Nexus-conferentie 2011: The Questor Hero. Gustav Mahler’s Ultimate Questions on Man, Art and God
Nexus-conferentie 2011
The Questor Hero
Gustav Mahler’s Ultimate Questions
on Man, Art and God
Zaterdag 14 mei 2011
9.40 — 17.30 uur
Muziektheater Amsterdam
Iván Fischer – Yoel Gamzou – Claudio Magris
Katie Mitchell – Antonio Damasio – Lewis Wolpert
Michael P. Steinberg – Nuria Schoenberg Nono
Slavoj Žižek – Carl Niekerk – Allan Janik
Constantin Floros – Adam Zagajewski
In samenwerking met het Koninklijk Concertgebouworkest
Programma Nexus-conferentie
Zaterdag 14 mei 2011
Muziektheater Amsterdam
9.40 u. Welkom Rob Riemen
9.45 u. Keynote lezing Iván Fischer
10.45 u. Pauze
11.15 u. i. commedia humana
Inleiding Claudio Magris
Discussie met Iván Fischer, Katie Mitchell, Carl Niekerk,
Nuria Schoenberg Nono en Michael P. Steinberg o.l.v. Rob Riemen
13.00 u. Lunch
14.00 u. ii. creator spiritus
Masterclass On Mahler’s Musical Questions door Yoel Gamzou,
m.m.v. leden van het Koninklijk Concertgebouworkest
15.30 u. Pauze
16.00 u. iii. faust or percival?
Discussie met Antonio Damasio, Constantin Floros, Allan Janik,
Lewis Wolpert, Adam Zagajewski en Slavoj Žižek o.l.v. Rob Riemen
17.30 u. Receptie
Op vrijdag 13 mei, aan de vooravond van de Nexus-conferentie, en op zon-
dag 15 mei vindt in de Grote Zaal van het Concertgebouw in Amsterdam
een uitvoering plaats van de Negende Symfonie van Gustav Mahler door het
Koninklijk Concertgebouworkest onder leiding van dirigent Bernard Haitink.
Zie www.concertgebouworkest.nl
Sprekers
antonio damasio (Portugal, 1944) verricht baanbrekend onderzoek naar
de manier waarop het brein herinneringen, taal, emoties en beslissingen
verwerkt. Hij dankt zijn wereldfaam ook aan internationale bestsellers als
Descartes’ Error. Emotion, Reason, and the Human Brain (1994) en Looking for
Spinoza. Joy, Sorrow, and the Feeling Brain (2003). In zijn meest recente boek,
Self Comes to Mind. Constructing the Conscious Brain (2010), stelt hij dat het brein
en het bewustzijn, net als het lichaam, deel uitmaken van een biologisch-
evolutionair proces. Damasio is David Dornsife Professor of Neuroscience en
directeur van het Brain and Creativity Institute aan de University of Southern
California. In Nexus 51 publiceerde hij een essay over modern Arcadië.
iván fischer (Hongarije, 1951) wordt alom geprezen om zijn grote
verdiensten als dirigent van het Boedapest Festival Orkest, dat door hem
in 1983 werd opgericht en waarvan hij nog steeds chef-dirigent is. Hij nam
het initiatief tot de oprichting van de Hongaarse Mahler Vereniging en het
Boedapester Mahlerfeest. Na zijn studie piano, viool, cello en compositieleer
in Boedapest en Wenen heeft Fischer zich toegelegd op orkestdirectie
onder auspiciën van onder anderen Hans Swarowsky. Al op jonge leeftijd
assisteerde hij Nikolaus Harnoncourt bij het Mozarteum in Salzburg. Na
zijn internationale doorbraak op 25-jarige leeftijd heeft hij als dirigent voor
’s werelds meest gerenommeerde orkesten gestaan. Momenteel is hij gastdirigent
van het Concertgebouworkest en hoofddirigent van het Nationaal
Symfonieorkest van Washington dc. Hij wordt veelvuldig gevraagd voor
de Berliner Philharmoniker, de New York Philharmonic en het Cleveland
Orchestra. Fischer is lid van de Raad van Advies van het Nexus Instituut.
constantin floros (Griekenland, 1930) behoort tot de selecte groep
van topexperts op het gebied van Gustav Mahler. Met zijn driedelige studie
over Mahler (1977-1985) vestigde hij zijn naam als een van de founding
fathers van de moderne Mahlerforschung. Floros, nu emeritus hoogleraar aan
de Universiteit van Hamburg, studeerde musicologie, kunstgeschiedenis,
filosofie en psychologie aan de Universiteit van Wenen en compositie en
directie aan de Weense Muziekacademie. Aan de Universiteit van Hamburg
deed hij onderzoek naar Byzantijnse en Slavische muziek en publiceerde hij
standaardwerken over Beethoven, Brahms, Bruckner, Tsjaikovsky, Berg en
Ligeti. Hij entameerde de oprichting van de Gustav Mahler Vereinigung,
waarvan hij nu erevoorzitter is. Voor zijn verdiensten honoreerde het
Internationale Gustav Mahler Gesellschaft hem vorig jaar met de Gouden
Mahler-medaille. In Nexus 1 schreef hij over de actualiteit van Gustav Mahler.
yoel gamzou (Israël, 1985) is een jonge, verbijsterende komeet aan het
Mahler-firmament. Hij richtte in 2006 het International Mahler Orchestra
op en werd daar directeur en chef-dirigent van. Als wonderkind imponeerde
hij door zijn cellospel en dirigeertalent. Hij studeerde in Tel Aviv, New York,
Parijs en Milaan en was de laatste grote leerling van Carlo Maria Giulini.
