Fleurs du Mal Magazine
Or see the index
Elke zomer opnieuw slaat het Kunstenfestival van Watou haar tenten op in het gelijknamige kunstdorpje aan de Franse grens. Dichters en beeldend kunstenaars, aanstormend talent en gevestigde waarden, kunstwerken uit binnen- en uit buitenland strijken er neer en vormen een bijzonder kunstenparcours. Het dorp is de setting en biedt een tiental karakteristieke locaties als tentoonstellingsruimte: een voormalig klooster, een oude boerderij of de kelder van een brouwerij. De wisselwerking tussen die verrassende, nostalgische ruimtes met hedendaagse beeldende kunst en poëzie zorgt telkens weer voor een unieke kunstbeleving. Zomeren in Watou is dan ook prikkelen en onthaasten tegelijk. Kleine momenten van gelukzaligheid.
Iedere editie van het Kunstenfestival kadert in een ander thema, waarrond intendant Jan Moeyaert en poëziecurator Willy Tibergien beeld en taal samenbrengen. Schrijvers, dichters en kunstenaars palmen gedurende een zomer het dorp in en bieden de bezoekers een caleidoscoop aan inzichten en perspectieven rond een bepaald onderwerp. In het verleden onder meer tentoonstellingen over de liefde in al haar facetten, over toevallige ontmoetingen, blijvende herinneringen en het geluk in overvloedige tijden. Verhalen verzamelen.
Kunstenfestival Watou viert haar 35ste verjaardag en daarom worden de bezoekers getracteerd op een portie tijd. Met de ondertitel ‘in de luwte van de tussentijd’ als rode draad wordt Kunstenfestival Watou meer dan ooit een traag, maar boeiend belevingsfestival.
Het is niet vanzelfsprekend om in onze flitsende multimediale wereld traagheid toe te laten. De wereld ademt slordig en haastig verder, we drammen en denderen maar door: drukdrukdruk. Geen tijd voor tussentijd.
Samen met kunstenaars, dichters, schrijvers, bezoekers en andere doordenkers wil men deze zomer in Watou even stil staan. Aandacht schenken aan aandacht voor de juiste dingen. Het omarmen van de schoonheid van het alledaagse. Het koesteren en vermenigvuldigen van de momenten van verwondering. Het nemen van tijd voor weemoed en herinnering. Goede schrijvers en kunstenaars hebben de gave om de alledaagse kleine dingen en voorbijgaande momenten anders te benaderen: zij zien meer, kijken anders. Hun werk vertelt er over. Maak dus even tijd om los te laten, om samen met hen aangenaam te verpozen, met aandacht voor de kabbelende alledaagse tussentijd.
DEELNEMENDE KUNSTENAARS EN DICHTERS
EX SITU Gedichten in het dorp Martijn Engelbregt – Jonas van Put – Merel Karhof – Dana Wyse – Wisława Szymborska – 1 FESTIVALHUIS – Gideon Kiefer – Stijn Vranken – Inge Braeckman – Henk Visch – Mieke Teirlinck – Gwy Mandelinck – Hendrik Carette – Jan Fabre – Laurent Perbos – Merel van Beukering – Elodie Antoine – John Isaacs – Kurt de Boodt – Fernando Pessoa – Robert Devriendt – Dichterbij Joke van Leeuwen – 2 GEMEENTEHUIS -Géraldine van Wessem – Remco Campert – Meggy Rustamova – Ryan Gander – 3 RODE HOED – Jonas Vansteenkiste & Mivalti vzw – Lut de Block – 4 DOUVIEHOEVE – Stanislas Lahaut & Benjamin Van Oost – Peter Verhelst – Robert Roelink – Antjie Krog – Giuseppe Licari – Roland Jooris – Stanislas Lahaut – Roel Heremans – Herman van Veen – Griet Dobbels – Anna Enquist -Steve Schepens – Yahya Hassan – Claude Lévêque – Latifa Echakhch – Oliverio Girondo – Krištof Kintera – Dichterbij Remco Campert – 5 GRAANSCHUUR – Yves Velter – Tadeusz Rozewicz – Sofie Muller – Charlotte Van Den Broeck – Andy Warhol – Chantal Pollier – Rutger Kopland – Paul Claes – Samuel Rousseau – 6 PAROCHIEHUISJE – Jeffrey Michael Austin – Meggy Rustamova – Tom Callemin – Sam Durant – Robert Anker – Bart Moeyaert – Margriet van Breevoort – Dichterbij Luuk Gruwez – 7 KELDER BROUWERIJ – Hans Op de Beeck – Peter Theunynck – 8 KLOOSTER – Vadim Fishkin – herman de vries – Anna Hepler – Peter de Cupere – Linda van Boven – Frie J. Jacobs – Esther Jansma – Carl Schröder – 9 HUISJE KLEINE MARKT – Ies Schute – Walter Haesaert – Katrin Dekoninck – 10 KERK – Tim Noble & Sue Webster – Tim Etchells – Krištof Kintera – Maud Vanauwaert – Tentoonstelling zomerzinnen – Josse De Pauw & Stoomboot – Peter Verhelst – Joke van Leeuwen & Lies Van Gasse – Frank Adam Rum en Roem – Maud Vanhauwaert -Er staat een dichter in mijn tuin – Spekende ezels – deluxe – De Bank – Lara Taveirne – Relaas Wouter Deprez & Randall Casaer – Griet Op De Beeck – Oogst – Roderik Six – Elke Geraerts – Eefje De Visser – David Troch & Steven De Bruyn – De Muur – Josse De Pauw en Kat & Dirk Steppe – Joke van Leeuwen en Lies Van Gasse – Frank Adam en Martha Verschaffel – Paul Verrept en Ingrid Godon – Watou voor kinderen enz enz
Kunstenfestival Watou 2015
vindt plaats tot en met 30 augustus
# Meer informatie op website Kunstenfestival Watou
fleursdumal.nl magazine
More in: Andy Warhol, Art & Literature News, Literary Events, STREET POETRY, THEATRE, Watou Kunstenfestival
Under the skin
Textielmuseum Tilburg
t/m 20 september 2015
Sculpturen van stof en mensenhaar die het midden houden tussen iets menselijks en dierlijks. Zwanenvleugels die, verwijzend naar Icarus, staan voor de onmacht van de mens. Dekens, verwrongen tot grote skeletten: de expositie ‘Under the skin’ gaat over kwetsbaarheid, over leven, pijn en bescherming. In deze tentoonstelling zijn sculpturen, installaties en films te zien van kunstenaars uit verschillende landen. De onderwerpen zitten ons dicht op de huid, evenals het gebruikte materiaal: stof.
Stof is zacht, flexibel en tactiel. Stof biedt warmte, bescherming, comfort. Textiel is een materiaal waar we ons dagelijks mee omhullen. In de beeldende kunst wordt het vaak gebruikt om te verwijzen naar het typisch ‘vrouwelijke’. Maar de associaties gaan tegenwoordig veel verder. Doordat het als medium zo dicht bij de mens staat, leent het zich voor het aan de orde stellen van levensproblematieken. Dreigende bivakmutsen, lieflijke bloemenjurken, ‘harnassen’ van afgedankte tapijten of met stof omwonden geweien: de werken in ‘Under the skin’ spelen in op gevoelens van aantrekken en afstoten.
In de groepstentoonstelling ‘Under the skin’ wordt werk van de volgende kunstenaars gepresenteerd: Karin Arink (NL), Madeleine Berkhemer (NL), Clarina Bezzola (V.S./CH), Sara Bomans (B), Célio Braga (BR/NL), Berlinde De Bruyckere (B), Birgit Dieker (D), Didier Faustino (Fr/PT), Esther de Groot (NL/SE), Rebecca Horn (D), Maartje Korstanje (NL), Tomoko Mukaiyama (JP/NL), Nick Knight (GB) / LucyandBart (NL/GB), Anne van de Pals (NL), Grayson Perry (GB), Alet Pilon (NL), Chrystl Rijkeboer (NL), Hinke Schreuders (NL), Marian Schoettle (V.S.), Misato Unno (JP/NL), Levi van Veluw (NL), Lie van der Werff (NL), Erwin Wurm (AT), Ray Zijlstra (NL).
