Fleurs du Mal Magazine
Or see the index
Edith Wharton
(1862-1937)
Life
Nay, lift me to thy lips, Life, and once more
Pour the wild music through me—
I quivered in the reed-bed with my kind,
Rooted in Lethe-bank, when at the dawn
There came a groping shape of mystery
Moving among us, that with random stroke
Severed, and rapt me from my silent tribe,
Pierced, fashioned, lipped me, sounding for a voice,
Laughing on Lethe-bank—and in my throat
I felt the wing-beat of the fledgeling notes,
The bubble of godlike laughter in my throat.
Such little songs she sang,
Pursing her lips to fit the tiny pipe,
They trickled from me like a slender spring
That strings frail wood-growths on its crystal thread,
Nor dreams of glassing cities, bearing ships.
She sang, and bore me through the April world
Matching the birds, doubling the insect-hum
In the meadows, under the low-moving airs,
And breathings of the scarce-articulate air
When it makes mouths of grasses—but when the sky
Burst into storm, and took great trees for pipes,
She thrust me in her breast, and warm beneath
Her cloudy vesture, on her terrible heart,
I shook, and heard the battle.
But more oft,
Those early days, we moved in charmed woods,
Where once, at dusk, she piped against a faun,
And one warm dawn a tree became a nymph
Listening; and trembled; and Life laughed and passed.
And once we came to a great stream that bore
The stars upon its bosom like a sea,
And ships like stars; so to the sea we came.
And there she raised me to her lips, and sent
One swift pang through me; then refrained her hand,
And whispered: “Hear—” and into my frail flanks,
Into my bursting veins, the whole sea poured
Its spaces and its thunder; and I feared.
We came to cities, and Life piped on me
Low calls to dreaming girls,
In counting-house windows, through the chink of gold,
Flung cries that fired the captive brain of youth,
And made the heavy merchant at his desk
Curse us for a cracked hurdy-gurdy; Life
Mimicked the hurdy-gurdy, and we passed.
We climbed the slopes of solitude, and there
Life met a god, who challenged her and said:
“Thy pipe against my lyre!” But “Wait!” she laughed,
And in my live flank dug a finger-hole,
And wrung new music from it. Ah, the pain!
We climbed and climbed, and left the god behind.
We saw the earth spread vaster than the sea,
With infinite surge of mountains surfed with snow,
And a silence that was louder than the deep;
But on the utmost pinnacle Life again
Hid me, and I heard the terror in her hair.
Safe in new vales, I ached for the old pang,
And clamoured “Play me against a god again!”
“Poor Marsyas-mortal—he shall bleed thee yet,”
She breathed and kissed me, stilling the dim need.
But evermore it woke, and stabbed my flank
With yearnings for new music and new pain.
“Another note against another god!”
I clamoured; and she answered: “Bide my time.
Of every heart-wound I will make a stop,
And drink thy life in music, pang by pang,
But first thou must yield the notes I stored in thee
At dawn beside the river. Take my lips.”
She kissed me like a lover, but I wept,
Remembering that high song against the god,
And the old songs slept in me, and I was dumb.
We came to cavernous foul places, blind
With harpy-wings, and sulphurous with the glare
Of sinful furnaces—where hunger toiled,
And pleasure gathered in a starveling prey,
And death fed delicately on young bones.
“Now sing!” cried Life, and set her lips to me.
“Here are gods also. Wilt thou pipe for Dis?”
My cry was drowned beneath the furnace roar,
Choked by the sulphur-fumes; and beast-lipped gods
Laughed down on me, and mouthed the flutes of hell.
“Now sing!” said Life, reissuing to the stars;
And wrung a new note from my wounded side.
So came we to clear spaces, and the sea.
And now I felt its volume in my heart,
And my heart waxed with it, and Life played on me
The song of the Infinite. “Now the stars,” she said.
Then from the utmost pinnacle again
She poured me on the wild sidereal stream,
And I grew with her great breathings, till we swept
The interstellar spaces like new worlds
Loosed from the fiery ruin of a star.
Cold, cold we rested on black peaks again,
Under black skies, under a groping wind;
And Life, grown old, hugged me to a numb breast,
Pressing numb lips against me. Suddenly
A blade of silver severed the black peaks
From the black sky, and earth was born again,
Breathing and various, under a god’s feet.
A god! A god! I felt the heart of Life
Leap under me, and my cold flanks shook again.
He bore no lyre, he rang no challenge out,
But Life warmed to him, warming me with her,
And as he neared I felt beneath her hands
The stab of a new wound that sucked my soul
Forth in a new song from my throbbing throat.
“His name—his name?” I whispered, but she shed
The music faster, and I grew with it,
Became a part of it, while Life and I
Clung lip to lip, and I from her wrung song
As she from me, one song, one ecstasy,
In indistinguishable union blent,
Till she became the flute and I the player.
