van een leger met hellebaarden bewapende soldaten optrekken naar het slot van ruitenkoning, waar hij ruitenvrouw gaat schaken. En in hartenheer, de man met de zachte droevige ogen die alle vrouwen vertederen, ziet hij zichzelf. Alle vrouwen zijn verliefd op hem. Ook ruitenvrouw, met haar ogen die hem altijd volgen.
`Mels, je bent!’
In zijn haast maakt hij een verkeerde keuze en is in één keer de nutteloos bij elkaar gestoken hartenboer en schoppenkoning kwijt. Hij zit weer met lege handen.
`Je weet toch, in zetjes spaar je alleen de kaarten van één soort’, zegt grootvader. `Alleen harten. Alleen ruiten. Alleen koningen.’
Als het spel uit is, leggen ze de kaarten op een stapeltje op de vensterbank, klaar voor de volgende keer.
Grootvader wil zijn dutje doen. Hij gaat op de divan liggen en vouwt de handen op zijn buik.
`Komen jullie morgen weer?’
`Zeker.’
Grootvader sluit de ogen. Dat is het sein om te vertrekken.
Ze lopen het tuinpad af en staan aan de Wijer.
`Wat grootvader over Chinezen vertelt, is onzin’, zegt Tijger. `Over de dingen die écht zijn gebeurd, vertelt hij nooit wat.’
`Het was allemaal zo gruwelijk dat hij er niet over wíl vertellen’, zegt Mels. `Dat ze hem het dorp uit joegen, dat was schandelijk. Stel je voor, alleen maar omdat hij de vader van je moeder werd. Ze waren niet getrouwd. Dat was tóén schande.’
`De mensen kletsen ook over ons’, zegt Tijger.
`Omdat ik nog steeds met jullie ga?’ vraagt Thija.
`Ze vinden je te oud om met jongens te spelen en te jong om te vrijen. Ze willen dat je met meisjes loopt.’
`Toch niet met Lizet met haar rare rokken!’
`Kemp is gek op Lizet’, zegt Tijger.
`Hoezo?’ vraagt Thija.
`Hij kijkt altijd zo … zo …’
`Zo onnozel’, lacht Thija.
`Ze draagt een kanten band om haar dijbeen’, zegt Mels.
`Hoe weet jij dat?’ Thija is verrast.
`Toen … toen …’ hij hakkelt.
`Heb jij wat met Lizet?’
`Ik val nog liever dood’, zegt Mels uit de grond van zijn hart.
Ton van Reen: Het diepste blauw (033)
wordt vervolgd
fleursdumal.nl magazine
More in: - Book Stories, - Het diepste blauw, Archive Q-R, Reen, Ton van
Mels herinnert zich het gevit van grootvader Bernhard op de rijkdom van de directeur. Hij kon niet verdragen dat de oude Frits op zijn gat zat en toch steeds meer geld op zijn bankrekening kon bijschrijven.
Later had ook Mels, die bijna veertig jaar boekhouder is geweest van de fabriek, met een rot gevoel de winsten bijgeschreven op de tegoeden van de heren Frans-Hubert en Frans-Joseph, de zonen van Frits, die samen de directie voerden maar meer in Zwitserland zaten dan in de fabriek. Ze hoefden zich ook nauwelijks in te spannen om hun product te verkopen. Er was altijd vraag naar brood. Meel was wit goud voor de heren, maar de arbeiders hadden altijd een karig loon gekregen. Als Mels op vrijdagmiddag de loonzakjes vulde, schaamde hij er zich voor dat er zo weinig van de winst werd uitgegeven aan de lonen. Als hij er soms iets van zei, verdedigden de heren Frans-Hubert en Frans-Joseph (de oude Frits was toen al overleden) zich altijd met de woorden dat de arbeiders het goed hadden en dat ze nauwelijks eten hoefden te kopen. Ze hadden immers allemaal een volkstuin op een perceel grond van de fabriek dat lag ingeklemd tussen de Wijer en de dode trambaan waarvan de rails in de oorlog waren gebombardeerd.
