Fleurs du Mal Magazine
Or see the index
VPRO BOEKEN
Merlijn Schoonenboom & Ad Verbrugge
zondag 22 september 2013
In tegenstelling tot de rest van Europa heeft Duitsland geen last van stijgende werkloosheid en een oplopend begrotingstekort. We kijken met bewondering naar de buren, maar hoe kijken zij terug? In Waarom we ineens van de Duitsers houden (maar zij daar zelf van schrikken) laat historicus en journalist Merlijn Schoonenboom zien dat het succes bedrieglijke schijn is.
In Het offer van liefde, het eerste deel van het tweeluik Staat van verwarring, analyseert filosoof Ad Verbrugge waarom Vijftig tinten grijs zo’n overweldigend succes is geworden. Volgens hem draagt de erotische bestseller van E.L. James een hang naar verbintenis uit. En dat in een tijdperk waarin het individualisme (ontbinding) hoogtij viert.
zondag om 11.20 uur op Nederland 1
fleursdumal.nl magazine
More in: - Book News, Art & Literature News
ZONDAG 9 SEPTEMBER 2012 ANTWERPEN
(9 SEPTEMBER – 6 OKTOBER 2012)
Galerie Baudelaire,Vlaamsekaai 28
(eerste verdieping) Antwerpen, 13 – 15.30 uur
Tentoonstelling Hommage à Baudelaire
Modern antiquariaat Demian
Hendrik Conscienceplein 16-18, Antwerpen
16 – 18 uur
Boekpresentatie Hommage à Baudelaire en Voetnoot-expo
Restaurant A La Ville, Zirkstraat 37, Antwerpen, vanaf 18 uur
Groepstentoonstelling: •Patricia Beysens • Diana Blok•Rommert Boonstra • Marlo Broekmans • Denis Brun •Julien Coulommier•Peter Day • Martijn Doolaard•Winfred Evers•Jan Eyskens•Paul Fleming • Lionel Fourneaux • d’Hanis & Lachaert • Hardeman & Schilstra • Jos Houweling • Evelyn Jansen•Freda Kamphuis • Winnifred Limburg • Cornelia Nauta•Paul & Menno de Nooijer • Laurent Olivès • Paul Overdijk • Jef Paepen • Ruudt Peters • Nora De Rudder • Rudo Prekop • Wouter van Riessen•William Ropp •Schilte & Portielje • Carolein Smit•Michel Szulc Krzyzanowski • Vasil Stanko • Tono Stano • Rob Steenhorst • Miro Svolik • Henk Tas•Nadine Tasseel • Rob Versluys • Oscar Voch • Barbara de Vries • Jacquie Maria Wessels • Lam de Wolf • Vladimir Zidlicky • Peter Zupnik •
De tentoonstelling Hommage à Baudelaire zal worden geopend door Willem van Zadelhoff.
Auteurs: •Anne van Amstel •Pierre Bergounioux •Wineke de Boer •Bart Brey •Maarten van Buuren •Kiki Coumans• •Drs.P •Just Enschedé •René Franken •Philip Freriks •Martin de Haan •Rokus Hofstede •Paul Ilegems• •Hilde Keteleer •Herman Koch •Bart Koubaa •Arthur Lava •Ingeborg Leijerzapf •Dirk Leyman •Bart Van Loo• •Guus Luijters •Silvia Marijnissen •Eddie Marsman •Lotte Menkman •Kees Mercks •Pierre Michon •Eric Min• •Susanne Piët •Hans van Pinxteren •Tineke de Ruiter •K.Schippers •Désirée Schyns •F. Starik •Jan Pieter van der Sterre •Jan Vissers •Andrea Voigt •Ivo de Wijs •John Wood •Willem van Zadelhoff •Aart van Zoest•
Presentatie: Arthur Lava. Enkele auteurs zullen voordragen. We hopen je/jullie zondag 9 september 2012 te mogen verwelkomen! Anneke Pijnappel, Henrik Barends, René Franken
OPEN: DINSDAG T/M ZATERDAG 11-18 UUR
OPEN: ZATERDAG 14-18 UUR EN OP AFSPRAAK
fleursdumal.nl magazine
More in: - Book News, Archive A-B, Archive A-B, Baudelaire, Charles, Freda Kamphuis
Nederland leest
V.U.R.R.U.K.K.U.L.L.U.K.