And lo! the song I played on her was more
Than any she had drawn from me; it held
The stars, the peaks, the cities, and the sea,
The faun’s catch, the nymph’s tremor, and the heart
Of dreaming girls, of toilers at the desk,
Apollo’s challenge on the sunrise slope,
And the hiss of the night-gods mouthing flutes of hell—
All, to the dawn-wind’s whisper in the reeds,
When Life first came, a shape of mystery,
Moving among us, and with random stroke
Severed, and rapt me from my silent tribe.
All this I wrung from her in that deep hour,
While Love stood murmuring: “Play the god, poor grass!”
Now, by that hour, I am a mate to thee
Forever, Life, however spent and clogged,
And tossed back useless to my native mud!
Yea, groping for new reeds to fashion thee
New instruments of anguish and delight,
Thy hand shall leap to me, thy broken reed,
Thine ear remember me, thy bosom thrill
With the old subjection, then when Love and I
Held thee, and fashioned thee, and made thee dance
Like a slave-girl to her pipers—yea, thou yet
Shalt hear my call, and dropping all thy toys
Thou’lt lift me to thy lips, Life, and once more
Pour the wild music through me—
Edith Wharton poetry
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive W-X, CLASSIC POETRY
Laat me nu zitten
Laat me een rustig gebaar
Laat me de laatste wijn
Laat me de langste slaap
Hans van de Waarsenburg (Helmond 1943 – Maastricht 2015) is op 15 juni 2015, na een kort ziekbed, overleden. Van de Waarsenburg debuteerde in 1965 met de bundel Gedichten. Hij was, behalve dichter, een zeer gewaarderd literatuurcriticus en auteur van kinderboeken. Het grootste deel van zijn werkzame leven (vanaf 1966) woonde en werkte hij in Maastricht.
Van 1995 tot 2000 was Hans van de Waarsenburg voorziter van het PEN-Centrum Nederland. Daarnaast was hij sinds 1997 medeoprichter en voorzitter van The Maastricht International Poetry Nights, een grote tweejaarlijkse internationale poëziemanifestatie.
Van Hans van de Waarsenburg zijn verschillende werken vertaald in o.a. het Duits, Engels, Spaans en enkele Slavische talen.
In november verschijnt bij Wereldbibliotheek Een rijbroek uit Canada, een kloeke bloemlezing uit het omvangrijke werk van Hans van de Waarsenburg, nog voor zijn onverwachte overlijden door de dichter zelf samengesteld. Het boek wordt geopend met een voorwoord van de auteur waarin hij zijn keuze verantwoordt, en afgesloten met een nawoord van dichter Daan Cartens.
In Memoriam Hans van de Waarsenburg (1943 – 2015)
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive W-X, Art & Literature News, In Memoriam, Waarsenburg, Hans van de
Hendrik Nicolaas Werkman
(1882-1945)
Loemoem lammoem laroem lakoem
Loemoem lammoem laroem lakoem
bergamotse pergolas
boestroem bastroem bestroem bostroem
arboesti arboesas
oemoem ammoem aroem akoem
postolorum postolas
akroem baroem fakroem faroem
synagobi syncopas
oeloem aloem oesdroem nosdroem
akolasi rabotas
oeldroes knoeldroes boeldroes moeldroes
pastellorum crammacas
oemboem hoemboem zoemboem boemboem
castranorum castrafas
Hendrik Nicolaas Werkman poetry
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive W-X, De Ploeg, Hendrik Nicolaas Werkman, Werkman, Hendrik Nicolaas
Edith Wharton
(1862-1937)
Chartres
I
Immense, august, like some Titanic bloom,
The mighty choir unfolds its lithic core,
Petalled with panes of azure, gules and or,
Splendidly lambent in the Gothic gloom,
And stamened with keen flamelets that illume
The pale high-alter. On the prayer-worn floor,
By worshippers innumerous thronged of yore,
A few brown crones, familiars of the tomb,
The stranded driftwood of Faith’s ebbing sea—
For these alone the finials fret the skies,
The topmost bosses shake their blossoms free,
While from the triple portals, with grave eyes,
Tranquil, and fixed upon eternity,
The cloud of witnesses still testifies.
II
The crimson panes like blood-drops stigmatise
The western floor. The aisles are mute and cold.
A rigid fetich in her robe of gold,
The Virgin of the Pillar, with blank eyes,
Enthroned beneath her votive canopies,
Gathers a meagre remnant to her fold.
The rest is solitude; the church, grown old,
Stands stark and grey beneath the burning skies.
Well-nigh again its mighty framework grows
To be a part of nature’s self, withdrawn
From hot humanity’s impatient woes;
The floor is ridged like some rude mountain lawn,
And in the east one giant window shows
The roseate coldness of an Alp at dawn.
