Landloperskerkhof Wortel & Merksplas (B) -2-

Landloperskerkhof Wortel  & Merksplas (B)

Van de landbouwkolonies die in 1822 in Merksplas en Wortel (B) werden opgericht, was Wortel een "vrije kolonie", bestaande uit een 125-tal hoevetjes. Het project mislukte, en na de Belgische Onafhankelijkheid werden alle boerderijen gesloopt. Vanaf 1870 koopt de Belgische Staat alle gronden en gebouwen op beide plaatsen op. Tot 1893 stonden alle "rijksweldadigheidskoloniën" in deze regio onder Hoogstraats bestuur. Daarna kreeg Merksplas een eigen directie en fungeerde Wortel als een soort bijhuis. Het was een "maison de refuge" voor bedelaars en landlopers die in de landbouw werden ingezet. Vanaf 1945 komt Wortel onder toezicht van het Bestuur der Strafinrichtingen. Sinds 1955 functioneert de instelling onafhankelijk.

Na de afschaffing van de Wet op de Landloperij in 1993 wordt Wortel een strafinrichting met een halfopen regime (arbeid in werkplaatsen die buiten het cellulair gedeelte gelegen zijn). Men begint aan de bouw van een nieuwe cellulaire afdeling die in 1996 in gebruik genomen wordt. Zo biedt de gevangenis tegenwoordig plaats aan 150 gedetineerden. Het betreft een groep veroordeelden met straffen onder de 3 jaar die beschikken over een geldig verblijfsstatuut in België. Ook veroordeelden tot meer dan 3 jaar die reeds genieten van penitentiair verlof kunnen naar Wortel worden doorverwezen. Het merendeel van de misdrijven betreft diefstallen en drugsdelicten. Er verblijven in Wortel nog 10 landlopers (hun gemiddelde leeftijd is 64!) die vrijwillig het regime van de strafinrichting hebben aanvaard.

Het kerkhof, met zo’n 170 witte betonnen kruisjes, is het merkwaardigste overblijfsel van de landloperskolonie. Op de kruisjes hangt een loden plaatje met een nummer, een naam, een datum van geboorte en overlijden. In zeldzame gevallen staat er zelfs geen naam, alleen een nummer en de letters RWK (afkorting van rijksweldadigheidskolonie). Het zijn de graven van de eenzaamsten onder landlopers, degenen die ’zonder familie’ zijn gestorven. Enkele graven dateren van 2003. Dat komt doordat de oudste landlopers na de afschaffing van de landloperij in 1993 het ’voorrecht’ kregen in de gebouwen van de kolonie hun laatste levensdagen te slijten.

In Nederland werden landlopers lange tijd 

naar de strafkolonie

Veenhuizen in Drenthe gezonden. 

Uit die tijd is dit gedichtje overgeleverd:

 

Veenhuizen

Acht lotgenoten bewezen hem de laatste eer
En lieten hem in de diepe zandkuil neer.
De dominee bad het Onze Vader aan zijn graf
D’ administratie voerde hem van de sterkte af.

In een zwartgeverfde, vurenhouten kist
Rust hij nu, die door niemand wordt gemist.
Op het ‘Vierde’ kwam er weer een bij
‘t Werd nummer tien op de zesde rij.

Landloperskerkhof Wortel & Merksplas 2 – België

Begraafplaats Wortel photos KEMP=MAG

kempis poetry magazine

More in: Galerie des Morts, Historia Belgica