Sinds 2010 mag hij zich chef-dirigent noemen van de Neue Philharmonie in
München. Gamzou heeft zich vooral toegelegd op de werken van Mahler.
Met steun van het Internationale Gustav Mahler Gesellschaft en enkele
wetenschappers heeft hij sinds 2004 gewerkt aan de ‘voltooiing’ van Mahlers
onvoltooid gebleven Tiende Symfonie, die op 5 september 2010 haar geruchtmakende
première beleefde in Berlijn.
allan janik (Verenigde Staten, 1941) promoveerde in 1971 in de filosofie
aan Brandeis University. Tot aan zijn pensionering was hij verbonden aan het
Forschungsinstitut Brenner-Archiv van de universiteit van Innsbruck, naast zijn
hoogleraarschappen cultuurgeschiedenis en filosofie aan de universiteiten van
Wenen en Innsbruck en het Royal Institute of Technology te Stockholm. Hij
schreef Wittgenstein’s Vienna (1973, samen met Stephen Toulmin, Ned. vert. Het
Wenen van Wittgenstein), Essays on Wittgenstein and Weininger (1985), Wittgenstein
in Vienna. A Biographical Excursion Through the City and its History (1998), The
Use and Abuse of Metaphor (2003) en Empty Sleeve: Paul Wittgenstein (2006). Janik
publiceerde eerder in Nexus 9, 12, 15, 21, 37, 50 en 53.
claudio magris (Italië, 1939) vormt samen met Umberto Eco en Roberto
Calasso De Grote Drie van de moderne Italiaanse literatuur. Zijn imposante
oeuvre telt essays, romans, theaterstukken, vertalingen en cultuurfilosofische
beschouwingen. Ruime bekendheid verwierf hij met Danubio (Donau,
1986), zijn brede panorama van de geschiedenis van Midden-Europa. Veel
van zijn boeken, waaronder Un altro mare (1991) en Microcosmi (1997), zijn in
vrijwel alle Europese talen vertaald. Magris is sinds 1978 hoogleraar Duitse
letterkunde aan de Universiteit van Triëst en geniet ook faam als columnist
en essayist voor de Corriere della Sera. Halverwege de jaren negentig was hij
enige jaren lid van de Italiaanse Senaat. Hij ontving voor zijn letterkundig en
wetenschappelijk werk vele hoge onderscheidingen, waaronder in 2001 de
Erasmusprijs. In 1997 hield Magris de Nexus-lezing, die gepubliceerd werd
in Nexus 19.
katie mitchell (Groot-Brittannië, 1964) begon haar glanzende carrière als
regisseur bij theatergezelschappen als Paines Plough en de Royal Shakespeare
Company. Haar operadebuut maakte ze in 1996 met Don Giovanni bij de
Welsh National Opera, waarmee zij definitief haar naam vestigde. Haar
veelzijdigheid bewees ze met haar regie van de verfilming van Benjamin
Brittens The Turn of the Screw voor de bbc. In 2009 was zij verantwoordelijk
voor de succesvolle productie van Luigi Nono’s politieke opera Al gran sole
carico d’amore op het Salzburg Festival en in datzelfde jaar bracht ze ook een
nieuwe productie van James MacMillans opera Parthenogenesis op de planken.
Aan het eind van dit jaar regisseert Mitchell bij De Nederlandse Opera de
wereldpremière van Manfred Trojahns opera Orest.
carl niekerk (Nederland, 1964) is universitair hoofddocent germanistiek
aan de Universiteit van Illinois, met als voornaamste onderzoeksgebieden
muziek (Gustav Mahler) en Duits-joodse literatuur. Na zijn studie Duits in
Groningen cum laude te hebben afgerond, verdedigde hij zijn proefschrift
aan Washington University in St. Louis en doceerde daarna aan diverse
Amerikaanse universiteiten. In 2005 publiceerde hij Zwischen Naturgeschichte
und Anthropologie. Lichtenberg im Kontext der Spätaufklärung. Zijn meest recente
boek is Reading Mahler. German Culture and Jewish Identity in Fin-de-Siècle
Vienna (2010), waarin hij de literaire, filosofische en culturele invloeden op
Mahlers denken en musiceren onderzoekt.