Edith Wharton poetry
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive W-X, CLASSIC POETRY
Lizette Woodworth Reese
(1856–1935)
A Little Song Of Life
Glad that I live am I;
That the sky is blue;
Glad for the country lanes,
And the fall of dew.
After the sun the rain;
After the rain the sun;
This is the way of life,
Till the work be done.
All that we need to do,
Be we low or high,
Is to see that we grow
Nearer the sky.
Lizette Woodworth Reese poetry
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive W-X, CLASSIC POETRY
Edith Wharton
(1862-1937)
Mona Lisa
Yon strange blue city crowns a scarped steep
No mortal foot hath bloodlessly essayed:
Dreams and illusions beacon from its keep.
But at the gate an Angel bares his blade;
And tales are told of those who thought to gain
At dawn its ramparts; but when evening fell
Far off they saw each fading pinnacle
Lit with wild lightnings from the heaven of pain;
Yet there two souls, whom life’s perversities
Had mocked with want in plenty, tears in mirth,
Might meet in dreams, ungarmented of earth,
And drain Joy’s awful chalice to the lees.
Edith Wharton poetry
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive W-X, CLASSIC POETRY
Lizette Woodworth Reese
(1856–1935)
Keats
An English lad, who, reading in a book,
A ponderous, leathern thing set on his knee,
Saw the broad violet of the Egean Sea
Lap at his feet as it were village brook.
Wide was the east; the gusts of morning shook;
Immortal laughter beat along that shore;
Pan, crouching in the reeds, piped as of yore;
The gods came down and thundered from that book.
He lifted his sad eyes; his London street
Swarmed in the sun, and strove to make him heed;
Boys spun their tops, shouting and fair of cheek:
But, still, that violet lapping at his feet,—
An English lad had he sat down to read;
But he rose up and knew himself a Greek.
Lizette Woodworth Reese poetry
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive W-X, CLASSIC POETRY, Keats, John
William Wordsworth
(1770-1850)
The Daffodils
I wandered lonely as a cloud
That floats on high o’er vales and hills,
When all at once I saw a crowd,
A host, of golden daffodils,
Beside the lake, beneath the trees,
Fluttering and dancing in the breeze.
Continuous as the stars that shine
And twinkle on the milky way,
They stretched in never-ending line
Along the margin of a bay:
Ten thousand saw I at a glance
Tossing their heads in sprightly dance.
The waves beside them danced, but they
Out-did the sparkling waves in glee:
A Poet could not be but gay
In such a jocund company!
I gazed – and gazed – but little thought
What wealth the show to me had brought:
For oft, when on my couch I lie
In vacant or in pensive mood,
They flash upon that inward eye
Which is the bliss of solitude;
And then my heart with pleasure fills,
And dances with the daffodils.
William Wordsworth poetry
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive W-X, Wordsworth, William
Op 10 april 1945, vlak voor het einde van de Tweede Wereldoorlog, werd de Groninger drukker en kunstenaar H.N. Werkman (1882-1945) door de bezetter gefusilleerd. Was dat omdat hij illegaal drukwerk maakte? Was hij als kunstenaar door het maken van door de nazi’s verboden kunst een gevaar geworden? Of is hij het slachtoffer geworden van de paniek en de chaos van de laatste oorlogsdagen? De reden van zijn dood is nog steeds niet duidelijk. Feit is wel dat hiermee een eind kwam aan het leven van een bevlogen kunstenaar, die vooral na 1945 met zijn kunst een goede, internationale reputatie zou opbouwen.
Overzichtstentoonstelling: In 2015 herdenkt het Groninger Museum Werkmans zeventigste sterfdag met de overzichtstentoonstelling H.N. Werkman (1882-1945) Leven en werk. In deze tentoonstelling zijn druksels en schilderijen, experimenteel drukwerk en de bijzondere publicaties uit de oorlogsjaren voor De Blauwe Schuit te zien. De eigenzinnige ontwikkelingen in zijn werk laten een kunstenaar zien die zich steeds bleef vernieuwen, en die zich niet hield aan regels die anderen hem oplegden. Hij gaf zijn eigen draai aan de begrippen abstract en figuratief. ‘Het resultaat is naar mijn aard, niet naar een princiep’, schreef hij in 1942 aan een vriend.
