ESTHER PORCELIJN: VERPLAATSEN EN SERIEUS GENOMEN WORDEN

Verplaatsen en serieus genomen worden

Productiehuis prod.nu is een nieuw programma begonnen: Speeches. In dit programma houden zes mensen een speech van zes minuten. Elke maand is er een ander thema en de kern van de avonden is: ‘Over het genot van het spreken in eenrichtingsverkeer.’ 12 september vond de eerste editie plaats met als thema: de reis. Vanaf nu zal het programma iedere eerste vrijdag van de maand plaatsvinden in Theater de Nieuwe Vorst te Tilburg. Bedoeling is dat het programma ook gaat reizen door het land, en ik ben een van hun vaste schrijvers.
Dit is de toespraak die ik die avond heb gehouden:

Op mijn vierde emigreerde ik met mijn ouders naar Australië. We zouden regelmatig terugkomen in Nederland en we zouden uiteindelijk op mijn dertiende weer permanent in Nederland gaan wonen, dus in feite was het eerder een hele luxe verhuizing naar een tweede huis.
Van het eerste jaar kleuterklas, op een Montessorischool vol VPRO-kinderen, in Amsterdam ging ik naar het Britse klassikaal onderwijs in Adelaide inclusief schooluniform en juffen die stokken vasthielden en de letters op het bord mijn hoofd in timmerden. Ik sprak nog geen Engels maar ik vond het er geweldig, en binnen een paar maanden tijd was mijn Engels net zo goed als mijn Nederlands.
Australië is een enorme smeltkroes, en ook op de school zaten heel veel kinderen met verschillende nationaliteiten. Er waren Italianen, Grieken, Chinezen, Indonesiërs, Turken, er was een meisje uit Fiji, er zaten Aboriginalkinderen op de school en ook kinderen die waren gevlucht uit Iran en andere Midden-Oosterse landen. Veel kinderen kwamen uit moeilijke omstandigheden, ik niet, maar ik was dan ook geen vluchteling. Ik was het Nederlandse meisje en ik kreeg vaak de vraag: Do you live in a windmill? Of: Why aren’t you wearing cloggs?

Als we zo af en toe terug waren in Nederland dan ging ik hier weer naar school.
Ik had in beide landen vriendjes en vriendinnetjes maar in Nederland werd ik heel erg gepest. In eerste instantie werd ik gepest omdat ik zo klein was (ben), maar het kwam voornamelijk door mijn opdonderigheid; ik hapte altijd.
Ik werd elke dag wel uitgescholden voor lelijke trol, klein kutkind of stomme dwerg. Toen ik later bij mijn grootste pester in de middelbare schoolklas belandde werd het alleen maar erger. Hij had gehoord dat ik een vriendje had en vroeg meteen: ‘is hij blind ofzo?’
Kijk, ik deed er ook weinig aan om het pesten te stoppen. Aan docenten had ik bijna niets, die zagen het niet of pakten het onhandig aan, door bijvoorbeeld tegen de pester te zeggen dat ik huilend aan was komen zetten.. natuurlijk het laatste wat je moet doen. Ik had altijd een weerwoord klaar, kwam voor mijzelf op en vertikte het om niet serieus genomen te worden.
Hierdoor bezit ik denk ik nog altijd de onverwoestbare drang om serieus genomen te worden en op te komen voor diegene die niet serieus genomen wordt. Ook heb ik een, wellicht overgevoelige, radar voor situaties waarin mensen onterecht in een slachtofferrol worden geplaatst; met goede bedoelingen een ander mens totaal niet serieus nemen.

Vanochtend zag ik een foto op Facebook verschijnen van een spandoek met daarop geschreven: ‘Treating refugees as the problem IS the problem.’
Daarna las ik met een schuin oog een tirade van een man die zich verwonderde over de hoeveelheid smartphones en selfiesticks van de bootvluchtelingen. Daarna las ik de handleiding van gastgezinvoorvluchteling.nl.
Een greep uit die handleiding:
1. U wordt gekoppeld aan een vluchteling uit de Americahal, uw vriend is nog maar kort in Nederland.
2. U kunt de wifi-code geven aan uw vriend, zodat hij ook toegang heeft tot het internet.
3. Uit respect voor mensen met een moslimachtergrond en voor de duidelijkheid is het beste om iets met kip en (Basmati) rijst te maken. Grote kans dat uw vriend dit lekker vindt.

Toen begonnen mijn billen een beetje te jeuken van ongemak.

Vluchtelingen zijn geen zielige hulpeloze peuters die de oversteek vanuit 1789 naar 2015 hebben gemaakt. Natuurlijk hebben ze smartphones! Zijn ze daardoor niet vluchtelingerig genoeg voor de social media?
Het zijn op dit moment over het algemeen redelijk opgeleide jonge volwassen mannen die ook opgegroeid zijn met internet, heel precies weten waar ze naartoe willen, hoopvol zijn gemaakt met iets te mooie verhalen over Noord-Europa en, afhankelijk van waar ze vandaan komen, veilig willen zijn of een beter leven wensen.
Dit zijn geen zielige naïeve poppetjes. Dit zijn artsen, geneeskundestudenten, advocaten, vaders, loodgieters, ingenieurs en schrijvers die het risico dat ze doodgaan tijdens de overtocht op de koop toe nemen. Ze zijn enorm zelfstandig en moedig!
Zitten er mensen tussen die helemaal geen onveilig land ontvluchten maar gewoonweg een beter leven willen en geld willen sturen naar hun achtergebleven familie? Vast wel. Is dat zo erg om te zeggen? Waarom? Het zijn mensen. Doodgewone mensen zoals jij en ik, aardige en onaardige mensen. Hetgeen waar de vluchtelingen om vluchten is hun vrijheid; hun menselijkheid. Behandel hen dan ook menselijk. Menselijk betekent niet als jonge hongerige puppy’s, maar als volwaardige, autonome en weldenkende mensen. Als je hen die vrijheid ontneemt dan neem je hen niet serieus en dat is, mijns inziens, het ergste wat je kan doen.

In Australië was iedereen vreemd maar iedereen was Australiër, ook ik. Eerst dacht ik dat het aan mijn kansrijke achtergrond lag, dat ik daarom zo vroeg al goed Engels sprak, of dat het aan mijn vrije opvoeding lag waardoor ik als Joods meisje toch gewoon meedeed aan de kerstviering in het traditionele Australië. Maar nee, het lag niet aan mij. De echte immigrantenkinderen en de kinderen van vluchtelingen deden precies hetzelfde, ongeacht afkomst.
Ze spraken allemaal goed Engels, ook de ouders, en geen enkel moslimvriendinnetje droeg een hoofddoek.
Iedereen werd daar toen serieus genomen, maar er werd ook iets verwacht: aanpassingsvermogen en autonomie. De situatie in Australië is nu wel wat veranderd, hun immigratieregeling is streng geworden. Toch is de samenleving daar een goed voorbeeld. Als het daar kan, kan het hier dan ook?
Wellicht als we mensen blijven zien als mensen, dat betekent dus zonder onnodige veroordeling maar ook zonder luizenmoederig medelijden.

Esther Porcelijn

# Meer op de website van Esther Porcelijn

fleursdumal.nl magazine

More in: MONTAIGNE, Porcelijn, Esther, Porcelijn, Esther, The talk of the town