Vanmorgen is de leesbevorderingscampagne Nederland Leest gestart vanuit de Openbare Bibliotheek Amsterdam. Het boek dat centraal staat dit jaar is Het leven is vurrukkulluk van Remco Campert. In aanwezigheid van de auteur, Philip Freriks, ambassadeur van Nederland Leest, en Alma Mathijsen, Campertfan en -kenner, is de campagne op ludieke wijze geopend.
De twaalf letters uit vurrukkulluk zijn op manshoogte nagemaakt, gesigneerd door Campert en daarna elk naar een bibliotheek in één van de twaalf provincies verzonden. Vanaf vandaag wordt Het leven is vurrukkulluk in een oplage van 719.750 exemplaren verspreid onder leden van de openbare bibliotheken in geheel Nederland.
Nederland Leest-tournee
Vanavond vindt ook de première plaats van de Nederland Leest-tournee. Vrijdagavond 21 oktober is Remco Campert in Theater De Stoep in Spijkenisse met Philip Freriks en Jan Mulder, 5 november in Bibliotheek Groningen en 13 november in BplusC/Het Leidse Volkshuis in Leiden met Freriks en Ronald Giphart en 15 november in Vrijhof Cultuurcentrum in Enschede met Freriks en Annejet van der Zijl. De tournee is geproduceerd in samenwerking met de plaatselijke openbare bibliotheken.
Nederland Leest op Nederland 2
Tijdens Nederland Leest (21 oktober t/m 18 november) lezen bekende en onbekende Nederlanders elke dag na middernacht op Nederland 2 een fragment voor uit Het leven is vurrukkulluk. Zelf leest Remco Campert in deze NTR productie het eerste hoofdstuk en de laatste pagina voor, gevolgd door onder anderen Kitty Courbois, Frans Weisz, Hadassah de Boer en Bennie Jolink. Cultura24 zendt vanaf 21 november het voorgelezen boek integraal uit in vier uitzendingen van een uur.
Andere Tijden uitzending verplaatst: De Andere Tijden (NTR/VPRO) uitzending van 22 oktober, ‘Vurrukkulluk was die tijd’, is vanwege het nieuws over Kadhafi verschoven naar zaterdagavond 29 oktober.
21-10-2011
fleursdumal.nl magazine
More in: - Book Lovers, - Book News, Archive C-D, Campert, Remco, Remco Campert
Eva Rovers schrijft biografie Boudewijn Büch
De Werkgroep Biografie Boudewijn Büch is trots dat zij Eva Rovers bereid heeft gevonden om de biografie van Boudewijn Büch te schrijven.
Rovers (1978) schreef eerder de veelgeprezen biografie De eeuwigheid verzameld. Helene Kröller-Müller (1869-1939), waarop zij onlangs promoveerde aan het Biografie Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen en waarvan inmiddels de derde druk is verschenen. Rovers was gastredacteur van het Oxford Journal of the History of Collections en is redacteur van het Biografie Bulletin. Momenteel is zij als docent verbonden aan de universiteiten van Utrecht en Groningen.
De gezamenlijke erven staan achter de keus en geven haar exclusief toegang tot de archieven. Het bestuur van de werkgroep bestaat uit Frits Barend, Klaas Koppe en Hans Renders. Voorzitter Frits Barend: “Boudewijn Büch liet ons weten dat hij zeer verguld is met de keuze van zijn biografe.”
Boudewijn Büch (foto jef van kempen)
√ Website Biografie-instituut Universiteit Groningen
fleursdumal.nl magazine
More in: - Book News, Art & Literature News, Boudewijn Büch
G U M M B A H
Net niet verschenen boeken
Naar schatting liggen er wereldwijd een miljoen net niet verschenen boeken opgeslagen, die uitsluitend bestaan in dummy-vorm. Gummbah is al jaren geïnteresseerd in deze weeskinderen van het boekenvak en geeft sinds 1985 lichtbeeldlezingen waarbij hij via klassiekers als Een lelijke homo heeft geen reet aan zijn kont, Op het kerkhof der waanzin waaien winden het hardst en Borduren met gebalde vuisten een indruk geeft van de vaak bizarre wereld van het onverschenen boek. Deze verzameling is een volstrekt willekeurige, maar ruime keuze uit fragmenten, passages en flapteksten, die beslist voor het nageslacht behouden moeten blijven.