Tegelijkertijd is er een wisselwerking tussen zijn levensloop, de tijd waarin hij leefde en de ontwikkeling van zijn kunstenaarschap. Zijn grafische achtergrond, de economische ontwikkelingen, het kunstleven in Groningen en de rest van de wereld, de oorlogsjaren – het unieke van Werkman ligt in de antwoorden die hij hierop vond met zijn kunst. In de expositie is dit niet alleen te zien in zijn werk maar ook in brieven, portretten, foto’s en familiedrukwerk. Ook is de handpers te zien, waarop Werkman zijn druksels maakte. Het speelgoed-drukpersje waarop de gebroeders Werkman in hun jonge jaren boekjes maakten laat de start van Werkmans loopbaan zien.
Boek: Vooruitlopend op de expositie is bij uitgeverij W BOOKS een boek onder dezelfde titel verschenen: H.N. Werkman (1882-1945), Leven en Werk. Tien auteurs nemen in dit rijk geïllustreerde boek de lezer mee door het levensverhaal van Werkman. Het boek bevat zo’n honderd verhalen en een schat aan beeldmateriaal. Werkman komt zelf aan het woord in citaten uit zijn brieven en literaire teksten. Het voorwoord is geschreven door Prof. dr. Henk van Os.
Culturele manifestatie: Het boek en de expositie maken deel uit van een groot cultureel project in 2015 waarmee H.N. Werkman 70 jaar na zijn overlijden herdacht wordt. Er wordt een groot aantal activiteiten georganiseerd op verschillende locaties in de stad en provincie Groningen. Met dans, muziek en theater en in lezingen en publicaties wordt H.N. Werkman als een belangrijke en nog steeds inspirerende kunstenaar voor het voetlicht gebracht.
Het Werkmanjaar is een gezamenlijk initiatief van Stichting Werkman 2015 en het Groninger Museum.
Het rijk geïllustreerde boek: H.N. Werkman 1882 – 1945. Leven & werk, bevat 256 pagina’s en is verkrijgbaar bij de boekhandel en de museumwinkel voor de prijs van € 29,95
Tentoonstelling: H.N. Werkman (1882-1945) Leven en werk
11 april 2015 t/m 01 november 2015
Groninger Museum
# Meer info website Groninger Museum
fleursdumal.nl magazine
More in: - Book News, Archive W-X, Art & Literature News, De Ploeg, Hendrik Nicolaas Werkman, Werkman, Hendrik Nicolaas
Emma Crebolder’s bundel Verzoenen (2014) heeft een ‘ lekker stoute’ ondertoon net als haar bundels Vallen (2010) en Vergeten (2010). Deze drie titels stralen samen een ouderdomsproblematiek uit. Zo ’n thema is echter een te voor de hand liggende gemene deler. Er zit veel meer in deze bundels, want er heerst namelijk een erotische geladenheid die je als lezer niet vanzelfsprekend verwacht. Crebolder vrijt talig bij voorkeur in de zee en met grote ogen gericht op andere levende wezens zoals een aardworm, eekhoorns, naaktslakken en chimpansees.
De verandering van naam zodra een vrouw in het huwelijk treedt is iets waar ook zij zich mee moest verzoenen als vrouw van haar tijd. Een naamsverandering is een talige en soms dramatische ingreep in het privé leven waar mannen zich weinig bij kunnen voorstellen. Crebolder verzoent zich hier heel verleidelijk mee. Ze schrijft op p.27 in Verzoenen:
Door aanhuwen werd ik verdoopt
zoals mijn moeder en haar moeder
andermans naam gingen dragen.
Ik leef met de naam, lig erop, hang
hem over mijn schouders, verleid
hem zich thuis te voelen.
Ook in Vergeten (eerste bundel in deze serie, p.13) schreef ze al:
… Wat we verloren raakten is
geen naam, het zijn bijeengedreven veren.
Er hoort een woord omheen dat zit als
een condoom, strak denk ik. Ruim voorin.
Hoe erotisch, hoe seksueel kan een naam zijn – verzoening met haar eigen naam maar ook het terugvinden van vergeten namen. Verleiding is een merkteken van Crebolder. Waar wil je een betere “pick up line” vinden dan in de volgende regel uit Vergeten (p.45)?:
Wat moet ik je geven om je aan
mij uit te lenen?
In het slot van hetzelfde gedicht zijn de chimpansees een metafoor voor haar en haar gerenommeerde metgezel als ze zich herinnert:
Later zou het vlooien beginnen
en het tuiten van de lippen.
Eerder in Vergeten beschrijft Crebolder de naaktslakken als obscene kronkeltuigen die haar Oost-Indische kers vreten. Even aards gaat het eraan toe in de jongste bundel Verzoenen. Ze schrijft dat ze bij een aardworm wil liggen om goed voor eeuwig te kunnen slapen. In de wereld van de oudjes zag ze dat een kus als een hommel tegen een raam aan vliegt. Ze roept iedereen op hun kikkervisjes te delen. Ze hoort een meerkoet blurb (een van vele neologismen in haar woordenschat), terwijl de wind in de populieren jachtig tekeer gaat. Parende eekhoorns in Vallen worden in haar ogen spookacrobaten waar alleen zij van weet, maar die ze nooit zag. Crebolder beschrijft deze onderbuik activiteiten in de dierenwereld als getuigschriften.