Als afscheidscadeau heeft Mels van meneer Frans-Joseph een paar spullen uit het kantoor gekregen. Hij had ze bij hem laten bezorgen omdat Mels tijdens de sluiting van het bedrijf nog in het revalidatiecentrum zat. De lakstempels met het logo van de fabriek. De tikmachine waarop de letter F was afgebroken, maar die uit gierigheid van de directeuren nooit vervangen was, zodat Mels op alle brieven en facturen de grote en de kleine f met de pen had moeten aanvullen. Niets werd vervangen. Na het afscheid van grootvader Bernhard werd het transport van graan en meel door een vervoersbedrijf overgenomen en werd de vrachtwagen in een loods gezet. Daar had hij meer dan dertig jaar staan roesten.
Toen Mels als achttienjarige op het kantoor begon, had hij het idee gehad dat de fabriek er voor altijd zou zijn. Heel laat pas had hij begrepen dat de woorden van grootvader Bernhard uitkwamen. `De eerste generatie werkt zich te barsten, de tweede behoudt wat ze heeft, de derde weet niet meer hoe de voorgaande generaties geploeterd hebben en dat de welvaart haar in de schoot is geworpen. Zij verkwanselt wat ze in handen heeft.’ Grootvader Bernhard heeft gelijk gekregen. Na het verscheiden van meneer Frits hadden zijn zonen er met de pet naar gegooid.
Ton van Reen: Het diepste blauw (032)
wordt vervolgd
fleursdumal.nl magazine
More in: - Book Stories, - Het diepste blauw, Archive Q-R, Reen, Ton van
Ze rijden door een tussen de heuvels liggend dorp, met een kasteel en een kerk die een toren heeft in de vorm van een ui.
Met z’n drieën moeten ze de zitplaats voor de bijrijder delen. Thija zit bij de jongens op schoot, een bil op elk paar knieën.
`In dit gat zijn de mensen nog heel braaf’, zegt grootvader. Terwijl hij praat, dampt de rook van zijn sigaret uit zijn neus en mond. `De mensen hier hebben altijd onder de knoet gezeten van de kasteelheren. Ze kijken nog altijd op tegen heren. De meelfabriek profiteert daarvan. Meneer Frits biedt ze veel te lage prijzen voor hun graan en zij durven niet om meer te vragen. Als ik hun koren kom laden, klagen ze erover bij mij, maar vooral bij jouw vader, Mels. Als inkoper van de fabriek is hij de kop van Jut.’
`Haten de boeren hem?’
`Niet hem persoonlijk. Ze weten wel dat hij zelf niets over de prijs te zeggen heeft. Hij is een boodschappenjongen. Hij moet het koren op opbrengst schatten als het nog op het veld staat, maar hij biedt altijd te weinig.’
`Het is ook niet eerlijk’, zegt Mels. Een bot in de bil van Thija drukt op zijn knie, maar hij geeft geen kik.
`In de handel is niets eerlijk’, zegt grootvader, terwijl hij naar een non zwaait die als een zwart spook bij een bushalte staat. `Soms neem ik dat mens mee, maar nu laat ik haar staan. Twee meiden op schoot lijkt me wat veel voor jongens die nog niet groter zijn dan garnalen.’
Ze stoppen bij een boerderij. Een paar honderd zakken graan liggen klaar op een vlonder. Met een kraan zet grootvader de zakken op de wagen, stuk voor stuk. Dat duurt een uurtje. Ze hebben tijd wat rond te kijken in de varkensstallen en de kippenhokken. Van de boerin krijgen ze elk een windei waarin ze een gaatje prikken om het leeg te drinken. Mels voelt hoe de zachte schaal van het ei tussen zijn vingers in elkaar schrompelt. Het krimpende omhulsel voelt aan als de huid van een pad.