# Meer informatie op website: www.textielmuseum.nl
fleursdumal.nl magazine
More in: Art & Literature News, FDM Art Gallery, Maartje Korstanje
Tekening van Freda Kamphuis
Titel: gekeerd
Techniek: typografische tekening
Jaar: 2014
Interview Freda Kamphuis door Rob de Vos in MEANDER MAGAZINE:
Beeldend kunstenaar en (visueel) dichter Freda Kamphuis
Zweven tussen meerdere disciplines
link: http://meandermagazine.net/wp/2015/07/zweven-tussen-meerdere-disciplines
fleursdumal.nl magazine
More in: Freda Kamphuis, Freda Kamphuis, Kamphuis, Freda
Wilhelm Busch
(1832-1908)
Summa summarum
Sag, wie wär es, alter Schragen,
Wenn du mal die Brille putztest,
Um ein wenig nachzuschlagen,
Wie du deine Zeit benutztest.
Oft wohl hätten dich so gerne
Weiche Arme weich gebettet;
Doch du standest kühl von ferne,
Unbewegt, wie angekettet.
Oft wohl kam’s, daß du die schöne
Zeit vergrimmtest und vergrolltest,
Nur weil diese oder jene
Nicht gewollt, so wie du wolltest.
Demnach hast du dich vergebens
Meistenteils herumgetrieben;
Denn die Summe unsres Lebens
Sind die Stunden, wo wir lieben.
Wilhelm Busch poetry
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive A-B, Archive A-B, CLASSIC POETRY, Galerie Deutschland, Wilhelm Busch
Hendrik Nicolaas Werkman
(1882-1945)
Loemoem lammoem laroem lakoem
Loemoem lammoem laroem lakoem
bergamotse pergolas
boestroem bastroem bestroem bostroem
arboesti arboesas
oemoem ammoem aroem akoem
postolorum postolas
akroem baroem fakroem faroem
synagobi syncopas
oeloem aloem oesdroem nosdroem
akolasi rabotas
oeldroes knoeldroes boeldroes moeldroes
pastellorum crammacas
oemboem hoemboem zoemboem boemboem
castranorum castrafas
Hendrik Nicolaas Werkman poetry
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive W-X, De Ploeg, Hendrik Nicolaas Werkman, Werkman, Hendrik Nicolaas
Hans Hermans © photos: History of Britain
(Seven Sisters Country Park, Seaford 2014)
fleursdumal.nl magazine
More in: Hans Hermans Photos, History of Britain, Photography
Mitzy
Opeens keken me twee heldere ogen aan. Vanaf de bodem van een kartonnen doos.
Mitzy heette ze. En ze was in het gezelschap van een oude opa, een stuurs kijkend echtpaar en een communicantje. Allemaal ingelijste portretten. Alleen Mitzy moest het zonder lijst en glas stellen. Misschien dat ze daarom een wat vuilige vlek bij haar linkeroog had gekregen. Ze keek er niet minder vrolijk om. ‘Voor Riet en Christ’ had ze op haar foto geschreven. En daaronder even vlot haar naam.
Maar wie was Mitzy? Zeker, een artieste. Maar verder? Zou het Mitzy Tieland kunnen zijn? Die naam kom ik tegen in de levensloop van de uit Tilburg afkomstige Louis Dusée (1930-1999). Met ene Mitzy Tieland vormde Dusée ooit een duo voordat hij in 1962 bij Sleeswijk’s Snip en Snap Revue terecht kwam.
Maar was deze Mitzy niet al actief toen Louis nog in een korte broek rondliep? Haar haren en getekende wenkbrauwen doen in elk geval aan de jaren dertig denken. Of werd dat na de oorlog nog steeds mooi gevonden? In elk geval staat op de achterkant van de foto: Groningen October 1948.
Kunt u zich voorstellen dat ik Mitzy niet kon laten liggen in die kartonnen doos op de Tilburgse Meimarkt?
Joep Eijkens
PS De heer Mari Kant (www.theaterarchief.nl) meldde me nog dat Mitzy, in elk geval niet Mitzy Tieland is. ‘Mitzy Tieland is toevallig een vriendin van mij en ook komt ze veel voor in de archieven van ons Theaterarchief’, zo schreef hij. ‘Ik denk dat het Mitzy Smeenks is, maar pin me er niet op vast’.
