Anne Vegter nieuwe Dichter des Vaderlands

Anne Vegter

nieuwe Dichter des Vaderlands

Met ingang van vandaag, Gedichtendag – 31 januari 2013, is de Rotterdamse dichteres Anne Vegter (1958) Dichter des Vaderlands. Vegter is aangesteld op voordracht van een breed samengestelde benoemingscommissie. Zij is de eerste vrouw die na de dichters Gerrit Komrij, Driek van Wissen en Ramsey Nasr het ereambt van Ambassadeur voor de Vaderlandse poëzie voor haar rekening neemt. Tijdens het afscheidsconcert van scheidend Dichter des Vaderlands Ramsey Nasr met het Metropole Orkest in Paradiso zal Anne Vegter vanavond rond 22.00 uur officieel door haar voorganger worden geïnstalleerd. De ambtsperiode van Anne Vegter als Dichter des Vaderlands loopt tot en met januari 2017. Het Dichterschap des Vaderlands is een initiatief van Koninklijke Bibliotheek, NRC Handelsblad, NTR, Poëzieclub en Poetry International.

De benoemingscommissie, bestaande uit dichter Maria Barnas, programmamaker en poëziebloemlezer Arie Boomsma, literair criticus Arjen Fortuin (NRC), dichter en journalist Piet Gerbrandy, schrijfster Kristien Hemmerechts en politica Mei Li Vos, kwam unaniem tot de voordracht van Anne Vegter. De commissie noemt haar ‘een uitermate veelzijdig dichter en schrijver wiens maatschappelijk engagement niet nieuw is en met de jaren steeds sterker lijkt te worden’. In haar gedichten heeft Vegter niet de neiging wat dan ook te verbloemen, wat haar poëzie soms ongemakkelijk maakt zonder daarmee ontoegankelijk te zijn. ‘Vanwege haar open blik en indringende taal, omdat zij een brug kan slaan naar theater en beeldende kunst en omdat ze ook kinderen voor zich zal weten te winnen, is Anne Vegter de perfecte Dichter des Vaderlands,’ aldus de commissie.

Anne Vegter wil haar nieuwe functie gebruiken om ‘vrijheid van denken te heroveren en poëzie inzetten als radicaal middel tegen de dominantie van politiek- economisch taalgebruik ten faveure van de verbeelding.’ Energiek gaat ze deze uitdaging aan door het individu op zijn meest persoonlijke manier te laten spreken, door vragen te stellen en onderzoekend te zijn in plaats van mening gevend. Anne Vegter mikt op een brede verspreiding van poëzie met de nadruk op educatieve projecten in combinatie met kritische kunstzinnige acties. Zij zal zich daarbij niet beperken tot de Randstad maar het hele land laten profiteren van haar activiteiten.

Met de DdV-Tourband gaat Vegter in het voorjaar van 2014 op reis langs al die regio’s en plaatsen waar door bezuinigingen bibliotheken en culturele centra zijn verdwenen. Vegter gaat bovendien op speurtocht door de moderne poëzie, ‘om al ingeslapen, wonderschone gedichten van nog geen tien, twintig, dertig jaar oud wakker te kussen.’ Ook zal Vegter initiatief nemen om het schrijven van poëzie te populariseren en tegelijk het niveau te verhogen. Moderne media zal zij bij haar activiteiten als Dichter des Vaderlands combineren met flashmobs of oeroude middelen als spreekkoren. Tot slot streeft Vegter ernaar ook internationaal de Nederlandse poëzie te vertegenwoordigen door ontmoetingen met collega Poet Laureates.

NRC Handelsblad publiceert vandaag een uitgebreid interview met Anne Vegter, vanaf 12.30 uur in de digitale editie en later op de dag in de papieren editie. Voor de officiële inhuldiging van Vegter tijdens ‘Ramsey Nasr in concert met het Metropole Orkest’ in Paradiso zijn nog kaarten verkrijgbaar via de website van Paradiso. Vanavond rond 22.00 uur zendt Nieuwsuur op Nederland 2 een portret uit van Anne Vegter, tussen 23.00 en 00.00 uur gaat zij in Met het oog op morgen op Radio 1 in gesprek met Rob Trip.