Dezelfde verholen onderbuik gevoelens draagt ze over op de vormen van wolken, een losgeslagen tak en zelfs op de wind in Verzoenen, p.11:
Zoals bij het verholen vrijen
de contouren wijken, dijen
de lijnen uit…
Een van de laatste gedichten in Vergeten op p. 53 is ultiem erotisch. Le petit mort dringt tijdens de climax door tot in de oogballen van het vrijende paar. De ontnuchtering is zo na aan de roes.
… We schuiven als paar in
elkaar tot de oogbol verschiet. Terwijl
het nog zacht nasneeuwt onder ons vel
ligt het juk al klaar. Misleid zijn we wel.
In alle drie de bundels zijn de laatste gedichten op pagina vijf en vijftig. Het slotgedicht in Vallen gaat ook over verleiding en vooral over de onverwachte vormen van verleiding. Dit resoneert door de bundel.
Het wordt niet neervallen
maar paarsgewijs wentelen.
Uiteindelijke is het vooral de stem van de zee die alle taalvermogens waarover Crebolder beschikt, uitdaagt. De zee is er bij eb en de zee is er bij vloed. Zwem- en waterbeelden stromen door deze bundels. In Vergeten (p.41) herinnert ze zich hoe het is om als kind in de zee te zwemmen:
De zee weet niet wat ze met ons deed.
Ze spreidt een waaier van schuim
over ons. We bewegen als kikkers
in haar.
Het is alsof de zee haar alfa en omega is. Cyclussen als getijden, geboorte en dood, dat zijn de ijkpunten van de liefde uit de zee die overgaat op het land in Verzoenen (p. 19):
Zeezout heb ik ingenomen
en watervruchten afgepeld.
In zeewier ben ik verzonken
toen langszij kleine vissen
onverstoorbaar verder zwommen.
Vanuit mijn vooronder kan ik nu
eindelijk het verre bovenlicht begroeten.
En ergens verholen zoekt nog één tentakel na haar verholen schacht. De dood kondigt zich aan op p.49. Misschien als een herinnering aan de oorsprong?
Definitief de zee in lopen
en vervluchtigen in de geliefde.
Dit gedicht doet me denken aan Ingrid Jonker die doodongelukkig in de liefde de zee inliep bij Drieankerbaai. Zij was een talentvolle Afrikaanstalige dichter en stierf voortijdig op 35-jarige leeftijd. Bij Crebolder is het echter geen wanhoopsdaad. Nee. Bij haar wordt de liefde verzoend met het zout; is liefde, is erotiek een vorm van verzilting.
…Mijn uitvaart
stel ik me soms zo voor.
…Aan scherven verwond ik me.
Ik kom. Zijn zout zal me genezen.
Niet alle erotische verwijzingen in haar laatste drie bundels zijn hiermee besproken. De liefdevolle energie en vitaliteit siddert na om haar te voeren naar weer nieuwe getijden met “de oude zee verderop” die nog steeds “in vloeiende zinnen” spreekt. Crebolder opponeert met hartstocht het contrapunt van het leven: niet een “sadder but wiser girl”, maar vrolijk ‘wiser and wetter’.