(eerder gepubliceerd op www.cubra.nl)
fleursdumal.nl magazine
More in: - Fotoalbum Joep Eijkens, - Objets Trouvés (Ready-Mades), Photography
herman de vries
to be all ways to be
Dutch entry 56th Venice Biennale
herman de vries (b. 1931) is representing The Netherlands at the Biennale Arte 2015. Under the title to be all ways to be the Dutch pavilion exhibits new sculptures, objects, works on paper and photography by de vries. Educated as a horticulturist and natural scientist, de vries gathers, orders, isolates and displays objects from nature, directing our attention to both the unity and the diversity of the world around us. In his preparatory travels to Venice, de vries collected many objects from the Laguna, the Giardini and the city, resulting in multiple works both in the Dutch Pavilion and on the deserted island of Lazzaretto Vecchio in the southern Laguna. The exhibition is curated by Colin Huizing and Cees de Boer.
herman de vries has been working for more than sixty years on an uncommonly versatile oeuvre in which art, science and philosophy are juxtaposed with the reality of the world. Initially involved in the international ZERO movement, he has since then focused on natural processes and phenomena and presents these as the primary, physical reality of human existence. The strength and richness of de vries’ oeuvre stems from the biotope developed in his hometown of Eschenau (Germany) and during his travels, including Venice.
The Dutch Pavilion in the Giardini in Venice built by Rietveld in 1954 with its open, transparent and spatially poetic character, symbolizes the rational and optimistically progressive thinking that prevailed during the first half of the Twentieth Century. The organic and natural materials in the work of herman de vries, counter this notion and attest to the idea that natural processes and phenomena are too complex to explain rationally.
The title of the exhibition to be all ways to be, expresses the idea that the experience of and reflection on human existence takes many divergent paths, none of which is superior or inferior to the other. Experienced through the eye, ear, body and nose, the works within the pavilion, the Giardini and at different locations within the Venetian Lagoon, will question existing definitions and positions with regard to nature and culture.
As part of the exhibition herman de vries has explored the surroundings of the city of Venice, the Giardini and the Laguna. One of de vries’s pivotal works: From the Laguna of Venice – a journal, introduces this habitat into the Dutch pavilion. People are encouraged to engage with this habitat: a special boat will ferry them to de vries’s sanctuarium: natura mater at the Lazzaretto Vecchio, several times a week. Tickets for these trips are available at the Dutch Pavilion.
Works by herman de vries are included in museum collections worldwide. In 2014 and 2015 de vries is participating in the retrospective ZERO exhibitions in the Guggenheim Museum New York, Martin Gropius Bau Berlin and Stedelijk Museum Amsterdam.
Colin Huizing (b. 1965) is chief curator at the Stedelijk Museum Schiedam. He curates exhibitions on artists and significant developments in the visual arts since 1960 until today. In 2011 he organized in close cooperation with the ZERO Foundation (Düsseldorf) the exhibition nul = 0, dutch avant-garde in an international context, 1961-1966. In 2014 he curated the exhibition herman de vries – all in the Stedelijk Museum Schiedam.
Cees de Boer (b. 1955) studied General Literature and Philosophy and was awarded a Ph.D. for his research on the collage novels of Max Ernst. Currently he works as a freelance curator, art critic and art advisor. He published books on Sjoerd Buisman and Norman Dillworth; in 2000 he curated Ulay: Performing Light at de Appel arts centre, Amsterdam together with the artist. September 2014 appeared his study of philosophical aspects of the work of herman de vries: Overal stroomt mijn oog.
Publication: The Valiz/Mondriaan Fund publication herman de vries – to be all ways to be offers a parallel world to the exhibition, illuminating all the works on view and highlighting herman de vries in dialogue with Jean-Hubert Martin (Magiciens de la Terre, Centre Georges Pompidou / Grande Halle Parc de la Vilette, 1989; Affinités insolites, Grand Palais Paris, April 2016). Martin confronts de vries with key concepts such as synesthesia, mimesis, craftsmanship, sound and music, smell, nature and ecology, and interweaves the works and thoughts of de vries, with images and other sources throughout his text. This publication opens up historical, art historical and philosophical contexts and perspectives.
For the exhibition and the publication designer Remco van Bladel has transformed the Futura typeface by Paul Renner into a specially customized version, called natura. herman de vries has been using the Futura typeface for more than four decades throughout his work. The natura, which consists only of lower case letters, contains some of the glyphs Renner originally designed in 1925, which were slightly more geometrical than the final Futura. Van Bladel set a system of variables to define the shape of each of these original glyphs through chance operations, thus making the individual letters of the natura both identical yet slightly different as well, in that way constituting a parallel to de vries’ concept that nature presents individual entities only.