Net niet verschenen boeken, De Harmonie 2010
Biografie
Gummbah (Gertjan van Leeuwen, Nieuwaal, 1967)
Gummbah studeerde Journalistiek in Tilburg. In 1993 besloot hij zijn strips en cartoons in eigen beheer uit te geven. Het geheel door hemzelf volgetekende tijdschrift God werd enthousiast ontvangen en bracht hem in contact met Uitgeverij De Harmonie. Voor die tijd had hij al gepubliceerd in stripbladen als Zone 5300 en Sick.
In 1994 debuteerde Gummbah in Humo met cartoons over het wereldkampioenschap voetbal. Na Humo volgden de Volkskrant, Cabaret, Boekblad, Nieuwe Revu, enkele Duitse tijdschriften en het Engelse blad Prospect.
Gummbah treedt ook op met een diashow. Terwijl zelf ontworpen boekomslagen van net niet verschenen boeken op een diascherm worden geprojecteerd, leest hij fragmenten uit de betreffende titels.
Met Hans Teeuwen en Pieter Bouwman trad hij op met de theater- en tv-voorstelling Poelmo.
Samen met een aantal vrienden, waaronder Jeroen de Leijer (tekenaar van Eefje Wentelteefje), richtte Gummbah de Bond tegen Humor op, met het eigen tijdschrift De Bedenkelijk Kijkende Grondeekhoorn.
Gummbah’s kracht ligt in de uitstekende combinatie van tekening en tekst.
Gummbah woont en werkt in Tilburg.
Gummbah in zijn eigen woorden:
In een interview omschreef Gummbah zijn jeugd eens treffend als ‘een voorgekookte, kolkende soep van botsende eventualiteiten’. Het gehucht Nieuwaal, waar hij op een late avond, nog nét in de topmaand juli ter wereld kwam, wordt door de nabijgelegen dorpen al eeuwenlang met argusogen bekeken vanwege de adembenemend bloothartige wijze waarop de inwoners de werkelijkheid hanteerbaar weten te maken door haar zachtjes om te duwen of verbaal te strelen als was zij een harig kleinood. In deze barokke cocon van spitsvondigheid, hoe muf die ook rook, voelde Gummbah zich thuis alsof hij plompverloren in een warm bad geworpen was.
Het tekenen zat hem van meet af aan in het bloed en hij ontwikkelde zich in razend tempo tot een poignante buitenstaander die nog slechts via zijn prentjes communiceerde met een allengs wanhopiger wordende, zwetende omgeving. Onderwerpen als de schaduwzijde van verveling, dood, ziekte (eczeem), tijdrovende obsessies, de inwendige mens en overbodige huisdieren eisten langzaam maar zeker een hoofdrol op, hoe jong de kleine ‘graficus’ in al zijn twijfelachtige onschuld ook was. Niet dat het veel om het lijf had, dat jeugdwerk, nee, dat niet, maar het rijpingsproces was in gang gezet, en dat is ook wat waard.
Terwijl de ontwikkeling van pasgeboren patjakker tot voldragen kunstvrucht gewoon doorging, doorliep Gummbah met succes achtereenvolgens de School met de Bijbel, de mavo en de havo. Op negentienjarige leeftijd verliet hij zijn geboortedorp en schreef zich in aan de Tilburgse Academie voor Journalistiek. Een periode vol weemoedig uit het raam staren met een glas absinth in de knuisten en een tekenblok op de knieën nam een aanvang, in 1993 resulterend in de oprichting van het eenmanstijdschrift God. Een blad dat al snel de aandacht trok van Uitgeverij De Harmonie. In 1994 verscheen dan ook onvermijdelijk De verbaasde analfabeet, Gummbah’s eerste album, en debuteerde hij in HUMO met onnodig kritische cartoons over het wereldkampioenschap voetbal in de Verenigde Staten, op de voet gevolg door publicaties in de Volkskrant, Nieuwe Revu en een minuscuul aantal buitenlandse periodieken, waaronder Prospect en Titannic.
Toen hij in 1998, halfdronken gelegen naast een Spaans zwembad, de Bond tegen Humor in het leven riep, moe van de overdaad aan humor op de wereld, stonden Nederland en België gebroederlijk op de achterste benen. Humor bleek een heilig huisje, maar in het gezelschap van een trosje believers trok hij zo wulps ten strijde dat de bond een jaar later reeds met een gerust hart ten grave kon worden gedragen.