Carina van der Walt
Carina Van der Walt: Erotiek in de poëzie van Emma Crebolder. Fotoportret van Emma Crebolder door Carina van der Walt (2014)
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive C-D, Archive W-X, Carina van der Walt, Crebolder, Emma, Walt, Carina van der
Carina van der
Walt
bruidjes
I
veel meer wist Jessy niet dan
haar naam met haar vinger
in het zand van de veld-
school te schrijven
toen het bloed kwam
toen nam haar moeder
haar bij de hand naar
kusasa fumbi waar
meisjes op de schouders
van zingende & dansende vrouwen
samen beginnen aan een ritueel
– het stof van hun kindertijd
bloedt maar droogt snel
& wordt voor altijd tussen
hun steeltjes weggeblazen:
alle meisjes knakken één voor één –
zo leerde ze te dansen
haar schriele heupjes
verleidelijk te zwaaien
zo haar gezichtje fraai te omlijsten
& te wiegen als een veldbloempje
deze dingen te leren
is als in een veldbrand neer te zitten
in de schroeiende schoot
van de man die haar naamloos
als sintels uitbrandt
II
het vest werd te zwaar
de rivier te koud
ze trilde werd verdrietig
& wist niet meer wanneer of hoe
de strakke explosieven te ontsteken
alleen dat zij schuldig was dat alles
de bom de domme vingers alles
haar schuld was zeiden haar broer
vader & alle ooms uit KABOEM
haar schuld zeiden ze allemaal –
méér wist zij niet op haar 10de
dit huwelijkspand van de Taliban
is geen apart verboden verhaal
maar in onschuld wist ze toch hoe
ze een op haar lijf gedicteerde
zelfmoordaanslag niet moest noteren
III
een rijk leven
kon hij haar geven
dat kan ieder zien aan de gouden
dikke klodders op zijn mouw
aan haar jurkje fraai genaaid
in goud oranje & in rood
aan de oogverblindende sierraden
zij is zijn Jodinnetje
zijn duif zijn lam
zijn narcis van Saron
zijn lelie van de dalen
wier vruchtbaarheid hij
nog wil ruiken & wil proeven
zoals van granaatappels & van bloed
hij is voor haar een vreemde
een god een zon
een man veel te dichtbij
te oud ernstig & gretig
met zijn 2 geaderde handen
als plukkers in een nog onrijpe gaard
als gieren die graaien tussen borstveertjes
eerder wist ze niet van deze in goud gehulde overdadige armoede
ze verlangt naar zand een put met helder water een losse grijze jurk
de warme zon rijpe granaatappels & ochtendduiven
Carina van der Walt: Bruidjes
I- Jessy, kindbruid uit Malawi; II- Spogmai uit Afganistan; & III- Rebecca uit het Rijksmuseum.
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive W-X, Archive W-X, Carina van der Walt, Walt, Carina van der
45ste Poetry International 2014
“Meisjes zijn het allermooist op aard”
door Carina van der Walt
2014 – 06 – 17
Woensdag 11 juni was een stralend zonnige dag in Rotterdam. Een dag voor mooie meisjes à la Raymond van het Groenewoud de Belgische zanger. Het was de eerste volle dag bij Poetry International na de Vlaggenparade en Festivalopening de vorige avond. Het dagprogramma werd uitgedeeld met een citaat van Jules Deelder als kop: Hoe langer je leeft / hoe korter het duurt. Jules is zeker het gezicht van de Rotterdamse dichterswereld als nachtburgemeester en na tien deelnames aan Poetry International tussen 1970 en 2000. Hij was ook op deze avond de gast van een programma met dezelfde titel. Daarom was het ook gepast dat de gasten bij binnenkomst direct met deze dichtregel uit zijn hand verwelkomd werden. De meerderheid van de activiteiten was gelokaliseerd in de Rotterdamse Schouwburg. In de stad waren fiets- en kunstroutes die alles te maken hadden met poëzie in de wijdste betekenis. Maar wie op een dag bezoek komt, moest keuzes maken.
In het Douw Egberts Café (DE Café) naast de tramhalte en 150 meter van de gloednieuw gerenoveerde stationshal, gingen we op het eerste programma af. Dit programma is een initiatief van Dean Bowen, die ook als gastheer optrad. De eerste twee gasten om 14:00 waren Véronique Pitollo uit Frankrijk en Antoine de Kom, VSB Poëzieprijswinnaar. We krijgen elk een hand out met een vertaling van Pitollos werk door Rokus Hofstede. Heel handig. Pitollo vertelde tijdens de introductie dat haar voorlezing niet het palet geeft van haar stijl, maar speciaal voor Poetry International geschreven is. Zij las voor uit HET MEISJE EN UTOPIEëN:
p.1
Kinderloze koningen en koninginnen krijgen aan het eind meestal een meisje.
Een meisje!
De kreet van teleurstelling weerklinkt in het hele koninkrijk. Ze zijn teleurgesteld.
Dat kind moet een belofte zijn van geschenken, voorspellingen rond de wieg, een prins en alles wat daaruit volgt. Men schat ziektes in, somt successen op.
Een levensweg, wat is dat? Grote verwachtingen in de lijnen van de hand, ja… Maar verder? Wie de slechte kaart trekt als de rollen van ‘vader, moeder, kind’ worden vergeven, zal het zich heugen.
p.2
Is ze eenmaal tot wasdom gekomen, dan stelt men zich het meisje voor aan de arm van een cavalier. Maar cavaliers gaan voorbij en meisjes blijven… het leven vliegt heen aan het stuur van een cabriolet.
(Geboren worden als meisje is een handicap die erop neerkomt dat je twee keer zo levend bent als een jongen).
p.3
Als zelfbevrijding de droom van de mensheid is, dan maakt het meisje er deel van uit.
Ze maakt deel uit van dat grote voorwaartse streven: die trage overtocht.
Voor knappe meisjes met een smalle taille is het makkelijker: volkomen onafhankelijke als ze zijn, worden ze bevoorrecht. Toch is de grond wankel voor een vurig jong ding, toch zijn de muren scheef.