ISBN 978 90 78088 99 8
The Dutch pavilion at the Venice Biennale is a significant platform for furthering the international appreciation of contemporary art from the Netherlands, by producing new and topical work dealing with relevant themes in art and society. The Mondriaan Fund is responsible for the Dutch entry to the Venice Biennale. For the 56th edition the Mondriaan Fund again issued an open call to curators, who were asked to produce a plan together with one or more artists in keeping with a State event. A specially appointed jury selected the de vries and Huizing/De Boer plan from five shortlisted proposals. The jury consisted of Hester Alberdingk Thijm (director AkzoNobel Art Foundation), Saskia Bos (dean Cooper Union for the Advancement of Science and Art), Aernout Mik (visual artist), Martijn van Nieuwenhuyzen (curator Stedelijk Museum Amsterdam and chairperson Birgit Donker (director Mondriaan Fund).
herman de vries
to be all ways to be
Dutch entry 56th Venice Biennale
Curators: Colin Huizing and Cees de Boer
Commissioner: Mondriaan Fund
9 May-22 November 2015
# website mondriaanfonds
# website herman de vries
fleursdumal.nl magazine
More in: Art & Literature News, Art Criticism, FDM Art Gallery, herman de vries, Sculpture, ZERO art
Verloren onschuld
Sommige foto’s hebben voor mij hun onschuld verloren, misschien wel voorgoed. En meestal ten onrechte. Zo kan ik foto’s van een misdienaar of een jongenskoor uit de jaren vijftig niet meer los zien van krantenartikelen over kindermisbruik in de katholieke kerk. En zo moest ik bij bijgaande, vooroorlogse foto al op het eerste gezicht denken aan Marietje Kessels, het Tilburgse meisje dat in 1900, elf jaar oud, verkracht en vermoord werd in de kerk van de Noordhoek.
Ik vond de foto onlangs op een boekenmarkt in Berlijn. Preciezer gezegd: het betrof een soort souvenirboekje met op de voorkant een met namaakzilver omlijst fotootje. Herzlichste Segenswünsche zur Konfirmation staat er onder, in eveneens zilverkleurige letters.
Aanvankelijk dacht ik dat ‘Konfirmation’ bij Duitse protestanten zoiets is als het Vormsel bij Nederlandse katholieken. Ik ben zelf ook gevormd, misschien nog wel door mgr. Bekkers. Een jaar of acht zal ik geweest zijn, maar ik kan me er niets meer van herinneren. Wel ken ik foto’s uit familiealbums waarop te zien is hoe een bisschop het voorhoofd van een kind zalft. Van Dale omschrijft ‘vormsel’ (zonder hoofdletter) als volgt: ‘(r.k.) sacrament waarin de gedoopte door de oplegging van de handen van de bisschop, de zalving en de heilige woorden de kracht ontvangt om het geloof standvastig te belijden, zowel inwendig als in uiterlijke levenswandel’.
Maar ‘Konfirmation’ is bij nader inzien toch iets anders. Duitslandweb.nl heeft het over ‘een bevestiging van het volwassen worden binnen de protestantse kerk’ rond het veertiende levensjaar. En duitslandforum.nl spreekt van een ‘Segnung’ die ‘den Übertritt ins kirchliche Erwachsenenalter (markiert)’.
Goed, terug naar onze foto. Waarschijnlijk ben ik bevooroordeeld maar Vormsel-foto’s komen bij mij gemoedelijker over, het lijkt eerder op een onderonsje tussen bisschop en kind. Hier echter krijgen de handen van de predikant iets bezwerends. Als iemand me gezegd had dat het om duiveluitdrijving ging, had ik het misschien wel geloofd al zou ik het wel vreemd hebben gevonden dat het meisje er zo rustig bijzat. Misschien wordt die akelige associatie ook gevoed door de brede, omlaaghangende mouwen van de pastor – ze doen me aan vleermuizen denken.
Ik pak een vergrootglas. Nu zie ik dat het meisje een boekje vasthoudt, een gebedenboekje wellicht. En vlak voor haar ligt een boeket bloemen, vermoedelijk witte rozen.
Binnenin het souvenirboekje waarop de foto bevestigd is, staat het volgende gedicht:
Gott segne Dich, der Dich bisher geleitet,
Des Guten Hüll’ und Füll’ um Dich gebreitet,
So gnadenvoll, so mild, so väterlich,
Gott segne Dich!
Dan kijk ik weer naar de foto en richt mijn vergrootglas op het gezichtje van het meisje. En echt, ik kan niet anders denken dan aan Marietje Kessels.