 

Verantwoording Benoemingscommissie

AAN DE SCHOUDERS VAN BOODSCHAPPENMENSEN

Anne Vegter wordt Dichter des Vaderlands

Het is geen eenvoudige opgave, poëzie schrijven over zaken die de samenleving bezighouden. Waar veel dichters van nature de neiging hebben zich op te sluiten in een particuliere, soms regelrecht hermetische wereld, moet de Dichter des Vaderlands een groot publiek kunnen raken zonder het eigen dichterschap te verraden. Na Gerrit Komrij, Driek van Wissen en Ramsey Nasr, die elk op geheel eigen wijze invulling aan het ambt hebben gegeven, zal Anne Vegter de komende jaren Dichter des Vaderlands zijn. Het werd hoog tijd dat een vrouw de taak op zich nam.

Anne Vegter (1958) is een uitermate veelzijdig dichter en schrijver. In 1989 debuteerde ze met het kinderboek De dame en de neushoorn, dat prompt bekroond werd met de Woutertje Pieterseprijs. Haar eerste dichtbundel, Het veerde (1992), liet zien dat er een dichter van formaat was opgestaan. Ettelijke kinderboeken volgden, een bundel erotische verhalen en enkele toneelstukken, maar in alle genres die zij beoefent schemert door dat Vegter in de eerste plaats een dichter is. Zelfs in haar tekeningen.

Vegter schrijft geen gemakkelijke poëzie. Niet dat haar werk ontoegankelijk zou zijn, integendeel, maar zij heeft niet de neiging wat dan ook te verbloemen. Haar meest recente bundel, Eiland berg gletsjer (2011), spaart de lezer niet. Vriendschap, huwelijk en seks, aftakeling en verlies, op zichzelf geen uitzonderlijke onderwerpen, worden door Vegter op dermate confronterende wijze uitgebeend dat ze de lezer naar adem doet happen. Maar ze stelt ook veel grotere kwesties aan de orde. In een lange monoloog ondergraaft de dochter van Noach de fundamenten van het patriarchaat en de christelijke traditie door haar vader te doden en te ontmannen. Dat gedicht eindigt overigens paradoxaal:

een dichter zei:

je kunt god dood verklaren maar

daarmee is de naam nog niet verdwenen

Het cultuurhistorisch bewustzijn, of, zo men wil, maatschappelijk engagement van Vegter is niet nieuw, al lijkt het met de jaren wel sterker te worden. De titel van de bundel Aandelen en obligaties (2002) suggereert al dat economisch en financieel denken is doorgedrongen tot in alle uithoeken van de persoonlijke levenssfeer. In Spamfighter (2007) schrijft ze, in de ogenschijnlijk achteloze stijl die haar handelsmerk vormt:

Zoals aan de schouders van boodschappen-

mensen de avond hangt, daar kan ik iets mee.

We hebben verdiend, gezocht, gekocht, tijd

gerekt, instemmend geknikt bij thuisblijven.

Niemand ontkomt aan de tredmolen van het consumeren, en misschien zit daar meer poëzie in dan je op het eerste gezicht zou vermoeden. Is de dichter niet bij uitstek een ‘boodschappenmens’? ‘Het werd,’ staat er, ‘die dag weer zaterdagavond met kans / op zingeving’.

Eenduidige politiek zul je bij Vegter niet aantreffen, maar regels als deze, uit Eiland berg gletsjer, nodigen uit tot een debat over opvoeding en moreel bewustzijn:

mijn vader zei dat ik niet moest opvallen tijdens het groeien en ik at zonder gewicht

zijn vader zei dat de man die zijn land verraadt vergeving verkoopt voor ovens

‘Of het tijd kost Anne Vegter te zijn’, zo begint het gedicht ‘Meten & wegen’. Het antwoord is genuanceerd: ‘Het kost niet per se tijd maar het hoofd […] puilt uit.’ Haar creativiteit is immers onuitputtelijk. Maar lezers ‘zoeken iemand om in uit te rusten’. Waarschijnlijk zijn ze aan het verkeerde adres bij een dichter die liever wakker schudt dan in slaap sust.

Vanwege haar open blik en indringende taal, omdat zij een brug kan slaan naar theater en beeldende kunst en omdat ze ook kinderen voor zich zal weten te winnen, is Anne Vegter de perfecte Dichter des Vaderlands.

Namens de benoemingscommissie,

Piet Gerbrandy

 

De benoemingscommissie voor de Dichter des Vaderlands 2013 – 2016 bestond uit Maria Barnas, Arie Boomsma, Arjen Fortuin, Piet Gerbrandy, Kristien Hemmerichts en Mei Li Vos en werd geadviseerd door Ramsey Nasr.

 

Anne Vegter – Biografie

“Slap van de lach hangen wonderen over tafel, niet eens helemaal uitgevouwen.”