Wat het meisje verklaart, zijn de gemiste treden.
De andere voegen zich bij de onbehoorlijke massa, de zusjes voor de spiegels.
Het is verbijsterend. Voor haar weerschijn grimas het lelijke wicht. Om dat ene mooie meisje te zijn tussen alle andere, moet je bedrog plegen met je spiegelbeeld.
In een prozagedicht van veertien pagina’s vertelde Pitollo van alle ongemakken, verwachtingen en teleurstellingen van een koningsdochter. Uit het kleine publiek in DE Café merkte iemand achteraf overeenkomsten en verschillen op in het meisjesperspectief van de poëzie van Kreek Daey Ouwens. Er worden contactgegevens uitgeruild.
De tweede gast was Antoine de Kom. Hij las onder andere zijn gedichten made in honduras en hafez bashar maher voor uit de bekroonde bundel Ritmisch zonder string (2014). Op mijn vraag hoe hij zijn bezoek aan Zuid-Afrika ervoer, antwoordde hij met een lezing uit sea point:
ah tamanrasset zuidwaarts oh dood
geheel absurd ubuntu door de ander levend uwe dood
heeft hier ter hoogte van tamanrassat zijn grote voeten in het zand gelobd
en korstig ook zie ik een heel grote wrat. verder kan ik melden
dat dood luid snurkt. hij kan het niet helpen. tot diep in de nacht
zat hij te mailen en nu plagen hem talloze overlevenden
die hem slapeloos in hun sahara vrezen
klein zusje van dood is een woestijn die soms en langzaamaan sahel
wat groener wordt zodat je voeten zo te zien vanuit de hoogte hier of daar
wat nat wanneer ze aan de oever van een meer of meer rivier.
het mist. en je verwacht hem ieder ogenblik. waaraan herken
je hem? wat is zijn teken of besluit zodat hij aan je komt?
zijn zusje zwijgt. je weet nog wel: dood heeft een smoel
en wie weet is die kaaps in kaapstad
nu wordt dood toerist van alle kleuren thuis
erg druk was het tussen de vissen en heel warm toen de piloot opeens
zei: dat schip zinkt! het zinkt en daalde hij verder naar de haven
verderop. we hebben gevlogen rond de tafelberg de dichtheid van de townships
vastgesteld. na de vlekkeloze landing zagen we de waarheid onder ogen.
geen commissie die het na kan doen: dit is een verdrietig land
waar medemensen als verschrikte vogels uiteenstuiven wanneer
dood als mijn wit van deze bladzij hen te na komt
Het personage dood van dit gedicht van Antoine de Kom is “alive and well” aan de zuidpunt van Afrika. Wat kan ik erop zeggen? Behalve dat ook hierin een meisje voorkomt: het zusje van dood die zwijgt.
Ik ben eigenlijk gegaan voor mijn landgenoot Charl-Pierre Naudé, maar in de schouwburg van Rotterdam was hij nog nergens te zien. Tijdens de Poëziecafe met Daniël Dee (huidige stadsdichter van Rotterdam, maar geboren in Zuid-Afrika) kijk ik even bij De Huisdrukker rond. Zou Naudé ondertussen (na onze laatste ontmoeting in Maastricht) zo een grote snor hebben gekweekt? Ik stap op een man af met dezelfde postuur als Naudé en spreek hem aan. Nee, hij is de Turkse dichter Roni Margulies uit Istanbul. Hij is in NU aan de beurt bij Dee. Ik moet hem excuseren.
Zo leerde ik tijdens zijn zeer dynamische optrede over het programma A View with a Room. De initiatiefnemer is Eric Dullaert. Hij werkte samen met Poetry International. Margulies is nu zes weken “writer in residence” in Rotterdam Zuid. Hij is gefascineerd door thema’s als identiteit, migratie, grenzen, taal en onderdrukking. Hij heeft in deze tijd zeventien gedichten geschreven over het gebied rond de Maas. Voor Poetry International heeft Margulies een prachtig linnen doosje met tien van zijn zeventien gedichten samengesteld. Ik herkende de typische blik en vragen van iemand in de marge van een nieuwe samenleving. Ook Margulies heeft het over meisjes, kassa meisjes, in zijn gedicht Burcu, Yonca en Defne vertaald door Sytske Sötemann.
Burcu, Yonca en Defne
Om de dag loop ik de Dortselaan af
en koop bij Albert Hein brood en sigaretten,
en oude Franse kaas, diverse dranken,
en allerlei soorten varkensproducten.
De laatste keer zat Burcu achter de kassa,
daarvoor was het Yonca, een andere keer Defne.
Op hun kraag hebben ze allemaal een naamkaartje.
Ik zeg alleen “Dank je wel.”