Joep Eijkens
(eerder gepubliceerd op www.cubra.nl)
fleursdumal.nl magazine
More in: - Fotoalbum Joep Eijkens, - Objets Trouvés (Ready-Mades)
Hans Hermans © photos: History of Britain
(Exmoor National Park, near Woody Bay 2014)
fleursdumal.nl magazine
More in: Hans Hermans Photos, History of Britain, Photography
Lentedansje
Op een prachtige voorjaarsochtend na een strenge winter die ver achter ons ligt, ging in een sanatorium te D. de deur open van de afdeling waar TBC-patiënten hun dagen sleten. Het eerste wat men zag waren de bleke botjes van een hand die naar buiten werd gestoken en begon te zwaaien. En het eerste wat men hoorde was het geluid van lachende vrouwen. De deur ging verder open en nu kwamen twee verpleegsters te voorschijn die tussen hen in een menselijk skelet droegen. Ze liepen ermee de tuin in en bij de lichtpaars bloeiende tulpenboom gekomen begonnen de drie zowaar te dansen. “Eindelijk lente”, zei dokter V. die vanaf zijn balkon mooi zicht had op het tafereeltje.
De afstand was te groot om een foto te nemen. Hij zou toch eens serieus werk moeten maken van een lens waarmee je stukken dichterbij je onderwerp kon komen. Maar kijk, ze liepen al weer terug en zuster P. zag hem nu ook op zijn balkon staan. “Leuk!”, riep hij nu. “Als jullie even wachten kom ik zo een foto van jullie maken.”
En hoewel de twee aanvankelijk licht protesteerden, stonden ze even later bereidwillig te poseren. “Alleen jammer van die uniformen”, dacht dokter V. voor hij afdrukte.
Joep Eijkens
(eerder gepubliceerd op www.cubra.nl)
fleursdumal.nl magazine
More in: - Fotoalbum Joep Eijkens, - Objets Trouvés (Ready-Mades)
Balts met een bevlogen constructeur van gevleugelde luchtschepen
Hilde van Urvel, interview met Sjon Brands
“Waar zijt ge?” Ik kom een kamer binnen vol breed uitwaaierende bouwwerken. De fantasie is hier op hol geslagen. “Hier,” antwoordt ergens een stem, “achter de Zilte Zomergeus!” Achter een bont vogelgeraamte van gips en koper ontwaar ik een vrolijke man met warrig haar. Een kunstenaar. “Kunt u zo wel leven?” vraag ik. “Nog net,” antwoordt de man achter het beeld, “ik kan nog bij de deur en de telefoon. Het bed wordt al moeilijker.” De grote vogel tussen ons staart me doordringend aan. Twee koperen ogen keken de jager aan. “Wordt u hier niet een beetje gestoord van?” “Nee hoor, dat was ik al eerder. Het valt best mee.”
De Nederlander Sjon Brands maakt vogels en sinds jaren luchtschepen. In een Engels aandoende kamer vol kasten, spiegels, scheepslampen en een rode Chesterfield, staan vijf levensgrote beelden van vogels in aanbouw. “Luchtschepen!” verbetert Sjon. Waarop ik niet kan nalaten: “Gaan ze ook vliegen?” “Nòg niet!” zegt hij beslist. Ik had het kunnen weten.
Wegwerpkunst
De vogels, pardon luchtschepen, zijn samengesteld uit alledaagse gebruiksvoorwerpen. Het is een feest van herkenning. Boeken, broodplankjes, een kraan, een bel, waterleiding, glazen, fittingen en tomatenblikjes. Veel glanzende metalen, glas en marmer. Een wonderlijke wereld uit alles wat wij mensen weggooien. “Veel gekregen en verder van rommelmarkten, vooral in Frankrijk.” “Waarom zover?” vraag ik. “Hier zie je veel plastic, lelijk plastic, vreselijke kleuren,” terwijl zijn hand over een koperen vogelkopje gaat, “maar daar vind je nog volop messing, brons of onyx. Prachtig. En de prijs is vriendelijker, hier vragen ze maar wat.”