De vele Bond tegen Humor-lezingen in den lande smaakten echter naar meer en in 2000 beklom hij opnieuw de planken met een diapresentatie van onverschenen boeken. Op een graftoon leest hij fragmenten voor uit boeken als Kaas voor een hoerenjong, Borduren met gebalde vuisten, Een lelijke homo heeft geen reet aan zijn kont, Hengst aan het heelal, Romp met nergens armen en Onbegrijpelijke boswandelingen, die om uiteenlopende redenen nooit mochten of konden verschijnen. ‘Gummbah is ook in het theater op zijn plaats’, kopte de Volkskrant maar meteen en daar zit zonder meer een flinke kern van waarheid in.
Nog datzelfde jaar (2000 dus. Zie boven) besteeg hij tevens, geflankeerd door uit bijna alle poriën grootheid wasemenden sujetten als Hans Teeuwen en Pieter Bouwman, doodgemoedereerd het podium van Het Betty Asfalt Complex te Amsterdam. De optredens, steeds voor laaiend enthousiaste, halfgevulde zalen, trokken de aandacht van de VPRO , die de hele mikmak vanaf januari 2002 uitzond onder de alles-, maar tegelijk ook nietszeggende titel Poelmo, slaaf van het zuiden.
Uitgaven bij de Harmonie:
Cartoons
Hoe Eddie in balbezit kwam, 1997
De tijd vliegt slecht, 1998
Het Geheim van het Verdwenen Mysterie, 1999
Een kalfslederen onderbroek, 2001
Echte nachten stugge vachten, 2002
Neksnor, 2004
Daar gaat Fout Varken!, 2006
Op de camping, 2007
Meanwhile, between two eternities of darkness, 2008
Deirdre, 2010
Net niet verschenen boeken, 2010
fleursdumal.nl magazine
More in: - Book News, Exhibition Archive, Gummbah
PIERRE KEMP
Een leven
door Wiel Kusters
Een van de boeiendste eenlingen uit de Nederlandse poëzie van de twintigste eeuw is de dichter Pierre Kemp (1886-1967). Vanuit zijn Maastrichtse ‘dichterkluisje’, ver van het door hem verafschuwde artistieke leven, bereikte hij met zijn even vitale als melancholische poëzie de harten van zeer veel schrijvende en lezende Nederlanders. In 1956 werd hem de Constantijn Huygensprijs toegekend, in 1958 volgde de P.C. Hooftprijs. Het op de achterzijde van deze prospectus geciteerde gedicht ‘Bloem’ is typerend voor Pierre Kemps blijmoedigheid. Maar uit zijn pen vloeiden ook regels als:
CRITISCH
Ik voel mij door het licht verplicht
te leven,
maar eer ik me aan die plicht om ’t licht
wil geven,
moet ik weten, of het nog anders is
dan in brand gevlogen duisternis
Wie was Pierre Kemp? Hoe werd deze ‘Man in het Zwart’, die werkte op het loonbureau van een Zuid-Limburgse steenkolenmijn, een van ’s lands kleurrijkste dichters? Wiel Kusters schreef een biografie van Pierre Kemp, rijk aan interpretaties van levensfeiten, poëzie en de samenhang daartussen. Hij brengt veel nieuwe gegevens boven water, onder andere over Kemps Muzen. En over het dichterlijke spel dat Kemp zijn leven lang wilde spelen, naast en in het dagelijks bestaan, omdat één leven niet genoeg kon zijn.
Wiel Kusters (1947) heeft niet alleen naam gemaakt als dichter, maar ook als schrijver over literatuur. Bij Vantilt verscheen van hem in 2008 Koolhaas’ dieren.
Over Koolhaas’ dieren: ‘De vele heldere literaire analyses maken Koolhaas’ dieren tot een waardevol boek. (L.H. Wiener, NRC Handelsblad)
UITGEVERIJ VANTILT – ISBN 9789460040443 – NUR 321
Gebonden, geillustreerd, deels in kleur, 14×22 cm, ±800 pagina’s
± € 39,95 | verschijnt mei 2010
fleursdumal.nl magazine
More in: - Book News, Archive K-L, Archive K-L, Kemp, Pierre, Wiel Kusters
Crossing Border Festival D e n H a a g
19 tm 21 november 2009
Crossing Border Festival A n t w e r p e n
22 november 2009
• W e b s i t e C r o s s i n g B o r d e r
fleursdumal.nl magazine
More in: - Book Lovers, - Book News, Art & Literature News, Crossing Border, MUSIC
In almost every picture # 7
De zevende aflevering van in almost every picture toont een Tilburgse vrouw die haar hele leven elk jaar bij de schiettent op de kermis een foto van zichzelf schiet.
