Ed Schilders: Verdronken dichters 4

E d   S c h i l d e r s

VERDRONKEN DICHTERS 4

S l o t 

De dichter doopte zijn pen in de inkt en wiste het zweet van zijn voorhoofd. Hij schreef: ‘Voor het leven en de dood van de verdronken dichter is van vitaal belang: de elementaire tegenstelling tussen water en aarde.’ Hij zette een streep onder ‘elementaire’ en ‘vitaal’. Tussen haakjes, in kleiner handschrift, voegde hij eraan toe: ‘(werk dit uit)’.

Even later veranderde hij dit. Op een nieuw kaartje schreef hij: ‘De elementaire tegenstelling tussen aarde en water is van levensbelang voor het hiernamaals * van de verdronken dichter.’ Daaronder noteerde hij met een asterisk: ‘* waar hebben we het eigenlijk over? Over het biografisch of literair hiernamaals? Over de schrijver of de lezer?’ Hij herlas vluchtig een artikel over een verdronken dichter in een nieuw literair tijdschrift. Op het laatste kaartje, na het laatste vraagteken, noteerde hij in kapitaal: ‘BEIDE’.

En dat is nu juist het verwarrende, dacht hij. Schieten we daar wel iets mee op? Of valt er hier niets op te schieten? Is het water de schildpad en de aarde de haas? Of andersom? Wie geef je een voorsprong? Wie haalt wie nooit in? De dichter had het gevoel dat hij baantjes trok in een rond zwembad dat bovendien ronddraaide. Elke keer kwam hij uit waar hij begonnen was door alleen maar door te zwemmen ergens.

De dichter zat in het donker in bad en dacht aan de Hel van Dante. Als hij aan zijn sigaret trok zag hij zijn gezicht opgloeien in de spiegel tegenover hem. Hij besproeide zijn hoofd, liet het water wegsijpelen en trok aan zijn sigaret. Hier klopt iets niet, dacht de dichter. Er is water in de Hel. Althans in die van Dante. En als er een Hel is, dan is dat ‘m. Als ik naar een Hel zou willen dan is het die van Dante. Er is water in de Hel hoewel water en vuur elkaar niet verdragen. Ondanks de elementaire tegenstelling. Dat moest hij beslist noteren. Hij moest opschrijven: ‘Hoe komt het dat er water is in de Hel?’ Hij trok aan het koordje van het licht. De as van zijn sigaret tikte hij tussen zijn knieën in het heldere badwater. De as loste niet op, zag hij, maar zonk regelrecht naar de witte bodem en bleef daar intact liggen. Uiterst langzaam stond hij op.

De dichter liep door de regen en realiseerde zich dat de christelijke of zelfs westerse cultuur nooit een bouwmeester van het genot had voortgebracht. Het Danteske Paradijs, bedacht hij niet zonder teleurstelling, bevatte niet eens een bibliotheek. Hij moest zich niet laten afleiden. Geen Dante der Geneugten. Misschien was dat de reden waarom er water was in de Hel? Althans in die van Dante? Omdat alle elementen in dienst moesten staan van de straf? In de Hel zwemt men in een ronddraaiende ketel waarin het water eeuwig kookt. Zonder zwembroek. In de Hel deed men aan eeuwig scuba-duiken. Zonder zuurstof. Het begon harder te regenen en het leek alsof daardoor de paradoxen alleen maar groter werden, alsof er in de cirkels van zijn gedachten steeds meer cirkels verschenen.

De dichter stond onder de douche en ordende de vragen waarop hij nooit een antwoord zou krijgen. Teveel verbeelding, teveel simulatie stonden de werkelijkheid in de weg. Hij had het volledige werk van Marsman, Hart Crane en Shelley herlezen. Veel water had hij daarin gevonden, maar geen enkele zekerheid omtrent hun dood. Hij vroeg zich af of het nog zin had door te lezen. Of het zin had het land van letters te verkennen bij Virginia Woolf, Frans Babyion, en Leon Deubel, als hij antwoorden wilde kennen die in de zee van hun hiernamaals opgesloten lagen. Hij had vastgesteld dat de tegenstelling in de elementen van vitaal belang was; hij had ontdekt dat de tegenstelling definitief was. Iedere conclusie die hij trok uit een combinatie van fictie en werkelijkheid, letters en leven, was een conclusie die iets over hem, de dichter, zei, en niets over hen, de verdronken dichters.

De dichter draaide de warmwaterkraan verder open. Hij sloot zijn ogen, draaide zich met zijn rug naar het douchegordijn en herhaalde in slow motion een scène uit een film van Alfred Hitchcock. Langzaam trokken de beelden aan hem voorbij. Scherp lette hij op het gezicht van de vrouw onder de douche. Toen hij bij de close up van haar geopende oog gekomen was, draaide hij zich met een ruk om en trok het douchegordijn opzij. Er stond geen man met een mes. Er stond geen Charlotte Corday wiens Marat hij zou zijn. Zelfs geen cameraman.

De dichter doopte zijn pen in het zweet en wiste de inkt van zijn voorhoofd. Hij schreef, vrij snel achter elkaar, een serie gedichten over het sterven in het water. De definitieve versies zijn nooit gevonden. Wel de aantekeningen, de probeersels, de verfrommelde afwijzingen in de prullemand. Zoals:

ANTWOORDEN

Wat Marsman droomde toen het schip verging, en Shelley las voor hij verzonk.

Wat Marsman dacht toen hij onderging, en Crane zei voor hij sprong.

En archiefkaartjes, stapels archief kaartjes:

– John Keats. 26 jaar. Tuberculose.

– Shelley schrijft Adonais bij de dood van Keats.

– Brian Jones. 26 jaar. Zwembad.

– Jagger leest Adonais in Hyde Park.

– Jim Morrison. Badkuip.

– Schreef gedicht bij de dood van Brian Jones.

– Zoek de passage over Ophelia.

Maar ook dit:

– Water is bij kamertemperatuur een vloeistof zonder geur of smaak; in dunne lagen kleurloos, in een laag van enige tientallen meters dikte heeft het een donkerblauwe kleur.

Kritici hebben later, aan de hand van deze en andere beschreven stukjes papier uit de nalatenschap van de dichter, geconcludeerd dat ‘het water tot een obsessie is uitgegroeid die de dichter ten slotte fataal werd’.

Wie het werk van Marsman, Crane en Shelly leest, weet dat dit niet per definitie waar hoeft te zijn. Wel is waar dat de dichter zich vragen stelde waarop het antwoord slechts op één manier verkregen kan worden. Waarop het antwoord slechts aan één persoon tegelijk voorbehouden is.

De dichter deed zijn gedichten in de binnenzak van zijn regenjas en vertrok richting zee. Op zoek naar het antwoord dat een einde zou maken aan zijn vragen.

Elliot Banfield

Ed Schilders: Verdronken dichters 4 – Besluit

In: SIC Letterkundig tijdschrift. Jrg 4, nr. 4, winter 1986

© E. Schilders

fleursdumal.nl magazine

More in: Crane, Hart, Ed Schilders, Marsman, Hendrik, Shelley, Percy Byssche