“En dan maakt u zo’n luchtschip? Maakt u schetsen vooraf?” “Oh, nee,” wimpelt hij af, “ik heb geen enkel plan, daar is helemaal geen lol aan. Ik begin gewoon met het materiaal, met de rommel om me heen. Ik ga zitten spelen, net als vroeger met de Lego of het zand op het strand. Het ontstaat vanzelf.” “Leg eens uit,” werp ik tegen, “dat lijkt me iets te eenvoudig.” “Ik ga zitten kijken. Ik pak voorwerpen in mijn hand, of stukjes daarvan, en houd die tegen elkaar. Soms uren aan een stuk, kijken en nog eens kijken, Net zo lang tot ik iets nieuws ontdek. Hé, dat lijkt wel een kopje! Of, dat stukje glas heeft iets droevigs in zich!”
“Maar u weet toch wel waar u naar toe werkt?” “Nee, helemaal niet, dat zou ook niet goed zijn. Ik kan het weten. Je wordt een soort slaaf van je eigen benarde plannen. Het is veel prettiger om gewoon te spelen. En productiever. Je ontdekt mooiere dingen. Wat ik vooraf bedenk, hoe leuk dan ook, ziet er achteraf toch weer bedacht uit. Mager, vind ik, je ziet het eraan af. Soms kan het ermee door, maar het is zelden sprankelend, bijzonder of nieuw.”
Mijn blik dwaalt door de overvolle kamer. Langzaam kan ik het rijk van veren, theezeefjes, lampen, flessen, schakelaars, tandwielen, borsteltjes, melkkannetjes, gordijnringen, bougies, plantjes en schedeltjes loslaten. Het zijn inderdaad luchtschepen, groteske vogeldieren die hier huizen, liggend, staand of vliegend. Gestaag dringen ze tot me door, het is een vreemde surrealistische wereld die begint te werken. “Waar gaat dit over?” vraag ik me af. Ik kan het niet goed thuisbrengen. Het is anders, anders dan ik gewend ben. Het is veel, bont, grillig, absurd en tegelijkertijd ook herkenbaar en prachtig, tot in het kleinste detail afgewerkt.
“Ik heb het geluk dat ik al mijn tijd mag besteden aan het maken van vogels,” zegt Sjon, “dus doe ik het graag goed, ik vind het een voorrecht om mooie dingen te mogen maken.” “Ambacht dus?” “Ook dat, niets op tegen, maar niet alleen, het gaat mij vooral om andere betekenissen, die je niet in het herkenbare ziet. “Zoals? Noem eens een voorbeeld.” “Nou, neem dit waterpompje, van een Opel Record geloof ik, voor mij is dit een vogel, een speciale vogel, een soort god, die op zijn troon, een gedroogde zeester, de wereld overziet. Een wereld helaas ook van geweld en dood, niet zo’n fijne wereld eigenlijk. Daar voel ik me ook mee verbonden en dat doet deze vogel voor mij. Maar jij mag er best ook iets heel anders in zien.”
Ik staar in de open bek van het waterpompje, god bedoel ik. Waar gaat dit over? Naast god staat een vuurtoren, een galg, een hijskraan, medicijnflesjes op pootjes en een rij vervaarlijke vogeltjes met gehelmde schedeltjes en gele ogen. “Eh, is het niet een beetje bijeengeraapt?” vraag ik voorzichtig. “Nee, bijeengekomen,” werpt hij tegen, “langzaam bij elkaar gekomen. Dat is een heel proces geweest, waarin toeval en willekeur als breekijzer gewerkt hebben.” Ongetwijfeld is dit de logica van een dada-kunstenaar, voor wie zelfs pruimen en asfalt bij elkaar passen. Wat niet wegneemt dat al die verschillende voorwerpen, al die vogeltjes en gebouwen op zijn luchtschepen, een grillig, maar ergens samenhangend geheel vormen. Het zijn allemaal kleine verhalen, die op heel eigen wijze iets vertellen over ons mens-zijn.
‘Anna Blume hat ein Vogel’
Terug naar de luchtschepen. En dus vraag ik hem: “Waarom luchtschepen?” “Ik hou van luchtschepen. Ze zijn mooi en majestueus. Zoals in films met alles erop en eraan. Prachtige vormen, boeiender dan een modern vliegtuig. Ik hou van vliegen. Ik zie ze vliegen, zou je bijna zeggen. Mijn luchtschepen zijn droomvogels, afgeladen met gedroomde bouwsels en vogeldiertjes. Als vliegende eilanden, als fladderende schepen, als dolende werelden. Ik heb laatst een fuut met een kleintje op zijn rug gezien, fantastisch!”