Gisteren keek Burca naar de pakjes ham,
ze aarzelde, keek naar mij, twijfelde,
ten slotte was ze ervan overtuigd dat ik Turks was.
“Meneer,” zei ze, “wat u daar heeft gekocht is varken.”
“Dat weet ik,” zei ik, “Wij hebben dat niet,
daarom ben ik het gekocht. Soms heb ik er zin in.”
“Wie zijn wij?” dacht ik later,
toen ik op m’n gemak naar huis liep.
Zou Burca dat ook gedacht hebben,
toen ze me enigszins bezorgd nakeek:
“Hij is duidelijk geen Nederlander, maar
wat dan wel, is een beetje moeilijk te zeggen.”
Uiteindelijk was het de tijd voor de avondprogramma’s. In de Kleine Zaal kwamen vroeg ’s avonds Adam Dickinson (Canada), Alfred Schaffer (Nederland), Charl-Pierre Naudé (Zuid-Afrika) en Habib Tengour (Algerije / Frankrijk) bijeen om elk ongeveer vijftien minuten uit hun werk voor te lezen. Al snel kwam ik zeer onder de indruk van Dickinsons gedichten uit zijn bundel The Polymers. Hij combineerde literatuur en wetenschap. In zijn gedichten onderzoekt hij de structuur en het gedrag van “polymers” of grote moleculen met identieke vormen in verschillende combinaties.
Het poëziepubliek genoot van de virtuositeit van Naudé als dichter. Ze horen half bekende en half vreemde woorden in zijn voordracht; bekende verwijzingen als “Stonehenge” en onbekende verwijzingen als “samekoms-met-handradio’s”. Ik zie voor me een andere Naudé dan bijna twintig jaar geleden. Hij debuteerde toen met Die nomadiese oomblik (1995). Het was een nogal intellectualistische bundel waarvoor hij de Ingrid Jonker Prijs ontving. Hoewel de sociale en politieke toestanden in Zuid-Afrika vaak op een persoonlijk niveau een plaats in zijn gedichten krijgen, is Naudé geen activist. Hij sloot ons dagje Rotterdam af met:
Nawoord
I
Miskien, toentertyd,
was daar tafels gedek
by Stonehedge:
kliptafels
met godewette daarop
’n banket
van smeulende offerandes
wat in geplette bordjes
rondgedra is
in ’n kring van die feromone
– soos popdeuntjies
wat rook uit ’n samekoms-met-handradio’s
van die maagde.
Die windjie slinger
en neurie deur die gras,
soos borduurwerk
met some langs,
en skielik moker
die weerlig alles plat
tot op ’n verpulpte neusbrug,
tot ín die tydlose skerwe
van die erdewerk,
waar argeoloë
duisend jaar later ’n prentjie bymekaar skraap
van ene Pete Townshend,
van The Who.
II
Jy sou skaars dink dié formule
het Afrika toe gehink
oor die tydelike vlaksee –
of was die rigting andersom?
……
Dáár
sien ek die tiara,
die halfsirkel-waterval
Victoria,
wat al hoe dieper in die aarde wegsink,
en skitterend na binne kolk
sonder om iets
koninkliks en verswelgends na buite
uit te vaardig.
Zo was het genoeg voor één dag. De ingeperkte koningsdochter “als verlengstuk van de moeder” (p. 14 in de voordracht van Pitollo eerder op de dag) groeide in Naudés voordracht onbedoeld uit tot een grandioze waterval met de naam Victoria. Mijn verstand zei nog: ga luisteren naar Jules Deelder, maar mijn beker was vol. Die dichters die op deze dag uitkwamen als de lievelingen van de pers waren Naudé en Deelder, elk met een artikel in het NRC Handelsblad. In het najaar van 2014 zal Naudés Al die lieflike dade bij Uitgeverij Tafelberg verschijnen. De laatste bundel van Deelders was Ruisch (De Bezige Bij, 2011).
Foto’s: Carina van der Walt
1 – Dichteressen Kreek Daey Ouwens en Emma Crebolder aan de zij van deelnemende dichter Antoine de Kom
2 – De Franse dichteres Veronique Pitollo in gesprek met Dean Bowen in DE Café
3 – De Turkse dichter Roni Margulies vertelt van zijn ervaringen als “writer in residence” de afgelopen zes weken in Rotterdam Zuid.
4 – Charl-Pierre Naudé en zijn vertaler Robert Dorsman.
5 – De Zuid-Afrikaanse dichter Charl-Pierre Naudé op het podium.
Carina van der Walt over Poetry International 2014
fleursdumal.nl magazine
More in: Archive W-X, Archive W-X, Art & Literature News, Carina van der Walt, Poetry International, TRANSLATION ARCHIVE, Walt, Carina van der
Thank you for reading Fleurs du Mal - magazine for art & literature