Franciscus Lievens Kersteman

 EEN RYNE EN SUYVERE MAAGD

Vrouwen in mannenkleren (1/4)

 Door Jef van Kempen

Omdat al eerder "Vrouwen sig in den Krygs-Dienst met Lof en Eer gequeeten hebben", had Maria van Antwerpen zich ook als soldaat laten ronselen. "Op die manier kan ik ook best een ryne en suyvere Maagd blyven."

Maria was 21 jaar oud toen ze in 1751 in haar geboortestad Breda gevangen werd gezet. Ze had ruim 5 jaar in het leger gediend. Zoals ze tijdens haar proces verklaarde, was ze een vrouw die zich "in de natuur een manspersoon voelde".

De historici Rudolf Dekker en Lotte van de Pol hebben in hun in 1989 verschenen studie Vrouwen in mannenkleren de geschiedenis van 120 vrouwen die tussen 1500 en 1800 in West-Europa als man leefden, weten te achterhalen. Dat is vermoedelijk het topje van de ijsberg. Veel jonge vrouwen, verstoten, op de vlucht, op zoek naar avontuur, zochten hun heil in een leven als soldaat of matroos. En was er een betere manier om de avances van mannen te ontlopen dan door zelf man te worden?

Gelijktijdig met Maria van Antwerpen zat in dezelfde militaire gevangenis, op de hoek van de St. Janstraat en de Halstraat in Breda, Franciscus Lievens Kersteman ingesloten.

Kersteman (1728-1792) was jurist en een berucht oplichter. Hij zou meer dan 10 jaar van zijn leven in een gevangeniscel doorbrengen. Maar Kersteman was bovenal een getalenteerd schrijver. Hij tekende het levensverhaal van Maria in de gevangenis op en publiceerde het als de roman: De Bredasche Heldinne. Travestietenliteratuur was in die tijd een populair genre. Veel schrijvers, dichters en liedjeszangers hebben zich op dit onderwerp gestort.

Kersteman verklaarde aan het eind van zijn leven dat De Bredasche Heldinne hem: "Een fraaie stuiver gelds in den zak bragt".

Maria van Antwerpen had zich laten inspireren door verhalen over Bredase vrouwen die haar waren voorgegaan als vrouwelijke travestiet zoals de roemruchte piraat Mary Read. In de St. Janstraat, vlakbij de gevangenis, had de vader van Maria een buurvrouw gekend met een veelbewogen travestietenverleden: Lies Weyerman. Haar meisjesnaam was Elisabeth Sommuruell. Haar verhaal begint in 1669, in een herberg aan de Heuvel in Tilburg. Met een moord.

 (Brabants Dagblad, 28 november 2002)

More in: Jef van Kempen, TRAVESTY & POETRY