Paviljoen GROTTO door Callum Morton in De Oude Warande Tilburg

G  R  O  T  T  O

nieuw paviljoen in Barok bos

De Oude Warande in Tillburg

Op zaterdag 27 juni opent Fundament Grotto, een paviljoen ontworpen door de Australische kunstenaar Callum Morton voor De Oude Warande in Tilburg. Dit Barok sterrenbos is om de vier jaar podium voor de internationale expositie Lustwarande, waarvan de editie in 2008 ruim 100.000 bezoekers trok.

Grotto functioneert als ontmoetingsplek met een bescheiden horecafaciliteit, als informatiecentrum tijdens exposities en als zelfstandig podium voor hedendaagse muziek. Grotto blijft 5 jaar staan. Ter gelegenheid van de oplevering van Grotto opent tegelijkertijd de internationale buitenexpositie Stardust.

C a l l u m   M o r t o n

In het voetspoor van zijn vader studeerde Callum Morton (Montreal,1965, woont en werkt in Melbourne) eerst architectuur om vervolgens over te stappen naar beeldende kunst. Architectuur speelt in zijn oeuvre een voorname rol, maar vormt niet de eigenlijke thematiek. Morton werd met name bekend door het vervaardigen van tweedimensionale modellen van archetypische vormen van modernistische architectuur, die hij vervolgens in maquettes vormgaf, waarbij hij de gebouwen een volstrekt nieuwe, banale functie toekende. Zo veranderde hij (op papier) het Schröderhuis in Utrecht tot een Toys ‘R’ Us- filiaal, de Casa Malaparte op Capri in een Spizzico- restaurant en het Farnsworth House in Illinois in een 7/11- winkel. Voor de Biënnale van Istanbul van 2005 keerde hij dit proces om, door een bouwval een façade te geven van een Levi’s 501- winkel, terwijl de etalage enkel puin liet zien, zoals Morton het ter plekke had aangetroffen.

Niet architectuur staat in deze werken voorop, maar de nivellering van kwaliteit als gevolg van globaliseringsprocessen. Het aanzien van de wereld wordt steeds uniformer, waarbij formele criteria ontleend worden aan het Modernistische erfgoed, hetgeen een vormentaal oplevert die geleidelijk aan verwordt tot banaal gemeengoed, volledig inwisselbaar en gestript van iedere oorspronkelijke betekenis.

Tijdens de Biënnale van Venetië van 2007 maakte Morton internationaal furore met het paviljoen Valhalla, waarvan de van polystyreen vervaardigde buitenmuren er uitzagen alsof ze door een kogelregen verwoest waren. Het grijze en deels zwartgeblakerde exterieur stak schril af tegen het smetteloze, marmeren interieur, een hal met een drietal net iets te klein vormgegeven liften. De liften leken bedienbaar en wanneer de liftknoppen ingedrukt werden, hoorde de argeloze bezoeker het geluid van dalende liften. Dit bekende geluid veranderde echter al snel in een angstaanjagend scenario; de bezoeker werd geconfronteerd met het geschreeuw van mensen in een neerstortende lift. Exterieur en interieur kwamen hier op onverwachte wijze bij elkaar.

G r o t t o

Morton was van meet af aan overtuigd van het idee dat een paviljoen in Barok sterrenbos De Oude Warande slechts op één punt gesitueerd kon worden, wilde het Barokke ontwerp in acht genomen worden. Dat is het centrale middenpunt, de enige plek van waaruit het stervormige padenpatroon gezien kan worden. Dat de plaatsing van een paviljoen op deze plek echter het zicht op de ster zou ontnemen, plaatste Morton voor een dilemma, dat hij op simpele en tegelijkertijd ingenieuze wijze wist te omzeilen; Morton ontwierp een onzichtbaar paviljoen. Het exterieur valt in eerste instantie niet op omdat het een spiegel is, waardoor alle 8 paden van de ster zich in de spiegeling voortzetten. Het exterieur van het paviljoen werkt daarom zowel als façade, die binnen van buiten afschermt, als ook als scherm, dat de buitenwereld weerspiegelt en continueert. Deze continuering is een illusie. Het Barokke ontwerp wordt slechts schijnbaar in zicht gehouden.

Wie het paviljoen (10 m x 6 m x 4 m hoog) betreedt wordt opnieuw geconfronteerd met een karakteristiek van Barokke tuinontwerpen; het interieur is een grotachtige binnenruimte, 75 centimeter verzonken onder het maaiveld. Wanden hebben kijkgaten op ooghoogte, waardoorheen de buitenwereld gezien kan worden, aangezien de glazen façade uit detectieglas bestaat.

’s Avonds wordt het interieur zodanig verlicht, dat bij volledige duisternis de spiegelfunctie van het paviljoen opgeheven wordt. De spiegelende vorm maakt plaats voor een zwarte heuvel, die associaties oproept met een grafheuvel. Niet alleen heeft het paviljoen daardoor een continu veranderende vorm, betekenissen wisselen zich ook af.