.jpg)
Tilburg 1938
Brussel 1954
Op 5 september 1936 legt de dan 16-jarige Ria van Dijk aan voor haar eerste kermisfoto. Zeker in die tijd was het ongebruikelijk dat meisjes met een geweer om konden gaan, dus ze trekt nogal wat bekijks. Ria blijft echter onverstoorbaar. En schiet raak. Doordat ze het doel raakt, wordt een camera met flitslicht geactiveerd die Ria in haar schiethouding vastlegt. De foto krijgt ze als trofee mee naar huis.
Den Bosch 1964
Oisterwijk 1975
Deze trofee vormt de eerste van een lange reeks zelfportretten. Elk jaar bezocht Ria de kermis in Tilburg en enkele kermissen in de buurt om zichzelf vast te leggen. Haar schiethouding blijft door de jaren heen onveranderd: zelfverzekerd, één oog dichtgeknepen, geweer tegen de schouder, doelbewust. Als een standbeeld waar de jaren aan voorbij trekken, staat Ria onbewogen in een steeds veranderende omgeving. Een zekerheid in roerige tijden. Met slechts één naargeestige uitzondering: in de fotoserie ontbreekt de periode 1939 – 1945.
In almost every picture #7
vertelt een verhaal vanuit het standpunt van een schiettent-camera. Het omvat een periode van ruim 70 jaar. We zien kapsels veranderen, mensen ouder worden, kermissen hectischer, tijden voorbij gaan in een wereld die van zwart/wit naar kleur gaat, maar steeds één vast middelpunt houdt: Ria van Dijk, van 24 juni 1920, Tilburg.
Oosterhout 1978
Tilburg 1987
In almost every picture # 7
Verzameld & samengesteld door Erik Kessels en Joep Eijkens
Kleur – zwart & wit, 155 x 200 mm, 128 pagina’s, soft cover
ISBN 978-90-70478-23-0
KesselsKramer Publishing – 24,95 Euro
Publicaties van KesselsKramer Publishing zijn te koop
in de winkel van KK Outlet (www.kkoutlet.com) in geselecteerde
boekwinkels wereldwijd of kunnen online besteld worden
via www.kesselskramerpublishing.com
.jpg)
Tilburg 1997
Tilburg 2006
.jpg)
fleursdumal.nl – magazine for art & literature
More in: - Book News, - Fotoalbum Joep Eijkens, FDM Art Gallery
VERBANNEN NAAR HET EINDE VAN DE WERELD
Door Jef van Kempen
Toon d’n Dwerg liep alles drie keer. Toon was schaapsherder en dreef een handeltje, al weet niemand meer waarin. Op zijn zwerftochten door De Peel zeulde hij altijd twee pakken koopwaar mee. Omdat die voor hem te zwaar waren, legde hij eerst een pak honderd meter verderop neer en ging dan het andere pak ophalen. Toon is zonder twijfel de meest legendarische dwerg uit De Peel. Hij heeft zelfs een eigen monument in Oploo.
Het onmetelijke, ruige landschap van De Peel is het toneel van de verhalen van Antoon Coolen en Toon Kortooms. En van de vaak eeuwenoude volksverhalen over dwaallichtjes en weerwolven, geesten en spoken, heksen en elfjes, reuzen en kabouters. Soms komen die volksverhalen in een ander licht te staan, zoals de verhalen over reuzen. De reuzen van De Peel waren misschien wel de ondergedoken deserteurs van een Pruisisch regiment van uitsluitend lange mensen, het reuzenregiment, waarvan men nog overblijfselen heeft gevonden. Is na de recente ontdekking van het bestaan van een kleine mens van nauwelijks een meter lang op het Indonesische eiland Flores, de kabouter nog fictie? De kabouters die boer Wullum Roosen heeft ontmoet, waren niet de verzonnen kabouters van Rien Poortvliet en Anton Pieck, maar kabouters van vlees en bloed: : “Ik schatte ze tussen de veertig en vijftig jaar, maar ik denk dat ze er meestal ouder uitzagen dan ze waren. Ze hadden zo’n hoge mutsjes op. Zo’n rode mutsjes. Voor de rest droegen ze gewone kleren. Gewoon als een werkman. Donkere kleren. Hier en daar een scheur erin.”