nuria schoenberg nono (Spanje, 1932) vervult een unieke rol in
de geschiedenis van de twintigste-eeuwse muziek. Zij is de dochter van
de Weense componist Arnold Schönberg en de weduwe van de Italiaanse
avantgardecomponist Luigi Nono, die zij in 1954 in Hamburg ontmoette bij
de première van Schönbergs onvoltooide opera Moses und Aron. Zij groeide
op in Califonië, waar haar ouders in 1933 uit Berlijn naartoe gevlucht waren,
en vestigde zich in 1955 met haar man in Venetië. In die stad staat zij nu aan
het hoofd van het Luigi Nono Archief, waar de manuscripten, composities,
studies, opnames en persoonlijke documenten van de in 1990 overleden
componist worden bewaard. Zij droeg er tevens zorg voor dat de omvangrijke
nalatenschap van haar vader, door haar jarenlang zorgvuldig geordend,
van Los Angeles verhuisd is naar het Arnold Schönberg Center in Wenen,
waarvan zij sinds de opening in 1998 bestuursvoorzitter is.
michael p. steinberg (Verenigde Staten, 1956) is hoogleraar geschiedenis
en hoogleraar muziekwetenschap aan Brown University. Hij is gespecialiseerd
in Duitse cultuurgeschiedenis, met bijzondere aandacht voor de joodse en
muzikale facetten. Hij was gastdocent aan universiteiten in de Verenigde
Staten, Frankrijk en Taiwan. Steinberg is directeur van het Cogut Center for
the Humanities, redacteur van The Musical Quarterly en The Opera Quarterly
en bestuurslid van de Barenboim-Said Foundation. Hij schreef het spraakmakende
Austria as Theater and Ideology. The Meaning of the Salzburg Festival (2000),
Listening to Reason. Culture, Subjectivity and Nineteenth-century Music (2006) en
Judaism Musical and Unmusical (2007). Momenteel is Steinberg ook betrokken als
adviseur bij de productie van Wagners Ring des Nibelungen in Milaan en Berlijn.
lewis wolpert (Zuid-Afrika, 1929) is emeritus hoogleraar medische
biologie aan de subfaculteit cel- en ontwikkelingsbiologie van het Londense
University College en hoofdredacteur van het Journal of Theoretical Biology. Hij
geniet grote vermaardheid om zijn uitgesproken rationalistische visie op mens
en wetenschap, zoals uiteengezet in onder meer Passionate Minds (1988),The
Unnatural Nature of Science (1994) en Six Impossible Things Before Breakfast. The
Evolutionary Origins of Belief (2006). Met zijn deels autobiografische Malignant
Sadness. The Anatomy of Depression (1999) bereikte hij een groot publiek,
dat nog aangroeide door zijn optredens voor radio en televisie. Wolpert is
voorzitter van het Committee on the Public Understanding of Science en
vice-voorzitter van de Britse Humanistenvereniging.
adam zagajewski (Polen, 1945) schrijft als dichter ook korte verhalen
en essays. Zijn werk kenmerkt zich door een lucide en tragisch bewustzijn
van de existentiële spanning tussen individu en politiek, tussen kunst en
modern vermaak. Hij groeide op in Polen, waar hij psychologie en filosofie
studeerde, en emigreerde in 1982 naar Parijs. Twintig jaar later keerde hij
terug naar Krakau. Zagajewski geldt als een van de grootste dichters van
onze tijd en als Nobelprijskandidaat. In Nederlandse vertaling verschenen
Wat zingt, is wat zwijgt (1998, Nexus Bibliotheek) en Mystiek voor beginners
(2003). Zagajewski is momenteel werkzaam aan de University of Chicago,
waar hij ook zitting heeft in het prestigieuze Committee on Social Thought.
slavoj žižek (Slovenië, 1949) is erin geslaagd zijn naam als polemisch
marxistisch socioloog, filosoof en cultuurcriticus te vestigen in alle uithoeken
van de wereld. Hij promoveerde aan de Universiteit van Ljubljana in de
filosofie en studeerde psychoanalyse aan Universiteit Vincennes-Saint Denis
in Parijs. Žižek maakte school met een nieuwe duiding van populaire cultuur,
waarbij hij het werk van de twintigste-eeuwse Franse psychoanalyticus
Jacques Lacan op vernieuwende wijze inzette. Momenteel is hij hoogleraar
aan de European Graduate School, sociologisch onderzoeker in Ljubljana en
internationaal directeur van het Birkbeck Institute for the Humanities aan
de Universiteit van Londen. Žižek publiceerde in Nexus 54
Aanmelden
Voor het bijwonen van de Nexus-conferentie dient u vooraf een entreebewijs
te bestellen. U kunt dat doen met de Aanmeldkaart in het midden van deze
brochure of via www.nexus-instituut.nl. Bij de entreeprijs zijn de kosten van
consumpties tijdens de pauzes, de lunch en de receptie inbegrepen.
Normaal tarief € 85,00
Abonneetarief € 50,00
U heeft al of neemt nu een abonnement op het tijdschrift Nexus.
U kunt max. drie introducé(e)s meebrengen voor € 50,00 p.p.
Jongerentarief € 25,00
T/m 26 jaar. Stuur of mail een kopie identiteitsbewijs.
Speciaal tarief gratis
Als Vriend van het Nexus Instituut kunt u 2-4 vrijkaarten bestellen.
fleursdumal.nl magazine
More in: Art & Literature News, Nexus Instituut, The talk of the town