Bij de volgende boerderij, waar grootvader een kleine silo leegzuigt naar de bulkbak op de vrachtwagen, mogen ze proberen een koe te melken. Hoe ze ook aan de spenen trekken, er komt geen druppel uit. Pas als ze merken dat iedereen hen staat uit te lachen, begrijpen ze dat ze proberen een koe te melken die nog nooit heeft gekalfd.
Laat in de middag komen ze terug in het dorp, met een vrachtwagen die zo vol is dat hij bijna door zijn veren zakt.
`We brengen goud binnen’, zegt grootvader tevreden als hij het fabrieksterrein oprijdt. `Van honderd graankorrels bak je een brood. We hebben zeker tienduizend broden op de wagen. Elke dag. Snappen jullie nu waarom meneer Frits Hubben en zijn zonen zo rijk zijn?’
Ton van Reen: Het diepste blauw (031)
wordt vervolgd
fleursdumal.nl magazine
More in: - Book Stories, - Het diepste blauw, Archive Q-R, Reen, Ton van
De vrachtwagen van grootvader Bernhard staat voor de deur te ronken.
Nee, Mels vergist zich. Het lawaai wordt gemaakt door de veegwagen van de gemeente die één keer per week, vroeg in de ochtend, de straatgoten reinigt. De zware motor laat het lichtmetalen rooster van de luchtafvoer van het toilet trillen.
Hij moet plassen, maar nu hij op de pot zit kan hij geen druk maken. Het lawaai in de straat maakt hem gespannen. Spanning die zijn blaas afsluit. Hij moet proberen aan aardige dingen te denken. Denken dat hij jong is. Dat hij over de Wijer heen kan pissen.
Denken dat de vrachtwagen van grootvader Bernhard door de straat rijdt. Dat hij vlug nog even naar de tuin loopt om te pissen, omdat hij de komende uren mee zal denderen in de cabine, van het ene boerenerf naar het andere.
Ton van Reen: Het diepste blauw (030)
wordt vervolgd
fleursdumal.nl magazine
More in: - Book Stories, - Het diepste blauw, Archive Q-R, Reen, Ton van
`Hé, zijn jullie potloodventers?’ roept grootvader Bernhard. Hij heeft hen betrapt als ze proberen om van de ene op de andere oever van de Wijer te pissen.
`Wie het verst kan’, roept Mels.
`Vroeger had ik zeker van jullie gewonnen’, lacht grootvader. `Als zeeman piste ik over de mast van het schip heen.’
`Was u dan dronken?’
`Aan boord doen ze de gekste dingen tegen de schele verveling. De stomste spelletjes. Als je maanden alleen water ziet, word je gek. Op een gegeven moment zie je meerminnen in de golven.’
`Die bestaan niet’, zegt Mels.
`O jawel, maar ze laten zich alleen zien aan wie van hen houdt.’
`Onzin.’
`Zou kunnen’, zegt grootvader. `Vroeger wist ik precies wat zin of onzin was, maar veel van wat vroeger zinnig leek, bleek later juist echte onzin te zijn.’
`Zoals wat?’
`Dat mensen hun hele leven werken bijvoorbeeld. Ik heb veel tijd verspild door te werken voor de fabriek. Vroeger liep hier een man rond in het dorp van wie ze zeiden dat hij maar half wijs was. Hij had geen fatsoenlijke broek aan zijn gat, maar hij liep de hele dag te fluiten. Hij is honderd geworden. Na zijn begrafenis hebben ze een stapel nieuwe broeken in zijn kast gevonden. Hij had van alles te veel. Wie hem in zijn afgedragen broek zag lopen, had medelijden met hem en gaf hem een nieuwe broek. En hij was nooit ziek omdat hij altijd buiten was. Achteraf bleek hij niet hálf wijs, maar héél wijs.’
`Zitten er ook meerminnen in de Wijer?’