Ton van Reen (Waalwijk 1941) is een van onze laatste grote volksschrijvers. Hij publiceerde de afgelopen veertig jaar meer dan vijftig romans, verhalenbundels en boeken voor de jeugd. In februari verschijnt een verzamelbundel van zeven van zijn ‘roomse romans’. Van Reen woont al bijna zijn hele leven aan de Limburgse kant van De Peel. Een van zijn meest tot de verbeelding sprekende boeken is: Klein volk. De geschiedenis van de kabouter.
Duivel
Tussen Kessel en Helden liggen de gehuchten Donk, Onder en Het Eindt. Het Eindt werd omzoomd door eindeloze bossen waar niemand een voet durfde te zetten. De bossen waren het terrein van de heidenen en de wolven. In de buurt van Helden werden in 1829 nog drie kinderen door wolven verscheurd. Het Eindt was niet meer of minder dan het einde van de wereld. Er woonden door de eeuwen heen hooguit tien tot twintig gezinnen in armetierige lemen boerderijtjes, omgeven door een verschansing. Zelden kwamen de mensen uit hun verschansing. Ze trouwden binnen het eigen gehucht, vaak met neven en nichten, soms zelfs met eigen broers en zusters. De invloed van de katholieke kerk was in dit afgelegen gebied gering. De meeste dorpen hadden voor 1900 zelfs geen kerk. De inteelt had de geboorte van veel kinderen die leden aan het syndroom van Down tot gevolg, vele malen meer dan in de dorpen en steden. Ton van Reen herinnert zich uit zijn jeugd nog een gezin met zeven zwakzinnige kinderen.
Wat niet gaaf was, was zeker niet gaaf in de ogen van God en moest verstoten worden. In het volksgeloof hadden de mongooltjes het uiterlijk van de duivel. De duivel zou de vader zijn en om die reden konden ze niet worden gedoopt. Tijdens de heksenprocessen in de Zestiende en Zeventiende Eeuw zijn veel van deze kinderen, samen met hun moeders, op de brandstapel omgebracht. Omdat ook een mongoloïde kind kon werken in deze door armoede en honger geteisterde gehuchten, werden ze zo lang mogelijk thuis gehouden. Als ze groter werden en onhandelbaar, werden ze alsnog verstoten en naar de kobolds of de kabouters, zoals ze in de volksmond werden genoemd, in het bos gebracht. Maar ze bleven wel werken in de boerderijen, meestal ’s nachts. In de door Van Reen opgetekende verhalen is een steeds terugkerend thema de boer die vraagt: “Waar kom je vandaan?” Waarop de kabouter antwoordt: “Weet je dan niet dat ik in hetzelfde bed geboren ben als jij?”
Galg
Met Ton van Reen sta ik bij Het Eindt op een kruispunt van vier wegen, naar Kessel, Helden, Baarlo en Maasbree. Achter ons het kabouterbos en voor ons de Heiespoos, de heidense plaats waar eeuwenlang de galg heeft gestaan. Dit was het einde van een wereld, waar de heidenen een halt werd toegeroepen. Wie verder ging, liep het risico te worden gegrepen en opgehangen. Het was een handelsplaats voor de verstotelingen, de marskramers en de zigeuners. Van de zigeuners die hier bivakkeerden zouden de kabouters hebben geleerd hoe ze ketels moesten lappen, ook een steeds terugkerend thema in de volksverhalen.
Van Reen hoorde de verhalen over het kabouterbos al in de jaren vijftig van zijn grootmoeder. In die jaren begon hij, samen met landbouwvoorlichter Graad Engels die kind aan huis was bij de boeren, de verhalen te verzamelen. Zo kwamen de plaatsen boven water waar de kabouters hebben gewoond. Bij hoge uitzondering mag ik die bezoeken, want uit angst voor vandalisme geven Van Reen en andere ingewijden zo weinig mogelijk details. De uitgegraven kuilen waarop de kabouters hun plaggenhutten bouwden, liggen in de luwte van een aantal heuveltjes. Een ooggetuige: “Die zaten met acht manskerels in zo’n hol. En daar waren drie vrouwen bij. Drie van die kleine vrouwen.” Het is er oorverdovend stil. Op deze plaats zouden tijdens de Tweede Wereldoorlog ook onderduikers hun kamp opslaan. Er zijn in deze omgeving meer sporen van de kabouters terug te vinden, zoals de nabijgelegen zestiende-eeuwse boerderij Lormans. In de schuur werkten de kabouters ’s nachts en kregen door een nog steeds te bezichtigen luikje eten en drinken toegeschoven.
