Ed Schilders over Annie M.G. Schmidt

A N N I E   M. G.   S C H M I D T

Kon Annie M.G. Schmidt goed zeuren? Je vraagt het je af nu een nieuwe bloemlezing van haar liedteksten (waarvan 114 nooit eerder gepubliceerd) verschenen is onder de titel Zeur niet!, het lied dat Conny Stuart zong in de musical Heerlijk duurt het langst. In de uiterst precieze aantekeningen die samensteller Henk van Gelder bij de teksten maakte, krijgen we één keer een doorkijkje naar het antwoord, als Schmidt zich bij regisseur Paddy Stone beklaagt over het gebrek aan verstaanbaarheid zodra er gelijktijdig gezongen en gedanst moet worden. ‘Ik hoop,’ roept de verbolgen tekstschrijfster, ‘dat jouw dansjes nog eens voor de radio komen!’ Van Gelder schaart het onder de ‘korzelige kanttekeningen’, en mogelijk is hier dus even de ‘Lagere Annie’ aan het woord, een type dat Schmidt zelf bedacht heeft in een van haar ‘stukjes’ uit Het Parool in Impressies van een simpele ziel: Lagere Annie is ‘kribbig en zeurderig’, Hogere Annie is daarentegen ‘zonnig’. Van de andere kant gewaagt Van Gelder ook van ‘knetterende ruzies’ tussen Schmidt en Stone, en dat is precies wat Schmidt ons, of in ieder geval de dames, met ‘Zeur niet!’ voor ogen houdt zodra het even tegenzit:

Huil in je bed

Bijt in je laken

Vloek tegen iedereen

Schreeuw van de daken

Maar zeur niet

Trap om je heen

Wees nooit een dame

En gooi het theeservies

Dwars door de ramen

Maar zeur niet

De Hogere Annie was een verklaard tegenstandster van zeuren. Soms heel letterlijk. Mannen die net gestopt zijn met roken, krijgen van gezeur weer trek in een sigaret (in ‘Roken’), en alleen sterke vrouwen kunnen met Hetty Blok meezingen: En as ik dik wor nou dan mot dat maar gebeure/ Ik zal beslist niet over kallerieën zeure. Blok zong het in een aflevering van de legendarische radioserie De familie Doorsnee. Dat was in 1956, en het is treffend dat zo’n ogenschijnlijk onbeduidend voornemen – het liedje heet ‘Dan maar dik’ — na meer dan vijftig jaar nog steeds even dwars is als het toen geweest moet zijn, misschien zelfs nog tegendraadser, in deze tijd waarin Schmidt, ware zij nog onder ons, ongetwijfeld geschreven zou hebben: En as ik dik wor nou dan mot dat maar gebeure/ Ik zal beslist niet over Sonja Bakker zeure. Omdat we nog steeds met ons allen een familie Doorsnee zijn.

De actualiteiten van de dagen waarin Schmidt schreef, komen we veelvuldig met name tegen (de spoetnik, de Algerijnse oorlog, het tweede Vaticaans concilie) maar ze zijn de teksten in al die jaren niet gaan hinderen. Hun echte betekenis is heel dicht bij huis gebleven. Een van de allereerste teksten die Schmidt schreef — ‘Monsieur Maurice’, voor het journalistencabaret De Inktvis – is een mooi voorbeeld van de onverwoestbare actualiteit die ze feilloos wist op te sporen in onze comédie humaine. Maurice, vroeger een ‘kapperszaakje bij de Magere Brug’, heeft nu een trendy schoonheidssalon:

Ik moet mevrouw Van Knottenbelt nog kneden

Die komt zo om een uur of kwart voor drie

Haar avant-coeur helt ietwat naar beneden

Dat wordt dan opgevijzeld hè, compris?

Het is satire, er wordt gehekeld, het kan cynisch zijn, maar er wordt nooit gezeurd. Zelfs niet in ‘Was dat nou alles?’, als seks de eerste keer wat lijkt tegen te vallen:

Wat al die boeken vanaf Genesis

Ook mogen schrijven

Je leert er niet van wat een penis is

Je voelt het pas wanneer het menes is

Aan den lijve

Schmidt was een (strenge) meesteres in het relativeren van de waan van de dag en de grote illusies die het menselijk bedrijf beheersen. Omdat alles, zoals ze in ‘Ligt het aan hem?’ schreef, ‘niet precies als in het damesblad’ is. Het hoeft allemaal niet klein gemaakt te worden, maar wel leefbaar. En als het even kan, zelfs ten koste van de verstaanbaarheid, dansbaar:

Trek de stoute schoenen aan en dans met mij

Wees zo goed om op te staan en dans met mij

Heb geen remmen, heb geen angsten

Heerlijk, heerlijk duurt het langste.

Ed Schilders

Zeur niet! (met dvd met tv-opnames uit 1962) – Annie M.G. Schmidt – Onder redactie van Henk van Gelder – Nijgh & Van Ditmar – ISBN 978 90 388 6963 6

Eerder gepubliceerd in De volkskrant

Ed Schilders over Annie M.G. Schmidt

fleursdumal.nl magazine

More in: Annie M.G. Schmidt, Archive S-T, Ed Schilders