`Dat weet je pas als je verliefd op ze wordt.’
`Hoe kan dat als je ze nooit ziet!’
`Je kunt over hen dromen. Dat is ook zoiets als verliefd zijn. Ze kunnen in je hoofd kijken. Misschien hebben ze naar jullie liggen kijken toen je over de Wijer heen stond te pissen. Nou, vergeet het dan maar.’
Met grootvader Bernhard gaan ze naar zijn molenhuis. Vroeger was het de molen van Maalderij Weduwe Hubben-Houba en Zoon.
Grootvader weet nog hoe ze bakken vis haalden uit de fuiken onder het rad. En hoe ze er in de winter schaatsten. Als de zon op het ijs vonkte, schaatsten de kinderen van de brug tot aan de bosrand en terug, pauzeerden bij de watermolen, warmden zich aan de buiskachel van de molenaarsweduwe, net zo lang tot ze van voren gloeiden en van achteren bevroren leken, en schaatsten dan weer heen en weer over de Wijer om hun kont te warmen aan de kou. ‘s Zomers zaten er nog blauwe ijsvogeltjes in de opstaande oevers ten noorden van de molen. En horden winterkoninkjes huisden onder de stropoppen van het molendak.
Lijsters zwierden rond en zwaluwen schoten als pijlen weg. Kauwen zaten als stille weduwnaars op het grasveld te treuren en Vlaamse gaaien stalen alles wat van andere vogels was. Zo veel vogels, en nog meer fretten, ratten, wezels en bunzings die van het gemorste graan van de molen leefden, of jacht maakten op de dieren die lui en vadsig waren, vetgemest door de overvloed bij de molen.
De molen was buiten gebruik geraakt toen dieselmotoren het waterrad vervingen en de firma een nieuwe molen liet bouwen, een eind van de Wijer vandaan. Met een enorme silo van meer dan dertig meter hoog die tussen het dorp en de rest van de wereld werd geplant. Later was het dorp ertegenaan gegroeid. De nieuwe maalderij was niet meer afhankelijk van de grillen van de Wijer, die in droge zomers te weinig water had om het rad te laten draaien, en in strenge winters stijf bevroren weigerde voor de molenaarsweduwe te werken.
Nadat de weduwe Hubben-Houba de molen verlaten had, was het bouwwerk in verval geraakt. Alleen de ratten en de duiven bleven in de molen huizen. De houten schoepen van het molenrad rotten weg. Na verloop van tijd was iedereen vergeten hoe het molenwerk bediend moest worden. De watermolen kwam alleen nog voor in het logo van de Firma J.J. Hubben en Zonen. Frits, de zoon van de weduwe, had de naam Houba weggehaald omdat hij het een idiote naam vond. Hubben-Houba, daar werd vaak om gelachen. Dat riepen ze naar een stier als ze hem ophitsten een koe te beklimmen. Het was weinig respectvol, vooral omdat toen al een groot aantal mensen uit het dorp in de fabriek van de weduwe Hubben-Houba hun brood verdiende.
Tot grootvader Bernhard in de molen ging wonen. Hij had het gebouw hersteld en het rad van nieuwe schoepen voorzien. Hij liet het draaien, alleen voor de lust van het draaien en om het warse molenwerk te bedienen, dat hij kon bespelen als een pianist zijn piano.
Thija is al bij het molenhuis. Ze is met de fiets gekomen.
Binnen ruikt het naar gehakt hout en jutezakken. In een weckfles op de schouw glinstert een zwarte adder. Zijn ogen vlammen op in het licht dat door de openstaande deur naar binnen valt. Hij wil naar buiten, maar zit voor altijd vast in de fles die de basis is van zijn doods bestaan.
`Hebt u geen kaarten van de zeeën die u bevaren hebt?’ vraagt Mels.
`Die heb ik niet nodig.’
`Grootvader Rudolf heeft kaarten van alle wereldzeeën.’