Aan de andere kant van het bos zo’n tien kilometer van Het Eindt, bij de Eikenpeel, is ook een Heiespoos. De galgenberg was het hoogst
e punt van de omgeving. Hier heeft men uitzicht op een eeuwenoude verschansing die als uitkijkpost heeft gediend voor de soldaten, die probeerden het gebied rond De Maas te controleren tijdens de twisten tussen de heren van Kessel en Horn. Achter deze galgenberg leefden de verstoten kinderen van Baarlo, Kessel en Neer. Er zijn waarschijnlijk vier van deze kolonies geweest in deze bossen. Ton van Reen wijst op achtergebleven afval in de kuilen waar de kabouters en onderduikers hebben gewoond. Afgelopen zomer verbleven hier nog illegale landarbeiders uit Oost-Europa, de verstotelingen van onze tijd. De geschiedenis herhaalt zich keer op keer.
Eerdmennekes
Frits Engels (1917), broer van Graad Engels, woont al zijn hele leven in Het Eindt op een steenworp afstand van het kabouterbos. Hij is de laatste die de kabouters nog in levende lijve heeft gezien. Als kind durfde hij nooit de bossen in. De kabouters waren niet makkelijk, vertelden de ouderen, daar kon je beter wegblijven. Frits Engels spreekt liever over Eerdmennekes, net als zijn vader. In de winter van 1929, op Aswoensdag, was hij met zijn moeder, broer en zus in de vroege ochtend in Helden naar de mis geweest. Het vroor dat het kraakte, alles was met sneeuw bedekt en het was aardedonker. Bij het Schanskruis op een kruispunt tussen Het Eindt en Onder verstijfde hij van schrik. “In het veld, bij het Schanskruis, kwamen we ze onverwacht tegen. Drie kleine mannen, net als wij met elke pas wegzakkend in de hoge sneeuw. Ze waren kleiner dan ik en zagen er oud uit. Ze hadden lange grijze baarden en gewone werkmanskleren aan. Ze schrokken van ons en keken recht voor zich uit.” Frits Engels heeft ze later nooit meer teruggezien.
In het be
gin van de Twintigste Eeuw ontstond het ene klooster na het andere, ook in de dorpen. Veel congregaties van broeders en zusters zouden zich toe gaan leggen op het onderwijs en de verpleging. Er werden gestichten gebouwd om de verstandelijk gehandicapten op te vangen. De ene na de andere kabouter werd uit het bos geplukt. Vooral de jongeren. De ouderen zouden nog lang rondzwerven. In de jaren dertig waren de kabouters van De Peel nagenoeg uitgestorven. Bij boer Sef Bruynen was nog wel ooit zomaar een kabouter komen aanlopen. Die heeft nog jaren met hart en ziel voor de schapen gezorgd. Buurtgenoot Graad van de Beucken herinnert zich: “Hoe oud die kabouter was, weet ik niet. Hij is jaren bij Bruynen geweest. Maar hij was totaal versleten. Hij kon haast niet meer lopen” Wat er met die kabouter is gebeurd weet niemand zeker. De overlevering wil dat hij is afgevoerd naar een gekkenhuis.
Ton van Reen: Klein volk. De geschiedenis van de kabouter
Uitgeverij De Geus. ISBN 90 445 02220 EUR 17,50
In februari 2005 verschijnen bij De Geus de zeven roomse romans van Ton van Reen in één band:
Rijke levens. ISBN 90 445 05734 EUR 24,90
(Gepubliceerd in: Het Brabants Dagblad, 8-9 januari 2005)
foto’s: jef van kempen fdm
• fleursdumal.nl magazine
More in: - Book News, - Book Stories, Archive K-L, Archive Q-R, Art & Literature News, Jef van Kempen, Natural history, Reen, Ton van, Reen, Ton van, Tales of Mystery & Imagination, Ton van Reen
Thank you for reading Fleurs du Mal - magazine for art & literature