(Bekentenis uit Spamfighter, 2007)

Al meteen vanaf haar eerste gedichtenbundel Het veerde uit 1991 werd de stijl van Anne Vegter als springerig gekenschetst. Het was niet haar eerste boek. De kinderboeken De dame en de neushoorn uit 1989 en Verse bekken uit 1990 gingen daaraan vooraf en ook die boeken vielen op door een vrije en levendige stijl. Anne Vegter schrijft grillige poëzie, zo viel regelmatig te lezen, die enerzijds surrealistisch en droomachtig kan worden genoemd, maar net zo goed verontrustend en raadselachtig. Kwalificaties overigens die allemaal in positieve zin worden gebruikt. Sommigen vinden het raadsel en de grilligheid wat teveel, maar de meeste critici prijzen het avontuur en de overrompeling die met dat raadsel en die grilligheid meekomt.

Wat je weinig las en leest is dat de stijl van Anne Vegter en haar manier van formuleren en structureren van met name haar poëzie (maar ook haar toneelwerk en kinderboeken) zo goed laat zien hoe mensen gewoonlijk denken; en dan bedoel ik vooral het denken tussen de bedrijven door, in alledaagse omstandigheden, zoals tijdens de afwas, tijdens het doen van boodschappen, in bed, in de sportschool, onderweg of tijdens gesprekken. Natuurlijk, niet letterlijk, want Vegter is een dichter die heel precies weet te stileren en een dramatisch accent aan haar zinsopvolging weet te geven. Maar hoe doorwrocht en geladen de regels ook worden, het ongerijmde denken blijft er altijd herkenbaar in.

Bijzonder is dat dit hardop denken niet alleen eigenzinnig en speels is, maar in vrijwel elk gedicht tot de nodige kernachtige uitspraken over het leven leidt; uitspraken over onderwerpen waarover we nooit uitgesproken raken omdat ze ons te boven gaan: hoe moet ik leven, hoe reageer ik op een ander, waar vind ik liefde, wat doen pijn en genot met ons, ben ik alleen of niet?

“Ik dacht eigenlijk aan vier situaties, liefst pijnlijke natuurlijk

of plaatselijke ongemakken en ook wel: hoe zij dat deed.”

(Plaatselijke ongemakken uit Aandelen en obligaties, 2002)

 

“Net voorbij het hek hielden we elkaar scherp in het oog

maar iedereen zweeg, zoals vaker bij doden.”

(Moratorium uit Spamfighter, 2007)

 

“Zijn de coördinaten waarop jij je bevindt veranderlijk

reis dan minder grillig.”

(Wisselende posities uit Spamfighter, 2007)

 

Het zijn allemaal aspecten van de vraag hoe te leven in de zekerheid van een aantal onopgeloste vraagstukken, zoals Ilja Pfeijfer schreef naar aanleiding van Anne Vegters’ bundel Spamfighter. Wat een dichter met die vraag of die vraagstukken ook doet, weinigen zullen het lef hebben er zo onverbloemd en direct over te schrijven. Er is een hoop dat pijnlijk is, dat onbegrijpelijk is, dat erom vraagt bestreden en soms ook gekoesterd te worden en Anne Vegter maakt dit op niet mis te verstane wijze duidelijk. Ze toont zich daarin tegelijk een moedig en een kwetsbaar dichter. Moedig omdat ze niet kiest voor keurig opgeruimde en ingerichte gedichten, kwetsbaar omdat de directheid van haar taal als banaal kan worden afgedaan of dat alle uitspraken die ze doet als een persoonlijke bekentenis van de persoon Anne Vegter wordt beschouwd, in plaats van als door de dichter Anne Vegter gekozen woorden en zinnen.

Als Anne Vegter het gedicht Meten & wegen (uit haar laatstverschenen bundel Eiland berg gletsjer) waarin ze het over Anne Vegter heeft, afsluit met de zin “Lezers zoeken iemand om in uit te rusten”, dan toont ze zich zowel bewust van die twee rollen als van de mogelijke reactie van poëzielezers op die dubbele positie. Waarschijnlijk zijn ze bij haar (of Anne Vegter) aan het verkeerde adres, schreef Piet Gerbrandy naar aanleiding van die zin, want Anne Vegter (of zij) is een dichter die liever wakker schudt dan in slaap sust. Hoe waar dat ook is, alles in dat wakker schudden klopt ook en al helpt dat het uitrusten niet, het levert de lezer een poëtische waarheid op waar je ieder dag opnieuw mee vooruit kunt. “Gisteren zei iemand het past of fluit ernaar” schreef Anne Vegter in hetzelfde gedicht. En zo is het maar net.

fleursdumal.nl magazine

More in: Archive U-V