`Ik heb alle zeeën van de wereld in mijn hoofd. En mijn schip draag ik mee op mijn hart.’ Hij tilt zijn trui omhoog en laat het getatoeëerde schip op zijn borst zien, dat Mary heet, net als het meisje met blote borsten en lang zwart haar dat vanaf het rimpelende dek naar iemand zwaait.
`Ze zwaait niet naar u’, zegt Thija.
`Hoezo niet?’
`Ze staat met haar rug naar u toe.’
`Als ik in mijn blote bast voor de spiegel sta, zie ik haar naar mij zwaaien.’
`Hebt u een meisje gehad dat Mary heette?’ vraagt Tijger.
`Wel drie. In elke haven heten de meisjes Mary. Ze zijn genoemd naar Mare, de zee. Uit de zee komt alle leven voort. Daarom is het een mooie naam voor vrouwen.’
Nu snapt Mels waarom Mariakinderen altijd blauw dragen. Hij loopt in het diepe blauw van de zee. Dat voelt al heel wat beter.
`Was er een op wie u echt verliefd was?’
`Zeemansliefdes houden nooit stand.’ Grootvader lacht wat verlegen, alsof hij zich tegenover zijn kleinkinderen een beetje schaamt. `Die meisjes wisten ook dat de matrozen van wie ze een paar nachten hadden gehouden, waarschijnlijk nooit meer terugkeerden.’
`Is er niet één bij van wie u nog steeds houdt?’
`In China heb ik een meisje ontmoet van wie ik nog wel eens droom. Heb ik jullie het verhaal over mijn Chinese muts al verteld?’
`Nee.’
`Toen ik een keer door de stad Sjanghai liep, werd ik aangesproken door een meisje van een jaar of zestien. De manier waarop ze naar mij lachte, dat was iets heel moois. Ik kon haar niet verstaan, maar uit haar gebaren maakte ik op dat ze mijn hoed wilde hebben, in ruil voor haar zijden muts. Nou, ik vond het goed. We ruilden. Met mijn hoed naar mij zwaaiend liep ze weg. Ik zette haar muts op en ging verder. Het begon te regenen en ik moest nog zeker een uur lopen naar het schip. Maar het gekke was, het maakte me niet uit. Al regende het nog zo hard, ik floot en ik zong, de hele weg terug naar de haven. Het was een wondermuts. Vanaf toen heb ik hem elke keer als ik verdriet had opgezet. En altijd was ik dan direct weer vrolijk.’
Grootvader pakt een oude muts van de kapstok, een verfomfaaid ding van gerafelde zijde.
Mels zet hem op.
`Ik voel niks.’
`Het werkt alleen bij mij.’
`U lijkt een beetje op die man die half wijs leek’, zegt Thija bedachtzaam.
`Gelukkig maar’, lacht grootvader.
`Later ga ik ook varen’, zegt Tijger. `Ik wil de wereld zien.’
`Dat lijkt me een goed plan’, zegt grootvader. `De wereld zien, om wijs te worden. Mels, haal even een paar flessen bier uit de kelder.’
Heerlijk koel bier. Een fles voor grootvader en voor elk van hen een driekwart glas. Extra lekker omdat het eigenlijk niet hoort. En zeker voor Thija niet. Maar opa Bernhard heeft schijt aan alles wat hoort. Hij heeft de hele wereld gezien en toen hij terugkwam van zijn zeereizen is hij vrachtwagenchauffeur bij de meelfabriek geworden. Dertig jaar lang heeft Bernhard de silo van de Firma J.J. Hubben en Zonen vol geblazen met de oogst van de graanboeren.
Ton van Reen: Het diepste blauw (029)
wordt vervolgd
fleursdumal.nl magazine
More in: - Book Stories, - Het diepste blauw, Archive Q-R, Reen, Ton van
Thank you for reading Fleurs du Mal - magazine for art & literature