Grotto is zowel een Barokke folly, een scherm, een grot, een grafheuvel en een functioneel paviljoen. Callum Mortons denken is zowel geleid door Barokke noties, hedendaagse entertainment-principes, de menselijke gewoonte een plek op te zoeken om samen te zijn, en de wil om een spannende relatie tot stand te brengen tussen binnen- en buiten. “In eerste instantie wilde ik een ontwerp ontwikkelen dat uiteindelijk toch zou botsen met het Barokke ontwerp van De Oude Warande,” aldus Morton. “Ik ben uiteindelijk uitgekomen bij een ontwerp dat met zichzelf botst. Grotto is een paradox.”

 

S t a r d u s t

Grotto weerspiegelt in zijn essentie zowel de tijd (de Barok en heden), aspecten van moderne kunst, architectuur en entertainment als ook zijn directe omgeving, het firmament, en het universum, inclusief de mens. Gezien deze veelheid aan betekenissen heeft Fundament besloten dit werk te incorporeren in een omvangrijker project: Stardust. Deze expositie vindt in het park plaats en duurt tot 27 september.

Wat de werken in Stardust op het eerste oog lijkt te binden is hun reflecterende of juist volledige lichtabsorberende karakter. Gepolijste materialen en objecten zijn in de kunst in de loop van de geschiedenis hoofdzakelijk gebruikt om macht te weerspiegelen en om een (directe) relatie met het goddelijke te impliceren. In de hedendaagse kunst gaat het gebruik van reflecterende materialen aanzienlijk complexer. Weliswaar levert het gebruik van reflecterende materialen een specifieke esthetiek op, verwijzend naar rijkdom, begeerte en spirituele dimensies, maar de belangrijkste drijfveer om dergelijke materialen toe te passen is gelegen in hun deregulerende kwaliteit; reflecterende werken brengen de continue onevenwichtigheid waarin de wereld verkeert tot uitdrukking. Waar de mens voortdurend streeft naar evenwicht, ontregelt deze kunst de vermeende status quo, op een manier die wars is van clichés, nooit dreigend of moralistisch, juist afstandelijk en niet zelden speels. Deze kunst wijst op de continue dialectische vooruitgang van de wereld; niets staat stil, ook niet de mens, en niets wordt bestendigd, alles is in voortdurende ontwikkeling, inclusief het sterrenstof, waaruit het universum is opgebouwd. Het is dan ook niet enkel de huid van de werken in Stardust die hen onderling verbindt, het is vooral hun betekenis. Stardust gaat uiteindelijk over het verloop van de tijd, over verlangen en over de onmogelijkheid de dood te kunnen bezweren, kortom, over de illusie van het leven.

Deelnemende kunstenaars:

Monica Bonvicini (I/D)

Job Koelewijn (NL)

Jedediah Caesar (USA)

Terence Koh (CND/USA)

José Pedro Croft (P)

Germaine Kruip (NL)

Björn Dahlem (D)

Callum Morton (AUS)

Sylvie Fleury (CH)

Rona Pondick (USA)

Dan Graham (USA)

Ugo Rondinone (CH/USA)

Hendrik-Jan Hunneman (NL)

Maria Roosen (NL

Concerten van hedendaagse gecomponeerde muziek

Stichting November Music, één van de belangrijkste organisaties in Nederland voor hedendaagse gecomponeerde muziek, draagt zorg voor de muzikale programmering in Grotto. Het gaat daarbij om een programma van zo’n zes concerten per seizoen, aangevuld met composities die in Grotto op iPod te beluisteren zijn en met specifieke locatieconcerten en geluidsinstallaties, die de wijdere context van De Oude Warande zullen benutten. Het programma, dat focust op jonge componisten die in Nederland geboren of gevestigd zijn, gaat op 30 augustus as. van start en wordt gratis aangeboden.

 

Zelfstandig paviljoen

Buiten concerttijden om functioneert Grotto als zelfstandige ontmoetingsplek met een bijzondere horecavoorziening. Keuken en meubels zijn van de hand van ontwerper Olav Koreman (Breda, 1959, woont en werkt in Molenschot en Breda), in een typisch Nederlandse traditie (de Stijl), maar ook met verwijzingen naar de Minimal Art van onder andere Sol Lewitt. Met minimale middelen heeft Koreman zowel binnen als buiten een maximaal effect gecreëerd, dat tegelijkertijd het complexe karakter van Grotto volledig intact laat.

In een unieke ambiance van dit ingetogen meubilair en hedendaagse muziek kunnen hapjes en drankjes genuttigd worden. Het assortiment is bescheiden maar uitgesproken.

Grotto is van 1 april tot tot 1 november geopend van dinsdag tot en met zondag van 11.00 uur tot 18.00 u. Tijdens expositieperioden 7 dagen per week. Van november tot april uitsluitend tijdens weekeinden.

Grotto wordt in eigen beheer geëxploiteerd. Eventuele winst vloeit direct naar publieke doeleinden, toekomstige activiteiten van Fundament op het gebied van hedendaagse kunst en openbare ruimte, altijd gratis toegankelijk.

G  R  O  T  T  O

door Callum Morton (2009-2014)

Fundament

Park de Oude Warande, Tilburg

Openingstijden Grotto

tot 28 sept.: dag 11.00 – 18.00

28 sept. – 1 nov.: di – zo 11.00 – 18.00

1 november – 1 april: weekends

www.fundamentfoundation.nl

www.grotto09.nl

www.stardust09.nl

fleursdumal.nl magazine – magazine for art & literature

More in: Art & Literature News, Dutch Landscapes, Fundament - Lustwarande