Gemeentemuseum Den Haag: Jan Schoonhoven. Reliëfs en tekeningen

GEMEENTEMUSEUM DEN HAAG

Jan Schoonhoven

R e l i ë f s   e n   t e k e n i n g e n

12 september 2009 t/m 28 februari 2010

Zijn negen-tot-vijf baan bij de PTT zorgde voor de regelmaat in zijn leven die Jan Schoonhoven nodig had. Het is eenzelfde regelmaat die zijn reliëfs en tekeningen zo ontzettend herkenbaar maakt. In zijn vrije tijd ontwikkelde hij zich ondertussen tot het boegbeeld van de Nederlandse Nul-beweging en kunstenaar van internationaal aanzien. Het Gemeentemuseum, dat een belangrijk overzicht van het werk van Schoonhoven bezit, wijdde precies 25 jaar geleden voor de laatste keer een solotentoonstelling aan hem. De intieme expositie die dit najaar in het Tritonkabinet te zien is, toont zowel reliëfs als tekeningen, die tot de sleutelwerken behoren in het oeuvre van één van de belangrijkste Nederlandse kunstenaars van de afgelopen vijftig jaar.

Jan Schoonhoven (Delft, 1914-1994) maakt al van kleins af aan tekeningen en gaat later dan ook naar de m.o.-tekenopleiding in Den Haag. Uiteindelijk komt hij niet als tekenleraar voor de klas te staan, maar werkt hij zijn hele leven bij de PTT. De zekerheid van een inkomen heeft hem altijd in staat gesteld als kunstenaar onafhankelijk te zijn – wat goed past in het beeld van Schoonhoven als iemand die orde en regelmaat zeer hoog acht. Die orde en regelmaat vormen vanaf de jaren zestig, wanneer hij definitief tot een eigen stijl komt, de kern van zijn werk.

Schoonhoven vormt met Armando, Henk Peeters en Jan Henderikse in de eerste helft van de jaren zestig de Nul-groep, de Nederlandse tak van de internationale Zero movement. Het uitgangspunt van Zero was om terug te keren naar een essentie, bijvoorbeeld door te werken met alledaagse materialen – waarvan in de tentoonstelling een reliëf gemaakt van toiletrollen getuigt. Schoonhoven ziet het ruimtelijke werk van Piero Manzoni en Lucio Fontana en begint met het vervaardigen van reliëfs. Langzaam maar zeker verworden zijn schilderijen tot sculpturen: objecten met gelijke vlakverdeling, een herhaling van patronen die door de toch altijd zichtbare hand van de maker nooit mechanisch wordt. ‘Je moet streven naar een minimum, maar anoniem gaat het nooit’. Deze uitspraak van Jan Schoonhoven vat zijn zoektocht in de kunst misschien nog wel het beste samen.

 Het Gemeentemuseum Den Haag is reeds in de jaren vijftig van de vorige eeuw begonnen met het verwerven van reliëfs, tekeningen en grafiek van Schoonhoven. Gaandeweg is een zorgvuldig aangelegde collectie ontstaan, die meerdere malen te zien is geweest in solo- of groeps-tentoonstellingen. Zo organiseerde het Gemeentemuseum in 1964 een van de eerste exposities van de Nul-groep. Onlangs is de collectie aangevuld met een bijzondere achterglasschildering uit 1937, die in deze tentoonstelling voor het eerst aan het publiek wordt getoond.

De laatste jaren neemt de belangstelling voor het werk van Schoonhoven sterk toe en mag het rekenen op snel groeiende internationale aandacht. Samen met Constant, wiens Nieuw Babylon ook sinds enige tijd in binnen- en buitenland grote attentie geniet, wordt hij dan ook gezien als de belangrijkste Nederlandse kunstenaar van de tweede helft van de 20e eeuw. Zowel het oeuvre van Constant als Schoonhoven is rijk vertegenwoordigd in de museumcollectie.

De verzameling geeft op dit moment een prachtig overzicht van de ontwikkeling van Schoonhoven en laat zien hoe vorm en betekenis zich langzaam maar zeker concentreerden in herhalingen en patronen, in schaduwspelen en verbeeldingen van vorm en vormloosheid. De tentoonstelling bestaat uit werken uit een particuliere collectie en uit de collectie van het Gemeentemuseum. Daarnaast wordt ook de bijzondere documentaire Jan Schoonhoven – Beambte 18977 van Sherman de Jesus uit 2005 op zaal vertoond. Op die manier kan het publiek, precies vijfentwintig jaar na zijn laatste solotentoonstelling in het Gemeentemuseum, in het Tritonkabinet weer genieten van de wereld van Jan Schoonhoven.

Website Gemeentemuseum Den haag

fleursdumal.nl magazine for art & literature

More in: Exhibition Archive, FDM Art Gallery, Sculpture