“Over de fuut gesproken, wat boeit u zo in vogels?” “Vogels staan voor vrijheid. Vreemd begrip eigenlijk, iedereen verlangt ernaar, iedereen verstaat er wat anders onder, en toch weten we allemaal waar het over gaat. Zeker in deze kneuterige tijd met al zijn regeltjes. Wij willen ons vrij kunnen bewegen, uit het platte vlak komen, los van dit wel erg platte land. Vogels staan ook voor vogelperspectief, jezelf kunnen zien terwijl je bezig bent, probeert wat van dit leven te maken. Tenslotte hebben vogels de hele IJstijd overleefd, een hele prestatie.”
“En, vogels zijn net mensen. Wij denken dat we een stuk verder zijn, maar dat valt best tegen. Wij kunnen niet vliegen, van een toren duiken zonder dood te vallen, een fatsoenlijk ei leggen, zelf een nest bouwen of fluiten als de nachtegaal. Kakelen dat kunnen we wel, en kwetteren en snateren, de hele dag door, liefst mobiel. Net een bos vogels in de lente, alleen hebben zij geen apparaat of abonnement nodig, geen last van internet dat eruit ligt. Ze zijn eigenlijk veel slimmer.”
De kunstenaar raakt op dreef. “Mijn vogels zijn metaforen voor mensen, ik gebruik ze om onze goede bedoelingen en vooral al onze onvolkomenheden en ondeugden te beschrijven. Vechten, ruzie maken, het mooiste meisje inpikken, jaloezie. hebzucht, hamsteren, enzovoort. Vogels hebben vast geen last van goede bedoelingen, wèl van ondeugden. Maar die gaan ergens over, die gaan over het voortbestaan. Dan mag het. Wij maken ons druk om niks, om geld, de nieuwste iPhone, het zoveelste rokje, om de buurvrouw die weer eens te hard lacht.”
“Vogels zijn ook veel aardiger voor ons dan andersom. Wij mensen zijn de èchte beesten, wij stoppen vogels in kooien voor de gezelligheid, schieten ze af voor wat jachtplezier, vriezen ze in, vreten ze per kilo, kortwieken ze, ringen ze, verven ze of vermalen ze in straalmotoren. Ja, beschaving heet dat. Ooit vogels mensenverschrikkers zien bouwen? Of legbatterijen voor mensenmeisjes? Lijmstokjes, knalapparaten of netten? Nee toch? Geef mij maar vogels!”
Onze kunstenaar draaft behoorlijk door. Ik dreig de greep op dit interview kwijt te raken. Ik grijp in. “Wacht even, maar waar gaat dit allemaal over? Waarom maakt u deze beelden?”
Het wordt stil, doodstil. De kunstenaar denkt na. “Tsja,” zegt hij, “daar vraagt u me wat.” Zijn blik dwaalt af en glijdt over zijn luchtschepen alsof die zijn antwoord zouden moeten formuleren. Een beetje moedeloos. Alsof hij niet meer in zijn eigen taal, zijn beelden, mag spreken. Alsof zijn luchtschepen niet genoeg te zeggen hebben. Alsof hem de mond gesnoerd is. “Tsja,” zegt hij, “het gaat over spelen, denk ik. Vooral over liefde en liefde en nog eens liefde. En ook over Weltschmerz en wat romantiek. Of zo. Wat eigenlijk allemaal hetzelfde is. Of niet? Wat moet ik hier nou over zeggen? Begrijpt u dat? Heeft u hier wat aan?”
Dit tekent de man, die zeven dagen per week van ’s morgens vroeg tot in de avond in de weer is met wat wij rommel plegen te noemen, die kleuren uit een dozijn lagen opbouwt, die geduldig duizenden veren op een vleugel plakt, die een waterpomp voor god aanziet en toch gelukkig is. En iedere dag opnieuw twijfelt, zich afvraagt waar hij mee bezig is en vooraan staat om eigen werk te relativeren. Maar als er één stille kracht in dit werk is, dat is dat wel die betrekkelijkheid, met andere woorden humor, die van deze vreemde luchtschepen afspat.
Hilde van Urvel
Hilde van Urvel, interview met Sjon Brands, oktober 2014
fleursdumal.nl magazine
More in: Art & Literature News, Brands, Sjon, Sjon Brands, Theater van de Verloren Tijd
Thank you for reading Fleurs du Mal - magazine for art & literature