Lauran Toorians: De zalmsprong van Cú Chulainn

De zalmsprong van Cú Chulainn

door Lauran Toorians

Helden in Oudierse verhalen beheersen vaak ‘trucs’ of vaardigheden met mysterieuze namen, waarvan wij de betekenis niet meer kunnen achterhalen. Zo somt Emer in een gedicht in Het feestgelag van Bricriu een hele reeks vaardigheden op die haar echtgenoot Cú Chulainn beheerst. In de vertaling die Maartje Draak en Frida de Jong van dit verhaal maakten (Amsterdam 1986) vinden we zo op pagina 24 ondermeer de adem-truc, de appel-truc, de spook-truc en de buig-truc.

Een vaakgenoemde truc van Cú Chulainn, die overigens door Emer in bovengenoemd gedicht niet wordt vermeld, is de ‘zalmsprong’, of in het Oudiers ích n-erred (de nominatief van het Ierse woord voor zalm is eó). Ook van deze ‘truc’ is niet bekend wat die inhield. Misschien kan hier echter de moderne folklore helpen, want de term ‘zalmsprong’ bestaat in de Keltische wereld nog steeds, en wel in de context van de traditionele dans. Ik vond twee beschrijvingen, een van de Arran-eilanden in Galway Bay, een andere van het Eiland Man. Zij lijken zo sterk op elkaar dat een gemeenschappelijke oorsprong voor de hand ligt.

De Ierse ‘zalmsprong’ wordt door de Ierse auteur John Millington Synge (1871-1909) beschreven in het verslag van de bezoeken die hij in 1898 aan de Aran-eilanden bracht. Synge beschrijft daar hoe hij zich verbaast over de lichamelijke capaciteiten van de eilandbewoners, terwijl zij niet in staat blijken zijn ‘gymnastische toeren’ die hij hen voordoet, na te doen. Hij vervolgt dan met:

Er was echter één man, de danskampioen van het eiland, die na een poosje opstond en de zalmsprong – hij lag plat op zijn buik en sprong, horizontaal, hoog de lucht in – demonstreerde en nog een aantal bijzonder behendige toeren uithaalde. Maar hij is niet jong meer en we konden hem niet overhalen te dansen.

De beschrijving van de Manxe ‘zalmsprong’ is te vinden in de verzameling Rinkaghyn Vannin / Dances of Mann (published by Sleigh gyn Thie, z.j.). Deze collectie muziek en dansbeschrijvingen werd grotendeels verzameld door Mona Douglas (1898-1987), een markante dame die zich op politiek en cultureel gebied sterk maakte voor een Manx Man en die gedurende lange tijd de drijvende kracht is geweest achter de Manx Language Society (opgericht in 1899). Van haar hand verschenen ondermeer ook twee verzamelingen liederen van het Eiland Man. Onder haar vrienden telde Mona Douglas zulke beroemde Ieren als Éamonn de Valera, Douglas Hyde en W.B. Yeats.

Lees verder…….