Gemeentemuseum Den Haag: Expositie Kandinsky & Der Blaue Reiter

Wassiliy Kandinsky, Rijdend paar, 1907, olie op doek, 55 x 55,5 cm, collectie Lenbachhaus München

Gemeentemuseum Den Haag

Kandinsky & Der Blaue Reiter

6 februari 2010 t/m 24 mei 2010

In het begin van de 20ste eeuw zette een groep kunstenaars de kunstwereld in München volledig op zijn kop. Met hun expressieve, lyrische schilderijen vol felle kleuren stond Der Blaue Reiter, zoals zij zichzelf noemden, aan de bron van het ontstaan van het expressionisme in Duitsland. Kern vormden de Russische Wassily Kandinsky en zijn geestverwant Franz Marc. Voor het eerst in Nederland toont het Gemeentemuseum Den Haag in het voorjaar van 2010 een groot overzicht van deze expressionistische stroming die zo belangrijk is geweest voor de ontwikkeling van de moderne kunst. Een groot aantal werken maakte eerder deel uit van de succesvolle Kandinskytentoonstelling in het Guggenheim Museum in New York en het Centre Pompidou in Parijs.

Wassily Kandinsky (1866-1944) speelt een belangrijke voortrekkersrol in de vernieuwing van de schilderkunst. Zijn explosieve composities, waarbij hij zich laat inspireren door experimentele muziek en primitieve volkskunst, roepen heftige emoties en onbegrip op bij kunstcritici, publiek en medekunstenaars. Wanneer hij kennis maakt met Franz Marc, ontmoet Kandinsky een zielsverwant die zijn interesse en opvattingen deelt in schilderkunst en muziek. Twee dagen na hun eerste ontmoeting gaan ze al samen naar een concert van Arnold Schönberg. Dit is het begin van een hechte vriendschap en in 1911 richten ze Der Blaue Reiter op waarbij kunstenaars als Gabriele Münter, Alexej von Jawlensky, August Macke, Marianne von Werefkin en Heinrich Campendonck zich aansluiten.

August Macke, Promenade, 1913, olieverf op karton, 51 x 57 cm, collectie Lenbachhaus München

Deze groep kunstenaars is zeer gedifferentieerd, zowel wat stijl als wat samenstelling betreft. Toch zijn er ook gemeenschappelijke kenmerken; het expressionisme van Der Blaue Reiter is poëtisch en verraadt invloeden van Russische sprookjes en oude volksverhalen. De kunstenaars  werken vanuit hun gevoel, gebruiken veelal felle kleuren en zijn gefascineerd door de natuur en dieren. Dit uit zich bijvoorbeeld in de met liefde weergegeven imposante paarden van Franz Marc die als trots, beeldvullend onderwerp van een schilderij een grote empathie oproepen bij de toeschouwer.

Kandinsky volgt binnen de groep zijn eigen pad. Volgens hem bestaat er een duidelijke gevoelsrelatie tussen klank en vorm. Deze bevinding wordt een belangrijk uitgangspunt van zijn werk en leidt uiteindelijk tot wat algemeen beschouwd wordt als het eerste abstracte schilderij ter wereld. Een mooi voorbeeld van Kandinskys zoektocht naar de ultieme versmelting van schilderkunst en muziek zijn de reeksen Improvisaties en Composities waarin de klanken van de muziek bijna hoorbaar zijn bij het kijken naar de schilderijen.

Gabriële Münter, Jawlensky und Werefkin, 1909, olieverf op karton, 32,7 x 44,5 cm,

collectie Lenbachhaus München

Met het begin van de Eerste Wereld Oorlog in 1914 valt de groep uit elkaar. Kandinsky gaat terug naar Rusland en verlaat zijn vriendin Gabriele Münter. Macke en Marc worden opgeroepen door het leger om te vechten aan het front, waar zij in de loopgraven sneuvelen. In de schilderijen die in de aanloop en tijdens de oorlog gemaakt worden, is de spanning en de onzekerheid die in de lucht hing goed voelbaar.

Ook voor de persoonlijke verhalen van de kunstenaars en hun onderlinge relaties is er plaats  in de tentoonstelling. Zo is er bijzondere historische documentatie, waaronder nooit eerder getoonde foto’s van Kandinsky en Gabriele Münter tijdens hun reis naar Nederland in 1904.

Franz Marc, De tijger, 1912, olieverf op doek, 111 x 101 cm, collectie Lenbachhaus München

Deze tentoonstelling vol hoogtepunten uit het oeuvre van Kandinsky en Der Blaue Reiter komt tot stand in nauwe samenwerking met de Städtische Galerie im Lenbachhaus in München. Bij de expositie verschijnt een rijk geïllustreerde catalogus met bijdragen van Doede Hardeman, Annegret Hoberg, Helmut Friedel en Franz Kaiser. De tentoonstelling is onderdeel van Holland Art Cities.

Alexej von Jawlensky, Murnauer Landschaft, 1909, olieverf op karton, 50,5 x 54,5 cm,

collectie Lenbachhaus München

fleursdumal.nl magazine

More in: Art & Literature News, Expressionisme, Galerie Deutschland